Morgunblaðið - 08.06.1991, Qupperneq 12

d2
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8..JÚNÍ 1991
Um Reykjavíkurbréf 2. júní 1991
eftir Sigurgeir
Jónsson
I Morgunblaðinu sunnudaginn 2.
júní birtist svonefnt Reykjavíkurbréf
að venju. Það er að mörgu leyti sérs-
takt. Tilefni ritunar þess er sagt
vera fjárhagsvandi ríkissjóðs, og í
því eru leiðbeiningar til ríkisstjórnar-
innar um það hvernig eigi að takast
á við vandann, allt undir rós að vísu,
því Morgunblaðið vill ekki beinlínis
láta bendla sig við hugmyndimar,
sem eru þó all afdráttarlaust tíundað-
ar; Morgunblaðið sé bara að hugsa
upphátt og það hafi aldrei sett fram
neinar ákveðnar hugmyndir í þessum
efnum eða markað sér ákveðna
stefnu. Mér finnst þurfa talsverða
karlmennsku til þess að afneita því
í fjórða dálki bréfsins, að það sem á
undan er ritað eigi skylt við hug-
myndir eða stefnu Morgunblaðsins,
ef orðalag Reykjavíkurbréfsins er
brotið tii mergjar.
Sný ég mér þá að efni Reykjavík-
urbréfsins. Fyrst er vikið að andstöðu
við skattahækkanir, en jafnframt
vikið frekar hlýlega að skattlagningu
á fjármagnstekjur og sölu einhverra
leyfa, sem hingað til hafí ekki talist
söluvara. Ekki ætla ég að skrifa
gegn því, því ég tel úthlutun eftir-
sóttra takmarkaðra fjárhagslegra
gæða eiga að ákvarðast af því sem
menn telja rétt að greiða fyrir þau
en ekki vinskap við valdhafa eða
jafnvel verra. Hinsvegar skil ég ekki
vel hina nýstárlegu hagfræðikenn-
ingu Morgunblaðsins, að tekna sé
aflað með því að selja eignir sínar.
Sú hagfræðikenning hafði ekki hlotið
viðurkenningu þegar ég stundaði
hagfræðinám fyrir fímm áratugum.
Eftir að höfundur Reykjavíkur-
bréfsins hefur komist að raun um
að beiting þessarar nýju hagfræði-
kenningar dugi nú iíklega ekki ein
og sér, hefur hann fundið tvo hópa
sem liggja vel við höggi, þ.e. gamal-
menni og sjúklinga. Þar eru líklega
„rottuholurnar" sem éinn merkur
stjórnmálamaður, Morgunblaðinu
nákominn, nefndi einu sinni við svip-
aðar kringumstæður. Það voru bara
ekki „rottuholurnar" hjá gamal-
mennum og sjúklingum sem sá merki
maður átti við. Tekjutrygging elli-
lífeyris. Um það segir Morgunblað-
ið, að mörgum þyki óeðlilegt, að
þeir sem eiga góðar eignir og hafi
af þeim vemlegar tekjur eða úr líf-
eyrissjóðum fái einnig greiddan elli-
lífeyri úr ríkissjóði. Síðan segir biað-
ið: „Eftir því sem fjármagnsmark-
aðir hafa orðið háþróaðri og mögu-
leikar þeirra, sem eitthvað eiga meira
til þess að tryggja sér öruggar tekjur
af sparifé eða öðrum eignum er það
enn fáránlegra en áður að greiða
þeim ellilífeyri, sem ekki þurfa á
því að halda (leturbr. mín).“ Hér
er um meira að ræða en að Morgun-
blaðið hugsi upphátt, hér er skýr
röksemdafærsla, það er enn fárán-
legra en áður að greiða ríku fólki
ellilífeyri, því nú þarf það ekki leng-
ur að stóla á banka landsins eða ríkis-
sjóð við ávöxtun fjár, nú hafa menn
getað treyst á „Ávöxtun“ og slíka.
Höfundur Reykjavíkurbréfsins
gerir sér enga rellu út af því að flest-
ir núlifandi ellilífeyrisþegar hafa
greitt tryggingaiðgjöld til almanna-
trygginga áratugum saman. Sam-
kvæmt almannatryggingalögum nr.
40/1963 greiddu hinir tryggðu ein-
staklingar 32% útgjalda trygginga-
stofnunar, annarra en fjölskyldubóta,
sveitarfélög 18%, atvinnurekendur
14% og ríkissjóður 36%. Iðgjöld
vegna þessara trygginga (ekki
væntanlegrar ölmusu) voru að nærri
% ’/ie 'á hlutum greidd af einstakling-
unum, vinnuveitendum þeirra og
sveitarfélögum. Það gat enginn
vafi leikið á því að um tryggingar
var að ræða, þar sem hinir tryggðu
greiddu sjálfir, beint og óbeint, ið-
gjöldirt. Þegar persónuiðgjöld voru
felld niður 1981 var því lýst yfír, að
áfram væri um tryggingar að ræða,
sá einn væri munurinn, að iðgjöld
yrðu greidd af almannafé fyrir hina
tryggðu. Það væri sanngjarnt að
menn greiddu eftir efnum og ástæð-
um til þessara trygginga en ekki
allir jafnt. Myndi Morgunblaðið nota
orðið „fáránlegt" um það að ríkir
menn fái bætur fyrir brunatjón eða
úr tryggingum vegna tjóns af nátt-
úruhamförum, en það finnst mér
hliðstætt örorkubótum?
Eg tel okkur sem njótum ellilífeyr-
is frá almannatryggingum nú gera
það samkvæmt tryggingasamningi
(lögþvinguðum að vísu), sem gerður
var endur fyrir löngu, og iðgjalda-
greiðslum samkvæmt honum. Er því
hugsanlegt að ekki komi til svipting-
ar ellilífeyrisins af lögfræðilegum
ástæðum en söm er gerð þeirra sem
fyrir því beijast.
Einhver óvissa er nú í huga Mbl.
um röksemdirnar, því gripið er í bréf-
inu til hinnar sígildu röksemdar
þeirra sem eru eitthvað í vafa um
málstaðinn, þ.e. rö^semda öfundar-
innar. Notkun lífeyrisréttinda fyrr-
verandi háembættismanna, ráðherra
og alþingismanna, sem baða sig lík-
lega ekki í vinsældum, er svo augljós
virkjun öfundarinnar að mér þykir
ódaunn af. Síðan klykkir Mbl. út
með því að bæta skírskotun til
græðginnar svona ofan á öfundina.
Það ætlar að nota gróðann til þess
að hækka lífeyri hinna og líka til
þess að lækka kostnað við trygginga-
kerfið. Það hvarflar að manni vísan
um strákinn sem eignaðist fimm
aura og ætlaði sér að gera ýmislegt
fyrir fjársjóðinn.
Einu gleymir Morgunblaðið eða
veit ekki. Það er að þeir sem ekki
eiga skattfijálsar eignir geta fengið
svokallaða tekjutryggingu óskerta
hversu ríkir eða tekjuháir sem þeir
eru, bara ef það eru skattfijálsar
eignir og tekjur. Tekjutrygging er
miklu hærri en ellilífeyrir og til kom-
in eftir að menn hættu að greiða
persónuiðgjöld. Hún á að miðast við
þörf.
Morgunblaðið gleymir því líka,
hvort sem það er viljandi eða óvilj-
andi, að tekjuskattar og allar skerð-
ingar réttinda sem við tekjumörk eru
miðuð, bitna Iang mest á launamönn-
um, fyrst og fremst opinberum
starfsmönnum. Ýmsir aðrir þjóðfé-
lagshópar hafa aðstöðu til þess að
breyta markalínum, ýmist löglega
(t.d. vegna fyrninga) eða ólöglega.
Vill Morgunblaðið stuðla að því að
bæta ellilífeyrinum við það svið?
Gagnvart öllum almenningi er að-
alatriðið auðvitað það, að á meðan
allir fá jafnt fínna menn áþreifan-
lega, að ekki er um ölmusu að ræða.
Verði farið að hugmyndum Morgun-
blaðsins, sem það er að vísu klökkt
að kannast við, verður aðstaðan allt
önnur, það er þá búið að gera þetta
að fátækraframfæri. Það verður
þiggjendum lítil huggun þó að þeir
fái í hópinn með sér einhveija bur-
geisa sem skammta sér sjálfir hin
framtöldu laun og hafa líka geð í sér
til þess að þiggja ölmusuna.
Þegar kemur að heilbrigðiskerf-
inu er Morgunblaðið aldeilis búið að
ná sér á strik. Það er ekki bara að
stinga upp á lögfræðiiega vafasamri
aðför að óvinsælum hátekjumönnum
með smá fyrirheiti um að dreifa
spamaðinum milli fátækra, heldur
Sigurgeir Jónsson
„Þó að mér sé nánast
óskiljanlegt að slíkar og
þvílíkar hugmyndir hrjóti
undan íslenskum penna
nú á dögum þá þykist ég
skynja þarna einhverja
sérstaka útgáfu af frjáls-
hyggju, sem ráði ferðinni,
en því viljandi gleymt, að
þær stofnanir, sem nota á
við þessa mismunun, eru
sameign þjóðarinnar en
ekki einkafyrirtæki. Hér
er í raun lagt til, að
sj úkratryggingakerfið
verði afnumið og ríkis-
framfærsla þurfandi
sjúklinga tekin upp.“
mannar það sig upp í að færa klukk-
una svona 70 til 80 ár aftur í tímann.
Viðraðar eru hugmyndir um ein-
hverskonar tvöfalt kerfi í heilbrigðis-
þjónustunni. Blaðið telur þetta við-
kvæmt mál en segir svo: „Ef ein-
staklingarnir, sem nefndir voru í
upphafi þessa Reykjavíkurbréfs,
hefðu efni á að greiða meira fyrir
umrædda læknisskoðun og umrætt
lyf, hversvegna skyldu þeir ekki
borga? Hvaða rök eru fyrir því, að
þessi miklu viðbótarkostnaður sé
greiddur af skattgreiðendum sameig-
inlega í stað þess að þeir, sem á því
hafa efni — og þeir eru margir í
þessu þjóðfélagi, eins og sjá má á
hýbýlakosti, bílaeign og ferðalögum
iandsmanna — greiði ekki stærri hlut
þessa kostnaðar?" Morgunblaðið
heldur áfram: „Sjálfsagt er svarið á
sama hátt einfalt; með því að taka
upp tvöfalt kerfi í heilbrigðisþjónustu
er verið að skipta þjóðinni upp í tvo
hópa, þá sem geta og þá sem geta
ekki.“
Rétt þykir mér er hér er komið
að minna á, að hér á landi höfðu um
áratuga skeið verið lögbundnar
sjúkratryggingar. Menn greiddu
persónubundin iðgjöld í þessar
tryggingar. Röksemdin var sú sama
fyrir afnámi sjúkrasamlagsiðgjalda
og fyrir afnámi almannatrygginga-
gjalda, þ.e. að sanngjarnt væri að
menn greiddu iðgjöldin eftir efnum
og ástæðum en ekki sem nefskatt.
Því eru gjöldin tekin úr sameiginleg-
um sjóðum landsmanna nú. Það gild-
ir því sama um sjúkratryggingarnar
og lífeyristryggingamar, þeir menn
sem nú á að svipta réttindum eru
þeir sem í raun hafa greitt iðgjöldin.
Síðar í greininni segir Morgunblaðið:
„Hvað mælir á móti því að byggja
hér upp heilbrigðisþjónustu, sem
býður upp á val milli tveggja eða
fleiri leiða, sem kosta mismunandi
mikið? Sumir ekki neitt, aðrir tölu-

NYTT ALÞJODLEGT VIDSKIPTATIMARIT OSKAR EFTIR
SAMSTARFIUM AUGLÝSINGASÖLU
Hér býðst einstakt tækifæri fyrir framsækinn söluaðila með þekkingu á fjölmiðlum, fyrirtæki eða einstakl-
ing, sem hefur góð sambönd við íslenska útflytjendur. Góður árangur verður mjög vel launaður.
Hafir þú áhuga - sæktu þá um áður en einhver annar verður á undan þér! Sendu bréf eða fax til:
BRANSCHMEDIA ARNE HELLEVIK AB Att: Arne Hellevik, Warfvings vág 16,112 51 Stockholm, Sweden. Telefax: +46 8 695 07 21.
=4