Morgunblaðið - 30.12.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 1990
Dauflegar myndir
_________Leiklist____________
Súsanna Svavarsdóttir
Þjóðleikhúsið
Úr myndabók Jónasar Hall-
grímssonar
Leikgerð: Halidór Laxness
Tónlist: Páll ísólfsson
Leikstjóri: Guðrún Þ. Stephen-
sen
Tónlistarstjóri: Þuríður Páls-
dóttir
Leikmynd og búningar: Gunnar
Bjarnason
Dansahöfundur: Lára Stefáns-
dóttir
Dagskrá þessi, sem er kynnt
sem jólaverkefni Þjóðleikhússins,
var frumflutt í Trípólíbíói árið
1945, á hundrað ára ártíð Jónasar
Hallgrímssonar. í júní síðastliðn-
um hafði Þjóðleikhúsið tvær for-
sýningar á þeirri uppfærslu sem
hér um ræðir. Voru þær sýningar
í tilefni Jónasarþings sem haldið
var að Kjarvalsstöðum.
Það er ekkert nema gott um
samsetningu þessarar dagskrár
að segja. Hún er tvískipt; fyrir hlé
flytja leikarar ljóð Jónasar og eft-
ir hlé er stutt leikrit sem er snyrti-
lega hugsað, þar sem Piltur og
Stúlka fara á grasafjall og Piltur-
inn fer að segja Stúlkunni sögur.
Sögurnar lifna á sviðinu; leggur
og skel og drottningin af Englandi
heimsækir konungshjónin í
Frakklandi ásamt karli sínum,
unga stúlkan frá sjávarþorpinu
lendir í turni skrímslisins sem
ætlar að þjarma að henni þar til
hún játar nóttunni og hennar öfl-
um hollustu sína. Inn í þessar sög-
ur fléttast dansatriði og tónlist.
Tónlistin skipar veigamikinn
sess í dagskránni. Hún er
skemmtilega samsett og ágætlega
vel leikin af strengjasveit sem er
skipuð Hlíf Siguijónsdóttur, fiðlu-
leikara, Lilju Hjaltadóttur, sem
einnig leikur á fiðlu, Sesselju Hall-
dórsdóttur, lágfiðluleikara,
Bryndísi Höllu Gylfadóttur, sem
leikur á knéfiðlu, og bassafiðlu-
leikaranum Krzystof Panus.
Katrín Sigurðardóttir söng einnig
nokkur af ljóðum Jónasar. Tem-
pruð rödd hennar átti vel við og
„Nú andar suðrið" var gullfallegt
í flutningi hennar.
Þeir leikarar sem tóku þátt í
ljóðaflutningi voru Þórunn
Magnea Magnúsdóttir, Jón Símon
Gunnarsson, Þóra Friðriksdóttir,
Gunnar Eyjólfsson og Guðrún Þ.
Stephensen. Því miður var þessi
hluti sýningarinnar æði þreytandi.
Flutningurinn var aHur svo yfír-
þyrmandi og þrunginn áherslum
að það var engu líkara en leikar-
arnir treystu ekki tilfinningu ljóð-
anna. Það var eins og verið væri
að flytja aldamótaræður, þannig
að hlýjan, gleðin, sársaukinn og
tómleikinn fóru fyrir ofan garð og
neðan. Leikararnir urðu ljóðunum
hreinlega ofviða — allt þar til gest-
ir kvöldsins, þau Herdís Þorvalds-
dóttir og Róbert Amfínnsson
komu fram.
Þau Herdís og Róbert fluttu ljóð
að eigin vali. Herdís flutti Sólset-
ursljóð og það verður að segjast
eins og er að sjaldan hef ég heyrt
fallegri ljóðaflutning; látlausan og
skýran. Róbert flutti ljóðið „Gunn-
arshólmi" og, eins og Herdís, lét
hann ljóðið njóta sín og af öllum
þeim Ijóðum sem lesin voru upp,
voru þetta þau einu sem heilluðu.
í seinni hlutanum léku þau Torfí
F. Ólafsson og Katrín Sigurðar-
dóttir pilt og stúlku. Þau voru
bæði skýrmælt og gerðu hlutverk-
unum ágæt skil á sinn hátt, en
leikur þeirra var því miður ekki
mjög faglegur — enda ekki hægt
að ætlast til þess og er óskiljan-
legt að ekki skyldu vera „leikarar"
í þessum hlutverkum. Ekki þar
fyrir, að öll vinna leikhópsins var
mjög ófagleg, ýkt og tilgerðarleg
— dansatriðin í þessu þrönga rými,
sem litli salur Þjóðleikhússins er,
nutu sín engan veginn og eini
karldansarinn, Sigurður Gunnars-
son, var eins og fíll í postulínsbúð.
Það er engan veginn hægt að
gera sér grein fyrir því hvort dans-
ararmr voru góðir eða slæmir, því
það var einfaldlega ekki pláss fyr-
ir þá. Þetta var fremur leiðinleg
kvöldstund, þrátt fyrir ljósu punkt-
ana, sem voru tónlistin og lestur
þeirra Herdísar og Róberts.
Úr Myndabók Jónasar Hallgrímssonar.
Slæm kynning
Föstudaginn 28. desember birtist
í Morgunblaðinu, bls. 6B, kynning
þáttar sem nefnist Blómatíð í bókaey
og er á dagskrá Sjónvarpsins að
kvöldi nýársdags, kl. 20.35. Kynn-
ingin er afar slæm sem mér þykir
verra því að ég hef samið handrit
þáttarins, haft umsjón með gerð
hans og flyt allan texta. Ekki veit
ég um uppruna umræddrar kynning-
ar, tel þó líklegt að hún sé að öllu
leyti á ábyrgð Sjónvarpsins. Hitt
veit ég hins vegar fyrir víst að hún
er morandi í villum og full óná-
kvæmni. Bið ég þá sem blaðinu stýra
að birta eftirfarandi leiðréttingar.
1) Svo er að skilja að þátturinn
§alli um tímaskeiðið 1822-1850 en
hið rétta er að hann íjallar einkum
um menningarlíf í Flatey á bilinu
1840-60 og forsendur þess, eins og
ég segi sjálfur í þættinum. Árið 1822
er að vísu nefnt í framhjáhlaupi í
BLÓM
SEGJA ALLT
Mikið úrval
blómaskreytinga
fyrir öll tækifæri.
Opiö alía daga frá kl. 9-22.
. Sími 689070.
tengslum við smíði þilskips í eynni
en markar ekki nein tímamót og er
ekki haft sem upphafsár. Er því al-
gjörlega úr lausu lofti gripið að nota
þetta ár sem tímaviðmiðun í kynning-
unni.
2) Þá segir að eyjan hafí verið
„byggð stórhuga athafnamönnum
sem ekkert létu sér fyrir bijósti
brenna“. Hér finnst mér fast að orði
kveðið, flestir voru þeir öðlingar og
mikil Ijúfmenni.
3) Til leiks er nefndur Brynjólfur
Bjarnason meðal athafnamannanna
en á að vera Brynjólfur Benediktsen.
(Stundum ritað Brynjúlfur Benedict-
sen.)
4) Annar maður er nefndur í sömu
andrá og Brynjólfur, Ólafur Sívert-
sen, og eru þeir-Brynjólfur kallaðir
útvegsbændur. Ólafur var prestur
og síðar prófastur og er ankannalegt
að nefna hann útvegsbónda en Brynj-
ólfur er vanalega titlaður kaupmað-
ur.
5) Næst segir að þeir Ólafur og
Brynjólfur hafí flutt hús sín tilhöggv-
in frá Noregi. Ekki kannast ég við
þetta. Brynjólfur reisti sér að vísu
hús í Flatey en ekki er mér kunnugt
hvaðan hann fékk viðina. Árni
Thorlacius í Stykkishólmi flutti hins
vegar viði á eigin skipi frá Björgvin
í Noregi og smíðaði úr þeim hús í
Hólminum og er um það talað í
þættinum en það er allt annað mál.
6) Þá segir að þeir Ólafur og
Brynjólfur hafí látið „smíða för i
eynni sem höfð voru til millilandasigl-
inga“. Ég kannast ekkert við þetta,
Ólafur átti að vísu þilskip sem hann
gerði út til veiða en það mun hafa
verið smíðað annars staðar. Brynjólf-
ur gerði líka út þilskip til veiða og
hafði skip í förum til Kaupmanna-
hafnar. Hins vegar kemur 'ekkert
fram í þættinum um það að hann
hafi látið smíða í eynni skip sem
haft hafí verið til slíkra siglinga.
7) Nefndir eru menn sem „gott
þáðu af hendi þeirra" Ólafs og Brynj-
ólfs, meðal þeirra Gísli Brynjólfsson.
Þetta á að vera Gísli Konráðsson.
Ekki er þó rétt að nefna hann í sömu
andrá og fátæka efnispilta sem hafí
verið „stýrktir til dáða“. Gísli var
roskinn þegar hann kom í eyna og
var ráðinn til fræðistarfa.
8) Þess er getið að þeir Ólafur og
Brynjólfur hafí styrkt Sigurð málara.
Um þetta veit ég ekki fyrir víst,
nema hvað hann teiknaði Ólaf og
málaði Brynjólf og þeir hafa væntan-
lega launað honum. Það var reyndar
Þuríður Kúld f Flatey sem safnaði
fé þar vestra til styrktar Sigurði,
eftir því sem fullyrt er, og má giska
á að þeir Ólafur og Brynjólfur hafí
látið eitthvað af hendi rakna en ekki
segir neitt um það í þættinum, að-
eins sagt almennt að Flateyingar
hafí styrkt Sigurð til náms.
9) Þá segir í kynningunni að í
Flatey hafi risið fyrsta hérlenda
menntastofnun fyrir sjómenn. Þetta
er alrangt en ruglingi mun hafa vald-
ið að í þættinum er vitnaði til frá-
sagnar um að margir sjómenn hafi
lært til starfa á þilskipum sem gerð
voru út í Flatey og síðan verið ráðn-
ir til starfa á þilskip annars staðar,
sumir sem yfírmenn, og þess vegna
megi segja að verið hafí eins konar
sjómannaskóli í Flatey. En mennta-
stofnun er ekki nefnd í því sambandi.
10) Loks má nefna að ekkert seg-
ir um það í kynningunni hver hafí
staðið að gerð þáttarins og get ég
kannski verið feginn því.
Öllum þeim villum og ónákvæmni
sem hér hafa verið tíunduð í lið 1-9
er komið fyrir f ellefu línum og er
það afrek út af fyrir sig en ber ekki
að heiðra sérstaklega. Margir þekkja
vel til sögu Flateyjar og ýmsir þeirra
kunna að hafa lesið kynninguna og
haft ama af. Ég vona að þeim verði
rórra eftir þessar leiðréttingar.
Helgi Þorláksson
Flaututónleikar
Tónlist
Jón Asgeirsson
Hallfríður Ólafsdóttir flautu-
leikari og David Knowles píanó-
leikari héldu tónleika sl. föstu-
dag í Norræna húsinu. Á efnis-
skránni voru verk eftir C.P.E.
Bach, Faure, Martin, Hindemith
og Fr. Doppler. Fyrsta viðfangs-
efni tónleikanna var einleikssón-
ata í a-moll eftir C.P.E. Bach.
Flutningur Hallfríðar var mjög
stílhreinn og allar tónhendingar
skýrlega afmarkaðar, svo að
Hallfríður nánast lék form
verksins. Hægi kaflinn var
gæddur sérkennilegri einmana-
kennd, eins og vera ber í trega-
fullum einleik „hjarðmannsins"
og lokakaflinn var leikandi létt-
ur.
Flautufantasían vinsæla er
Faure samdi sem prófverkefni,
var næst á efnisskránni. Fall-
egur inngangur verksins var
mjög vel leikinn og sömuleiðis
hraði kaflinn, þar sem Faure
leikur með syngjandi tón flaut-
unnar til skiptis við hraðar
tónlínur, sem aðeins frönsk tón-
skáld kunna að flétta saman og
Hallfríður flutti af glæsileik.
Þriðja verkið var Ballaða eftir
Frank Martin. Hallfríður lék
mjög fallega með sterkar and-
stæður verksins, frá mjúktóna
fíngerðum tónlínum til átaka-
mikilla hápunkta.
Eftir hlé var viðfangsefnið
sónata eftir Hindemith. Tónlist
þessa merka tónskálds er mjög
fast mótuð í formi og tónferli
og hafa því verk hans oft verið
sögð byggð á fræðilegri „spek-
úlasjón". Sama var sagt um
Brahms en nú eru verk Hindem-
iths smám saman að vinna sér
sess að nýju, því það eru innri
gildi verkanna og hin tónræna
tilfinningatjáning sem skiptir
máli, þegar streymi tímans hef-
ur skolað af sér tískur og tímans
pijál. Þessi fallega sónata eftir
Hindemith var í heild mjög vel
leikin en sérlega þó hægi
kaflinn. Samleikurinn hjá Hall-
fríði og David Knowles var mjög
góður og töluvert jafnræði er
með hljóðfærunum er í þessu
ágæta verki.
Síðasta verkið á efnisskránni
var glæsiverk fýrir flautu eftir
flautusnillinginn Franz Doppler.
Þar sýndi Hallfríður að hún er
á góðum vegi með að verða frá-
bær flautuleikari og það sem
mest er um vert að hún hefur
sterka tilfinningu fyrir tónbygg-
ingu verkanna, leikur fallega
með ýmis tilbrigði í styrk og
tónblæ. Þá er leikur hennar oft
þrunginn af íhugun, eins og
heyra mátti í hæga þætti Bach-
sónötunnar, víða í fantasíunni
eftir Fauré og þó sérstaklega í
fyrsta og öðrum þætti sónötunn-
ar eftir Hindemith, en slíka
íhugun getur ekki oft að heyra
hjá ungum tónflytjendum.
Þökkum viöskiptin á árinu 1990 og minnum áaö 1991 höldum viö áfram aö prenta ódýru límmiöana.
SírnT' 64Í2444?’ Faí 74243 LÍMMIÐINN SEGIR ALLT SEM SEGJA ÞARF Á VEL MERKTRI VÖRU
, . . ________!__1___________1--------------------------------------------- --------------------------------------------------