Morgunblaðið - 15.09.1991, Blaðsíða 11

1 frtóoSéíMéÖÆJiÐ"' &^$^§Á,<íúR, 15?8M4®®®8f }lm 1
^c<>4i
endur vera fífl. Spyr stöðugt á
móti: Hvað gerir þú góði? Eg er
blaðamaður, svarar fyrirspyrjandi
nervös. Oggreinilega mjög léiegur
biaðamaður, segir Ferreri. Og
hvað gerir þú góði? spyr hann
annan. Ég er blaðamaður og kvik-
myndagerðarmaður, svarar fyrir-
spyijandi stoltur. Og greinilega
ja fn lélegur í báðum fögum, segir
Ferreri. Dæmi um yfirlýsingar:
„Konan er æðri karlmanninum því
hún hefur aldrei verið til. Karlmað-
urinn er hins vegar hættur að
vera til. Það er betra að hafa aldr-
ei verið til heldur en að vera hætt-
ur að vera til.“ Og: „Nei, ég hef
aldrei reynt að ögra fólki. Eg er
ekki ögrandi. Afturámóti er ég
geggjaður og það stafar af því að
ég er sykursjúkur.“ Einn blaða-
mannanna leggur mikla merkingu
í fyrirferð falskra tanna í annarri
mynd Ferreris á hátíðinni, Hús
brosanna sem fjallar um gamalt
fólk á elliheimili og spyr aftur og
aftur um þessar fölsku tennur.
„Falskar tennur, falskar tennur,"
segir Ferreri loks, „hvaða læti eru
þetta út af fölskum tönnum? Ég
veit allt um falskar tennur. Maður
setur þær inn og tekur þær út.
Það er allt og sumt. Hvað gerir
þú góði?“
Með góðum vilja má halda því
fram að ísland sé með tvær myndir
í keppninni: Sturla Gunnarsson er
upprennandi stjarna í kanadískri
kvikmyndagerð en hann er fæddur
á íslandi. Fyrsta bíómynd hans Frið-
helgi eða Diplomatic Immunity er
athyglisverð pólitísk spennumynd, en
í Kanada er Sturla þekktur fyrir
pólitískar heimildamyndir og fjöl-
margar sjónvarpsmyndir sem sumar
hafa verið sýndar hérlendis, þ. á m.
þættir úr syrpunum sem kenndar eru
við Alfred Hitchcock, Ray Bradbury
og The Twilight Zone. Að kvöldi
frumsýningardags Friðhelgi er boðið
til veglegs samkvæmis með miklum
mat og víni og afburða suður-amer-
ískri tónlist í anda myndarinnar sem
gerist á ófriðartímum í E1 Salvador.
Þarna er glaumur og gleði og mikill
ljöldi manns. Við hittum móður
Sturlu, bráðhressa konu sem talar
íslensku eins og hún hafí aldrei far-
ið. Við hittum Þorstein Þorsteinsson,
öðru nafni Thor Henrikson, ungan
vestur-íslenskan kvikmyndagerð-
armann sem er með hjartað á ís-
landi en fæturna í Toronto og segir
að ótrúlega margir Vestur-íslending-
ar starfi í kvikmyndagerð. Og við
hittum Sturlu Gunnarsson, hávaxinn,
grannan, ljóshærðan, bláeygan og
brosmiidan; drengjalegur þótt hann
sé að verða fertugur. „Mikið er gam-
an að hitta ykkur,“ segir hann á lýt-
alítilli íslensku, „ég fæ svo sjaldan
tækifæri til að tala íslensku." Hann
er svolítið á nálum út af viðtökum
myndarinnar svo það tækifæri er
betur notað síðar á hátíðinni. Daginn
eftir fær Friðhelgi þessar viðtökur í
The Montreal Gazette: „Powerhouse
real-life-as-fiction dramatic debut by
acclaimed documentarian Sturla
Gunnarsson ... Don’t miss it.“
Fleiri af keppinautum Friðriks
Þórs: Stórbrotinn tími eftir Frakk-
ann Gérard Jugnot, skrambi lunk-
in gamanmynd um miðaldra kont-
órista, leiknum af leikstjóranum,
sem missir fótanna og lendir i
ræsinu, hugmyndarík og fersk.
Og: Freud fer að heiman, dönsk-
sænsk framleiðsla, fyrsta mynd
Suzanne Bie, danskrar vinkonu
Friðriks, heillandi og dramatísk
svört kómedía um harmleik í létt-
geggjaðri gyðingafjölskyldu.
Menn eru farnir að velta fyrir sér
líklegum sigurvegurum. Derek
Malcolm segir að margir veðji á
Nord, franska mynd sem sýnd var
áður en við komum.
Frumsýningardagur Barna nátt-
úrunnar rennur upp. Bíóið tekur á
annað þúsund manns og það er þétt-
skipað. Við finnum strax að myndin
heldur áhorfendum í heljargreipum.
Að sýningu lokinni er langvinnt og
kraftmikið lófatak og stöðugur
straumur fólks af ýmsu sauðahúsi
til leikstjórans. Sumir eru nánast
þegar þeir þakka honum fyr-
áhrifamikla mynd. Dæmi um við-
Gunnarsson segir: „Það
var ekki aðeins sérstök reynsla fyrir
mig að heyra íslenskuna og komast
í snertingu við landið og þjóðina sem
mjög náin í þessari mynd, heldur
við. Hann hefur oft komið hingað
áður og fer að fræða okkur um hátíð-
ina, stemmninguna og aðbúnaðinn.
Segir samkeppnina milli stóru grann-
hátíðanna í Toronto og Montreal
rosalega grimma; er sjálfur hrifnari
af Toronto. Flest af því sem hann
segir reynist ekki vera jafn rétt og
það er hnyttið.
Uppi á hótelherbergi rífur sjón-
varpið okkur út úr þotuþreytunni
og inn í andrúmsloft hátíðarinnar.
Ein af sjónvarpsrásunum sendir
út efni frá henni allan sólarhring-
inn - blaðamannafundi með leik-
stjórum og leikurum, sýnishorn
úr flestum hinna 225 mynda sem
boðið er upp á, og viðtöl, einlæg
en viðvaningsleg, við listamenn-
ina. Áður en við förum niður í
mat þetta fyrsta kvöld eru þar á
skjánum Dusan Makavejev, sá
gamli júgóslavneski prakkari, og
Norman Jewison, frægasti leik-
stjóri Kanada sem fyrir löngu varð
HoIIywood að bráð og er sérstak-
lega heiðraður í dagskrá hátíðar-
innar. Svo förum við niður og
borðum hamborgara með dýrindis
rósavíni.
„Það er mikið að þú kemur,“ seg-
ir lágvaxin kona sem gengur beint
að Friðriki Þór þegar við erum að
verða okkur úti um nguðsynleg skil-
ríki daginn eftir. Þetta er Catherine,
fulltrúi fransks dreifingarfyrirtækis
Barna náttúrunnar, sem mætt er á
staðinn til að reyna að selja mynd-
ina. „Nú þurfum við að láta hendur
standa fram úr ermum,“ bætir hún
við. Og hún tekur íslenska leikstjó-
rann undir arminn og leiðir hann á
vit hugsanlegra kaupenda. Eg fer
að skoða keppinauta hans. Alain
Tanner frá Sviss, þrautreyndur festi-
valleikstjóri, býður upp á Manninn
sem týndi skugganum sínum, hug-
myndafræðilega ástarsögu sem reyn-
ist vera tilgerðarlegt og uppstillt
stagl. Síðan kemur hálffertugur Suð-
ur-Kóreumaður, Chang Kil-soo með
Silfurfolann, býsna djarfmannlega
lýsingu á samskiptum kóresks sveita-
fólks, einkum kvenna, við bandaríska
hermenn í Kóreustríðinu. Sumsé kór-
eskt Ástand. Sálfræðin er stundum
einfeldningsleg en myndin engu að
síður grípandi og forvitnileg. Kóreu-
menn eru með mikinn viðbúnað í
Montreal, stóra sendinefnd og bjóða
svo til glæsilegs samkvæmis eftir
frumsýninguna.
Meðal annarra orða: Samkvæmi.
Ég reyni að spyrjast fyrir um á ■
hverju velgengni mynda í svona
keppni byggist. Margir halda því
fram að því meiri viðbúnaður á
staðnum, því fjölmennari sendi-
nefndir og veglegri samkvæmi,
þeim mun meiri líkur séu á verð-
launum. Ekki vil ég trúa því.
Hvernig er hægt að ná tangar-
haldi á fjölmennri dómnefnd víðs
vegar að úr heiminum? Sameigin-
legur vinur okkar Friðriks Þórs,
bandaríski kvikmyndaframleið-
andinn Jim Stark, sem hyggst
framleiða næstu kvikmynd hans,
hafði sagt okkur að vonlaust væri
að Börn náttúrunnar fengju nokk-
ur verðlaun í Montreal; þeim væri
úthlutað fyrirfram. Til að fá til
dæmis nýjustu mynd Tanners í
keppnina segðu stjórnendur henn-
ar: Ef þú lætur okkur fá myndina
er nokkuð öruggt að þú færð verð-
laun. Yfirmaður hátíðarinnar,
Serge Losique er eins konar lif-
andi goðsögn í kanadísku menn-
ingarlífí, guðföðurtýpa sem deilir
og drottnar, og hvað sem öðru líð-
ur ber flestum saman um að hann
reyni að beita dómnefndirnar
áhrifum sínum. Hvaða möguleika
. eiga Börn náttúrunnar frá íslandi
í svona stórfiskaleik? Ekki ætlar
The Icelandic Film Corporation að
standa fyrir stóru samkvæmi.
Derek Malcolm segir mér að
Losique hafi ekkert vit á kvik-
myndum, sé umdeildur valdsmað-
ur sem sæti nú mikilli gagnrýni í
Montreal, einkum af hálfu frönsku
pressunnar, fyrir stjórn sína á
hátíðinni, bæði listræna og fjár-
hagslega. Losique og starfsmenn
hans mega þó eiga það að þeir
kipptu Börnum náttúrunnar út úr
norrænu dagskránni og settu hana
í keppnina. Og svo hefur hann
skemmtilegan hlátur, skrækir eins
og simpansi. Og svo bauð hann
Friðriki Þór og öðrum Norðurland-
afulltrúum heim á búgarð sinn og
eldaði ofaníþá lambakjöt af nýslá-
truðu.
Myndimar hrannast upp. í keppn-
inni sé ég Á flótta, fyrstu mynd
ungs Kanadamanns, Bemards Berg-
erons, stælmikla og kraftmikla stór-
borgarmynd um ungan mann sem
stelur öllu sem hann kemst í tæri
við - sígarettustubbum og kaffi-
dreggjum jafnt sem kærustum vina
sinna og söfnunarbaukum betlara.
Frískleg frumraun sem að lokum er
borin ofurliði af eigin stíl. Utan
keppni eru meðal annarra íslandsvin-
urinn Krzysztof Zanussi með virðing-
arverða lýsingu á sektarkennd þeirra
sem lifðu af Auschwitz gagnvart písl-
arvætti munks að nafni Kolbe, —
virðingarverða en ekki sérlega
áhrifamikla; ungur danskur leik-
stjóri, Lone Scherfig, með Afmælis-
dagur Kajs, eina af þeim hlýlegu,
manneskjulegu myndum sem frá
Danmörku koma þessi misserin, um
nokkra vini á miðjum aldri sem fara
til Póllands í leit að ódýru vodka og
ókeypis píkum; sá roskni ítalski
óþekktarormur Marco Ferreri, sem
eins og Dusan Makavejev virðist telja
að heiminum sé stjórnað úr klofi
sérhvers manns, sýnir nýjustu mynd
sína Holdið, undarlega óerótíska
stúdíu á holdsins lystisemdum þrátt
fyrir íðilfagra og lostafulla aðalleik-
konu og skemmtilegan fyrri hluta.
Ferreri á blaðamannafundi: Situr
glottandi í öndvegi og lítur út 'eins
og gamall api með skeggkraga.
Segist ævinlega haga sér eins og
trúður á slíkum fundum til að
tryggja það að þeir standi lengur
en fimm mínútur. Segir flesta
gagnrýnendur, nei alla gagnrýn-
snart sagan sjálf mig djúpt. Allt í
kringum mig var fólk að lýsa hrifn-
ingu sinni því Böm náttúrunnar er
alþjóðleg einmitt vegna þess hversu
íslensk hún er.“ Þýskur kvikmynda-
gerðarmaður, Horst Wiescher segir:
„Þetta var heillandi mynd, - mynd
fyrir hjartað, full af hlýju. Ég hef
ekki hingað til orðið vitni að því hér
á hátíðinni að áhorfendur komi í slík-
um mæli til leikstjóra að þakka fyrir
mynd.“ Richard Morris, forstjóri
bandarísks dreifingarfyrirtækis seg-
ir: „Afburða snjöll kvikmynd og hug-
rökk. Hún sýnir fólk sem skiptir
mann máli, gamansöm, dularfull og
áhrifamikil." "Tvær konur úr hópi
innfæddra bíógesta: „Stórkostleg
mynd sem hreif okkur sterkt." Það
er ekki laust við að Friðrik Þór Frið-
riksson verði feiminn.
Daginn eftir kemur blaðagagnrýn-
in. La Presse í Montreal segir að
Börn náttúrunnar sé einhver feg-
ursta mynd í keppninni og sú sem
komi hvað mest á óvart. „Kvik-
mynd um frelsið, um æsku hjart-
ans ... Fridriksson notar hina sér-
kennilegu fegurð íslensks lands-
lags. Og hið myndræna andlit
roskins aðalleikara sem heitir, að
ég held, Gísli Lfalldórsson ... Börn
náttúrunnar éiu sannkölluð upp-
götvun ...“ Le Boleil í Québec talar
um ungan íslejiskan Wenders sem
sýni „góða stjórn á myndmáli og
þjónar aðeins sögu en ekki tilgerð-
arfullum stíl. “ Og Friðrik Þór fær
bréf frá þakklátum áhorfanda.
Hún segir að myndin hafí „flutt
mig heim, á einhvern undarlegan
hátt. “ Að horfa á hana hafi verið
eins og að sjá inní sjálfan sig.
Bréfritarinn, Johanna Mercer,
segist vera kvikmyndagerðarmað-
ur í Montreal. Langafi hennar og
amma hafí verið Sigurður Sölva-
son og Jóhanna Jóhannesdóttir
sem flust hafí til Vesturheims frá
Skagafírði. Johanna Mercer
kveðst aldrei hafa fundist hún eiga
heima í Vestur-Kanada, þar sem
hún ólstupp; hún hafi verið utan-
gátta. Börn náttúrunnar, mystík
myndarinnar og tilfinning fyrir
landinu, hafí skýrt fyrir sér hvers
vegna sér hafí aldrei liðið eins og
heima hjá sér í Kanada. Fyrir
þessa konu, eins og fyrir aðalper-
sónurnar Geira og Stellu, er Börn
náttúrunnar ferðalag heim til upp-
runans. Johanna Mercerkom aftur
og aftur á vit Barna náttúrunnar.
Stórstjörnurnar hellast yfir hátíð-
ina. Oliver Stone, þungur að sjá, Sid-
ney Poitier, svartur að sjá og Ant-
hony Hopkins, blíðlegur eins og
Hannibal Leehter að sjá. Á blaða-
mannafundi er hann 'spurður hvort
þetta hlutverk í einhverri mestu að-
sóknarmynd seinni ára, Lömbin
þagna, hafí breytt matarsmekk hans.
Hann hlær vandræðalega: „Ég hef
aldrei verið mikið fyrir kjöt...“ Hann
segist þakka velgengni sína hermi-
krákuhæfileika sem hann hafi rækt-
að frá bernsku. „Það er auðvelt að
leika, og með aldrinum verður það
enn auðveldara. Maður þarf bara að
kunna replikkumar og gæta þess að
rekast ekki á leikmunina." Hann
kveðst oftast finna persónuna þegar
hann sé kominn í gervi; eitt yfir-
skegg eða alklæðnaður breyti grí-
munni og sálarlífinu um leið. Og
Marcello Mastroianni er spurður á
öðrum blaðamannafundi hvemig
hann fari að því að vera svona ung-
legur: „Með því að sofa, borða og
vinna og sofa svo meira.“
Smátt og smátt er hróður Barna
náttúrunnar að spyrjast út á hátíð-
inni. Það er farið að tala um að
hún eigi góða möguleika á verð-
launum. Áhorfendafjöldi og við-
tökur á næstu tveimur sýningum
slá frumsýninguna út. Lófatakið
lengra, bravóköll bætast við, enn
fíeiri óska leikstjóranum til ham-
ingju. Friðrik Þór fær bréf frá
Losique sem kveðst þar vera svo
„yfír sig ánægður“ með að hafa
myndina í keppninni að hann vilji
bjóða henni og leikstjóranum að
koma í beinu framhaldi til borgar-
innar Quebec þar sem hann standi
fyrir annarri hátíð með úrvali þess
besta frá Montreal. Friðrik Þór
langar ekki til að vera lengur en
þorir ekki að segja nei. Menn sem
rétt er að hafa góða gætu móðg-
ast. Fulltrúar hátíða í Sydney í
Ástralíu, Istanbul í Tyrklandi og
Poitúgal falast eftir myndinni.
Catherine sölukona segir áhuga
dreifíngarfyrirtækja fara stöðugt
vaxandi. En drögum ekkert und-
an: Vinir okkar þrír úr rúgbrauð-
inu hafa fyrirvara. Derek Malcolm
erhrifínn en músíkin ferí taugarn-
ar á honum; Helle Hellman er
hrifín en það fer í taugarnar á
henni þegar myndin ekur yfír
mörkin til hins yfirnáttúrulega;
StigLarsson erhrifínn en innkoma
Bruno Ganz íhlutverki engils und-
ir. lokin fer í taugarnar á honum.
Þýska myndin Laxaber eða Salm-
onberries eftir Percy Adlon, höfund
hinnar ágætu myndar Bagdad Café,
ætlar sér greinilega stóran hlut í
keppninni. Kynning er mikii og allir
heístu aðstandendur viðstaddir.
Myndin sjálf veldur okkur vonbrigð-
um. Hún er ruglingsleg ástarsaga
um samband tveggja einmana
kvenna í afskekktum smábæ á snævi
þöktum auðnum Alaska. En sam-
kvæmið eftir frumsýninguna er rosa-
legt og rosalega hallærislegt: Ein-
hverjir hvítir landslagsskúlptúrar út-
um allt og gervisnjór og niðurdrep-
andi effektatónlist úr hátölurum.
Percy Adlon líður sennilega ekki sem
best í þessu tilstandi- og segir í ræð-
ustúf: „Trúlega væri hægt að gera
heila bíómynd fyrir kostnaðinn við
þessa veislu!“
Daginn fyrir úrslit keppninnar
hringir Sergé Losique íFriðrik Þór
og biður hann um að koma bak-
sviðs fyrir verðlaunaathöfnina.
Hvað þýðir það? spyrjum við
Sturlu Gunnarsson þar sem við
sitjum um kvöldið yfír bourbon og
kók á barnum. Það þýðir að þú
færð verðlaun Friðrik, svarar
Sturla brosandi.
Ég fer á blaðamannafundinn þar
sem niðurstaðan er kynnt. Friðrik
Þór liggur á meðan í eftirlætisstell-
ingunni uppá hótelherbergi, horfír
út í tómið og strýkur yfirskeggið.
Ekkert hefði glatt hann meira en að
Gísli Halldórsson hefði fengið verð-
launin fyrir besta leik í karlhlut-
verki. En þau fær með óskýranlegum
hætti hinn aldni spænski Francisco
Rabal sem er langt frá sínu besta í
mynd Tanners. Bandaríska leikkon-
an Laura Dern og kóreska leikkonan
í Silfurfolanum deila með sér leik-
konuverðlaununum. Börn náttúrunn-
ar er verðlaunuð fyrir besta listræna
framlagið. Það er klappað. Aðalverð-
launin fær Percy Adlon fyrir Salmon-
berries. Asskoti hefur partíið skilað
miklu. En það er engu að síður létt
andrúmsloft í fámennum herbúðum
íslensku sendinefndarinnar.
Og ennþá léttara um kvöldið þeg-
ar verðlaunaafhendingin fer fram.
„Þú áttir að fá aðalverðlaunin,"
segja menn hver af öðrum við
Friðrik Þór. Átti hvað? Innan úr
dómnefndinni heyrum við að á
tímabili hafí litið út fyrir að Börn
náttúrunnar fengju þessi aðalverð-
laun og ekki nóg með það, - Gísli
Halldórsson átti að fá leikaraverð-
launin. En svo var farið að þrýsta.
Tanner og Adlon áttu sér sterka
málsvara. Málamiðlunin var þessi.
Nújæja. Eða eins og Halldór gamli
segir í Börnum náttúrunnar: Það
held ég ...
Laura Dem situr fyrir aftan okkur
með kærastanum sínum, finnska
súperleikstjóranum Renny Harlin;
hún er falleg á sinn föla hátt en
dálítið vælukjóaleg. Sovésk kona
hafði breitt úr sér í sæti hennar og
neitaði lengi vel að víkja. Starfsmað-
ur hátíðarinnar bað þau afsökunar
og vonaði að þessi leiðindi skyggðu
ekki á kvöldið. Ekkert getur komið
okkur í vont skap, svaraði Harlin.
Laura Dern ræður sér ekki fyrir
kæti þegar hún tekur við verðlaunun-
um fyrir leik sinn í bandarísku mynd-
inni Rambling Rose eftir Martha
Coolidge. Þegar Laura Dern og Frið-
rik Þór Friðriksson standa hlið við
hlið á sviðinu með verðlaunahausana
sína og ræða um sameiginlegan
kunningja, Sigurjón Sighvatsson, er
ekki að sjá að ísland sé utangarðs-
land í kvikmyndaheiminum.
í kaotísku kaffíteríusamkvæminu
á eftir getur Percy Adlon ekki
hætt að tala um hrifningu sína á
Börnum náttúrunnar. Um mið-
nættið skálum við Friðrik Þór til
tilbreytingar í bourbon og kók og
erum orðnir sammála um eitt: Is-
land vann!
Kvikmyndahátíðir eiga að hafa
lukkulegar lyktir.