Morgunblaðið - 10.04.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1991
Fjorar rangfærslur
Sjálfstæðisflokksins
eftir Ólaf Ragnar
Grímsson
Rangfærslur sjálfstæðismanna
varðandi fjármál ríkisins hafa farið
dagvaxandi að undanförnu og var
þó vart á bætandi. Þeir geta ekki
viðurkennt þann árangur sem náðst
hefur í ríkisfjármálum í tíð núver-
andi ríkisstjómar og svíður saman-
burðurinn við sína tíð í fjármálaráð-
uneytinu. Það segir mikla sögu að
halli ríkissjóðs hafí í fyrra verið
rúmlega helmingi minni en þegar
ríkisstjómin tók við. Þetta gerist
þrátt fyrir samdrátt í þjóðarbú-
skapnum, sem er mikill árangur á
alþjóðlegan mælikvarða og hefur
verið hrósað af alþjóðlegum efna-
hagsstofnunum. Það er kannski enn
meira sláandi að hallinn í fyrra var
sá sami og í góðærinu 1986 og
1987, en þá hefði að réttu átt að
vera afgangur á ríkissjóði. Til að
hylja þennan samanburð dreifir
Sjálfstæðisflokkurinn rangfærsl-
um. Mun ég hér hrekja nokkrar
þeirra.
Ríkisútgjöld
Sjálfstæðismenn tala eins og
mikil aukning hafí orðið á ríkisút-
gjöldum í fjármálaráðherratíð minni
°g þykjast ætla að skera þau nið-
ur. Staðreyndirnar eru hins vegar
allt aðrar. Meðfylgjandi línurit sýn-
ir þróun ríkisútgjalda á föstu verð-
lagi (m.v. verðlag landsframleiðslu)
á árunum 1980-1990. Línuritið sýn-
ir greinilega að ríkisútgjöld hafa
lækkað í fjármálaráðherratíð minni
en stóraukist í tíð Sjálfstæðisflokks-
ins. Þau vom í fyrra um ‘/2% lægri
að raungildi en árið 1988, en það
ár mótaði ríkisstjóm Sjálfstæðis-
flokks, Framsóknarflokks og Al-
þýðuflokks stefnuna í ríkisfjármál-
um og sat mest allt árið.
Sjálfstæðisfiokkurinn sat í fjár-
málaráðuneytinu 1983-1987 og í
forsætisráðuneytinu 1988 og hafði
því úrslitaáhrif á þróun ríkisfjár-
mála. Á þessu tímabili jukust ríkis-
útgjöld hins vegar um 34% að raun-
gildi eða um 6% á ári að jafnaði.
Þetta eru staðreyndimar varðandi
aukningu ríkisútgjalda á undanf-
örnum ámm og undan þeim stað-
reyndum komast sjálfstæðismenn
ekki. Mesta aukning ríkisútgjalda
á síðasta ártug varð þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn fór með ríkisfjár-
málin en í fjármálaráðherratíð
minni hafa þau staðið í stað.
Innlend fjármögnun rikishalla
1990
Friðrik Sophusson sakar mig í
Morgunblaðinu 5. apríl sl. um að
dreifa fölsuðum upplýsingum um
Þróun ríkisútgjalda 1980-1990 Á föstu verölagi landsframleiöslu 1980=100 FJArmálará6un«ytl6 i höndum: Vísitala Alþýöubandalags Sjálfstæölsflokks Alþyöuflokks Alþyöubandalags
140 130 120 110 100 90 80 70 60

"T980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990
erlendar lántökur ríkissjóðs. Þetta
byggir hann á því að í nýlegum
bæklingi fjármálaráðuneytisins um
skattamál segir að á undanfömum
ámm hafí innlend lánsfjáröflun ver-
ið efid vemlega, 0g árið 1990 var
hreinni (undirstrikun mín) lánsfjár-
þörf ríkissjóðs mætt innanlands að
öllu leyti. Hrein lánsfjárþörf er hag-
fræðinga- eða embættismannamál
og merkir þær lántökur sem þarf
að ráðast í umfram þær sem fara
í að borga afborganir af eldri lán-
um. Friðrik Sophusson sleppir hins
vegar þessu orði til þess að geta
komið rangfærslum á framfæri.
Á síðasta ári nam hrein lánsfjár-
þörf ríkissjóðs 7.170 m.kr. en hrein-
ar innlendar lántökur námu 7.175
m.kr. Innlendar lántökur nægðu því
til að uppfylla hreina lánsfjárþörf
ríkissjóðs á árinu auk þess að skila
að 5 m. kr. til þess annað hvort að
„ Sj álfstæðisflokkurinn
sat í fjármálaráðuneyt-
inu 1983-1987 ogífor-
sætisráðuneytinu 1988
og hafði því úrslitaáhrif
á þróun ríkisfjármála.
Á þessu tímabili jukust
ríkisútgjöld hins vegar
um 34% að raungildi
eða um 6% á ári að jafn-
aði. Þetta eru stað-
reyndirnar varðandi
aukningu ríkisútgjalda
á undanförnum árum
og undan þeim stað-
reyndum komast sjálf-
stæðismenn ekki.“
greiða niður erlend lán eða bæta
stöðu ríkissjóðs í Seðlabankanum.
Þessi staðreynd liggur því fyrir.
Það hefur aldrei verið dregin
fjöður yfir það að erlend lán voru
tekin á síðasta ári. Það kemur ein-
mitt skýrt fram í skýrslu sem ég
lagði fyrir alþingi um ríkisfjármál
á síðasta ári, t.d. á bls. 7 og bls.
30. Þessi erlenda lántaka stóð hins
vegar á móti afborgunum á erlend-
um lánum og greiðslu á skuldum
ríkissjóðs í Seðlabankanum, m.a.
annars yfírdráttarskuld frá árinu
1989 sem nam um 1,9 milljörðum
króna. Þessi lántaka fór því ekki
til að íjármagna rekstur ríkissjóðs
á árinu 1990 og hafði ekki innlend
þensluáhrif.
Erlend lántaka sem fer strax út
úr landinu þar sem hún er notuð
til að greiða erlendar afborganir eða
fer inn í Seðlabankann, kemur aldr-
Viðhorf til kvenna fyrr og nú
eftir Danfríði
Skarphéðinsdóttur
Á þessu ári eru 76 ár síðan lög
voru sett á Alþingi um að konur
hefðu rétt til að kjósa til Alþingis.
Þetta er um það bil sami árafjöldi
og meðalaldur íslenskra kvenna
sem, eins og kunnugt er, verða elst-
ar kvenna í heiminum.
Það er vert að minna á hve stutt
er síðan Alþinjgi — elsta þjóðþing
heimsins sem Islendingar státa svo
oft af — samþykkti að veita hinum
helmingi þjóðarinnar réttindi sem
okkur finnast sjálfsögð í dag. Það
er forvitnilegt og oft spaugilegt að
lesa umræðumar um kosningarétt
kvenna á þingi 1915. Skoðanir
þingmanna voru mjög skiptar og
umræðan eftir því heit.
Ymsir vildu binda kosningarétt
kvenna við ákveðinn aldur en aðrir
vildu krefjast ákveðinna þekkingar
kvenna. Viðhorf til kvenna á þess-
um tíma koma m.a. fram í orðum
eins þeirra þingmanna, sem þá átti
sæti_ á Alþingi, er hann sagði:
„Ég er hlynntur að konur fái
jafnrétti á við karlmenn, því þótt
gáfnafari og lundarfari sé ólíkt far-
ið og konur skorti oftast dómgreind
á við karlmenn þá bæta konur það
upp með öðrum kostum. Siðgæðis-
tilfínning kvenna er meiri en karla
og þær láta síður leiðast af eigin-
gjömum hvötum. Þetta vegur því
upp hvað annað."
Það er ekki ætlunin að leggja
dóm á þær hugmyndir og viðhorf
til kvenna sem birtast í þessum
orðum. Nú þegar kosningar til Al-
þingis nálgast er þó ástæða til að
minna á að það er ekki svo ýkja
langt síðan konum var fyrst treyst
til að kjósa fulltrúa á Alþingi eða
starfa þar sjálfar.
Breytt þjóðfélag — rótgrónar
hugmyndir um konur
Margt hefur breyst síðan, ekki
einungis staða kvenna heldur þjóð-
félagið allt. Samt sem áður er það
enn svo að þrátt fyrir lagalegt jafn-
rétti er langt frá því að staða karla
og kvenna í þjóðfélaginu sé sam-
bærileg.
Ein meginástæða þess er að rót-
grónar hugmyndir um konur, stöðu
þeirra og hlutverk, gera ekki ráð
fyrir því að konur standi jafnfætis
körlum. Því hefur m.a. ekki verið
tekið tillit til stöðu kvenna við stefn-
umótun í þjóðfélaginu. Kvennalist-
inn telur nauðsynlegt að breyta
þessu og leggur áherslu á að þegar
ákvarðanir eru teknar í þjóðfélaginu
sé ekki síður höfð hliðsjón af reynslu
og menningu kvenna en karla.
Útivinnandi konur og
heimilisstörfin
Nú vinna um 85% giftra kvenna
utan heimilis en fyrir 30 árum var
hlutfallið aðeins um 20%.
Það er nauðsynlegt bæði fyrir
heimilin og þjóðfélagið að konur séu
úti á vinnumarkaðnum. Konur hafa
í auknum mæli leitað sér menntun-
ar og vilja gjarnan starfa á því sviði
sem þær hafa menntað sig til. Ekki
má heldur gleyma að konur bera
uppi fjölmargar starfsgreinar eink-
um á umönnunar- og uppeldissvið-
inu. Þrátt fyrir stóraukna atvinnu-
þátttöku kvenna er það staðreynd
að heimilisstörfin og umönnun
barna hvíla ennþá nær eingöngu á
herðum kvenna og sá tími sem þær
hafa til að sinna eigin áhugamálum
er afar takmarkaður.
Kyrr kjör kvenna — viljaleysi
Alþingis til úrbóta
Launakjör kvenna, sérstaklega í
hinum hefðbundnu kvennastörfum,
eru allsendis óviðunandi. Nýjar töl-
ur sýna að allan áratuginn milli
1980 og 1990 helst launabilið milli
karla og kvenna óbreytt. Konur.í
fullu starfi fá aðeins um 60% af
launum fullvinnandi karla. Þing-
konur Kvennalistans hafa lagt fram
fjölmargar tillögur um launamál
kvenna sem meirihluti Alþingis hef-
ur ekki treyst sér til að samþykkja.
Aðgerðarleysi gömlu
flokkanna — stofnun
Kvennalistans
Mikið öryggisleysi barna vegna
skorts á dagvistarplássum og sund-
urslitinn skóladagur grunnskóla-
barna voru mál sem brunnu á kon-
um þegar þær fóru í alvöru að hug-
leiða sérstakt framboð kvenna.
Gömlu stjórnmálaflokkarnir í
landinu höfðu alls ekki sinntþessum
málefnum kvenna og barna, enda
erfitt fyrir konur að komast til
áhrifa innan þeirra.
Kvennalistinn bauð fyrst fram til
Alþingis vorið 1983. Með framboði
Kvennalistans vilja konur leggja
sérstaka áherslu á kjör og aðbúnað
kvenna og barna.
Frumkvæði Kvennalistans í
málefnum barna og
árangurinn nú
Það var því rökrétt framhald á
starfi Kvennalistans að þingkonur
hans urðu fyrstar til að leggja fram
frumvarp um samfelldan skóladag
grunnskólabama, jafnframt sem
þær lögðu fram frumvarp um sér-
stakt átak til uppbyggingar dag-
vistarstofnana ásamt áætlun um
fjármögnun þeirrar uppbyggingar.
Kvennalistakonur sáu nú á síð-
ustu starfsdögum Alþingis þann
árangur af starfi sínu í þessum
tveimur málaflokkum að ríkis-
stjórnin sá sig knúna til að taka
málið upp sjálf.
Þó að kvennalistakonur styddu
þá viðleitni sem fram kemur í ný-
settum lögum um grunnskóla og
leikskóla hefðu þær viljað sjá stærri
og metnaðarfyllri skref stigin í þágu
íslenskra barna. Margt í umhverfi
okkar ætti að hafa opnað augu
stjórnvalda fyrir því að mjög brýnt
er að koma með ákveðnari hætti
til móts við börnin og fjölskyldurnar
í landinu en nýsamþykkt lög um
leikskóla og grunnskóla gera ráð
fyrir.
Sýn kvenna á lífið og
stefnumótun í þjóðfélaginu
Áhersla Kvennalistans á málefni
kvenna og barna þýðir þó að sjálf-
sögðu ekki að kvennalistakonur
taki ekki afstöðu til annarra mála-
flokka. Kvennalistakonur hafa ítar-
lega og vel útfærða stefnuskrá þar
sem tekin er afstaða til allra helstu
málaflokka sem stjórnmálin snúast
um. Munurinn á stefnu Kvennalist-
ans og hefðbundnu flokkanna er
hins vegar sá að Kvennalistakonur
leggja áherslu á að hafa alltaf sýn
kvenna á lífíð, þekkingu þeirra og
reynslu að leiðarljósi þegar ákvarð-
anir eru teknar.
Tillögur Kvennalistans á
Alþingi
Með hliðsjón af stefnu sinni hafa
kvennalistakonur flutt vel á annað
hundrað frumvörp og tillögur á
Alþingi og fyrirspurnir frá kvenna-
listakonum, nefndarálit og breyt-
ingartillögur skipta orðið hundruð-
um eftir aðeins 8 ára starf á Al-
þingi. Aðbúnaður barna er þar efst
á blaði en uppeldis-, skóla- og
menntamál, atvinnu- og kjaramál,
umhverfis- og friðarmál skipa einn-
ig veglegan sess í málflutningi
kvennalistakvenna. Öll þessi vinna
hefur skilað sér með margvíslegum
hætti.
Árangur Kvennalistans
Tuttugu og einu sinni hefur AI-
þingi samþykkt tillögur Kvennalist-
ans og þrjú frumvörp hafa orðið
að lögum. Nokkrum tillögum hefur
verið vísað til ríkisstjórnarinnar
með tilmælum um að aðhafst verði
í viðkomandi máli.
Loks má minna á mál sem ekki
Danfríður Skarphéðinsdóttir
„Kvennalistakonur
telja það vera samfé-
laginu til tjóns ef
reynsla og viðhorf
kvenna skilar sér ekki
inn í stjórnmálin þar
sem teknar eru ákvarð-
anir sem varða okkur
öll.“
hafa hlotið formlega samþykkt í
þinginu en sannarlega haft mikil
áhrif. Glöggt dæmi um það er ieng-
ing fæðingarorlofs í sex mánuði.
Kvennalistakonur fluttu frumvarp
um það fjögur ár í röð þangað til
ríkisstjórnin flutti málið sjálf. Nyleg
dæmi um áhrif Kvennalistans á
Alþingi eru nýsett lög um grunn-
skóla og leikskóla.
Valddreifing, grasrót og nýjar
hugmyndir
Mikilvægast er þó að Kvennalist-
inn er ekki bara þær þingkonur sem