Morgunblaðið - 15.09.1991, Page 18

o,18- C
MORGUNBLAÐIÐ
FJOLMIÐLAjR SEPTEMBER 1991
Textavarp:
Vandkvæði með
íslenska stafi
Kostnaður við breytingar á sjónvarps-
tækjum nemur um 5-10.000 krónum
EFTIR að tilraunasendingar RÚV á textavarpi hófust í ágúst,
kora í ljós að í fjölda sjónvarpstækja sem hafa móttökubúnað
til þessa, sjást íslensku stafirnir ð og þ ekki, auk þess sem vand-
kvæði eru með broddstafi. Kostnaður við breytingar á slíkum
sjónvarpstækjum nemur um 5-10.000 kr. Vegna tæknilegra ors-
aka hættu forráðamenn Stöðvar 2 við að senda út textavarp
og hyggjast í staðinn útbúa svipaða þjónustu sem nýtist öllum
áskrifendum stöðvarinnar. Að sögn Baldvins Jónssonar fram-
kvæmdastjóra markaðssviðs var talið að aðeins 8-14% áskrif-
enda gætu nýtt sér textavarp.
Utsending textavarps RÚV
hefst 30. september, eins og
áætlað hefur verið. Ekki er vitað
hversu stór hluti sjónvarpa hér-
lendis hafa móttökuútbúnað texta-
varps, né heldur hversu mörg tæki
af þeim geta sýnt íslenska stafí.
Að sögn Péturs Guðfinnssonar
framkvæmdastjóra Sjónvarps, var
upphaflega ætlunin að kanna þessi
atriði. „Við hættum hins vegar við
það þar sem sýnt þótti að fólk
vissi alla jafna ekki hvort tæki
þess hefðu móttökuútbúnaðinn
eður ei enda ekki hægt að prófa
það hérlendis fyrr en nú. Innflytj-
endur tækja hafa vitað af því að
þessar sendingar voru fyrirhugað-
ar í tæp tvö ár og því skyldum
við ætla að þeir hefðu gert viðeig-
andi ráðstafanir.“
Stofnfund-
ur áhuga-
manna um
fjölmiðla-
rannsóknir
FÉLAG áhugamanna um
fjölmiðlarannsóknir verður
stofnað sautjánda septem-
ber næstkomandi I stofu 201
í Odda klukkan 21.
Félagið er stofnað í fram-
haldi af ráðstefnu nor-
rænna fjölmiðlafræðinga sem
haldin var í Reykjavík í síðasta
mánuði.
í undirbúningsstjóm eru
Páll Vilhjálmsson, Guðmundur
Rúnar Ámason og Elías Héð-
insson. Félagið verður opið öll-
um áhugamönnum um fjöl-
miðlarannsóknir.
Birgir Skaftason, framkvæmda-
stjóri Japís, segir framleiðendur
selja tæki sem séu með skandinav-
ískum stöfum. Ekki hafi verið
hægt að athuga hvort íslensku
stafirnir væru hluti þeirra fyrr en
tilraunasendingamar hófust hér-
lendis. „Eftir að við komumst að
þvi hvaða búnað þarf fyrir íslensku
stafina, höfðum við samband við
framleiðendur tækjanna og nú er
verið að vinna í því máli. En ís-
land er lítill markaður ög spurning
hvað framleiðendur era til í að
gera. Það fylgir þessu sáralítill
kostnaður fyrir þá en sé búnaður-
inn ekki í tækjunum, er heilmikið
mál að setja hann í. Ég geri ráð
fyrir að kostnaðurinn við búnaðinn
og ísetningu sé á bilinu 5-10.000
kr. Við eigum hins vegar ekki
móttökubúnað fyrir þau tæki sem
ekki eru gerð til þess. Sé hann til
kostar hann öragglega hátt í verð
á nýju sjónvarpstæki."
Birgir segir það ekki frekar
vera dýr tæki en ódýrari sem geti
sýnt íslenska stafi. Sér hafi ekki
sýnst viðskiptavinir leggja meiri
áherslu á íslenska stafi í texta-
varpi en t.d. mynd- og hljóðgæði.
„Ég held að textavarpið nýtist að
öllu leyti þó að íslenskir stafir séu
ekki. Éólk nýtir þetta til að verða
sér út um styttri skilaboð og þó
það sé ekki skemmtilegt að lesa
textann svona, er það vel hægt.“
Og þrátt fyrir vandkvæðin með
íslensku stafína, hefur RÚV út-
sendingar í lok mánaðarins, vænt-
anlega á fréttaágripi, veðurfregn-
um og mögulega fréttum af
flugi.„Þetta er í raun eins og þeg-
ar við hófum litaútsendingar á sín-
um tíma, fyrst í stað vora fáir sem
áttu litatæki. Fólk vissi hins vegar
af þessum nýja möguleika og hafði
hann í huga þegar það hugði á
tækjakaup. Nú vita sjónvarps-
áhorfendur af þessari nýju þjón-
ustu og við vonum að hún veki
áhuga fólks,“ segir Pétur Guðfinn-
son.
■ Getur Ríkisútvarpið staðist auknar kröfur
samtímans þegar fyrirsjáanlegt er að hið
opinbera verður tregt til að auka framlög?
Mun Ríkisútvarpið geta sinnt sinum skyldum lendi það undir útgjaldahníf hins opinbera?
Hver eru svör RÚV
víð minnkandi tekjum?
Það heyrist æ oftar að velferðarkerfið sé að vaxa okkur upp
fyrir höfuð og að hið opinbera geti ekki sífellt gengið í vasa
skattborgaranna og sótt fé til hinna ýmsu viðfangsefna. Þessa
dagana kristallast þessar hugmyndjr í aðgerðum rikisstjórnarinn-
ar í heilbrigðis- og menntamálum. Áhrifa þessa hugsunarháttar
mun gæta víðar og munu ríkisreknir fjölmiðlar ekki fara var-
hluta af þessum breytingum. Til þess að halda áfram á braut
vaxtar og þroska þarf Ríkisútvarpið aukið fjármagn. Það er spá
mín að það verði æ erfiðara fyrir Ríkisútvarpið að afla því pólit-
ísks fylgis að auka tekjur þess með auknum álögum á almenn-
ing. Hvað gerist þá?
ó svo það verði sífellt erfiðara
að fá fé úr sjóðum almenn-
ings til rekstrar stofnana á borð
við Ríkisútvarpið þá munu áfram
verða gerðar miklar kröfur til
þess bæði um magn og gæði efn-
is. Þar sem nærri
30% af tekjum
Ríkisútvarpsins
eru af sölu á aug-
lýsingatímum,
þá verður það að
mæta þessum
auknu kröfum til þess að auglýs-
ingatekjur dragist ekki.líka sam-
an. Staða Ríkisútvarpsins við
aðstæður sem þessar er ekki öf-
undsverð. Ef við gefum okkur
að það reyni að mæta auknum
kröfum um gæði og magn, þá
stendur þeim tvær gættir opnar
og á þeim báðum er einungis litl-
ar rifur.
I fyrsta lagi kemur til greina
að auka eigin tekjur með því að
auka sölu á eigin efni, auka sölu
á auglýsingum, leita að styrktar-
aðilum og annað í þeim dúr. Því
fylgir sú hætta að einkenni opin-
berra fjölmiðla láti á sjá vegna
of mikillar nálægðar við markað-
inn, — en sjálf-
stæði gagnvart
fjármagnsöfl-
um er eitt
þeirra atriða
sem opinberir
fjölmiðlar telja
sér mjög til tekna.
Hinn kosturinn er að auka
magn og gæði án þess að til
aukins kostnaðar komi. Starfs-
mönnum Ríkisútvarpsins finnst
það örugglega engin valkostur
því eins og fram hefur komið þá
era þeir ásamt dagskrárgerðar-
fólki að framleiða hveija útsenda
stund tíu sinnum ódýrar en ná-
grannar okkar á Norðurlöndum.
Eins og sjá má þá er hvorugur
kostur Ríkisútvarpsins í þessari
stöðu góður. Það stendur að
sumu leyti frammi fyrir því að
ákveða í hvorn fótinn á sér það
á að skera.
Ef hins vegar það yrði ofan á
að draga úr gæðum í þeim skiln-
ingi að vanda til allrar vinnu og
frágangs en stefna hins vegar á
vinsælt efni, þá opnast ýmsar
leiðir, og málið verður allt ein-
faldara.
Slík stefnubreyting væri að
sumu leyti breyting á eðli Rík-
isútvarpsins — a.m.k. breyting á
þeim skilningi sem lengst af hef-
ur verið lagður í það hugtak eða
heiti. Ríkisútvarpið hefur lengst
af verið skilgreint sem menning-
arstofnun sem hefur ákveðnu
hlutverki að gegna líkt og skóli.
Það hlutverk hefur verið að
mennta, fræða og skemmta og
ágæti þeirrar þjónustu verður
ekki mælt sem hlutfall af vin-
sældum.
Þetta allt saman þýðir í raun
að Ríkisútvarpið er að nálgast
krossgötur. Framundan eru
kaflaskil þar sem tekjur munu
ekki aukast jafnt og þétt, sam-
hliða auknum kröfum. Nýr vera-
leiki bíður bak við næsta horn
og spumingi er einfaldlega sú
hvort sá veruleiki rúmi nokkuð
stofnun á borð við það Ríkisút-
varp sem við þekkjum í dag.
BAKSVIÐ
cftir Ásgeir Friðgeirsson
Islenskir fjölmiðlamenn
munu vafalaust minnast
lengi sumarsins 1991, er
þeir í framtíðinni ganga gegn-
um hina hefðbundnu „gúrku-
tíð“ sumartímans í striti við
að fylla síður blaða, eða frétt-
atíma útvarps og sjónvarps. í
sumar og þá einkum síðasta
mánuð hefur vandamálið
þvert á móti verið að finna
öllum fréttunum rými og
fylgjast með heimssögunni
gerast næstum frá klukk-
utíma til klukkutíma að
ógleymdri dramatíkinni í
tengslum við fjárlagagerð rík-
isstjómar Davíðs Oddssonar,
þar sem stefnt hefur verið að
meiri niðurskurði í rekstri hins
opinbera, en dæmi eru til,
allavega um langt árabil.
Óhætt er að gefa Ijölmiðl-
um almennt hæstu einkunn
fyrir fréttaflutninginn og öll-
um verða ógleymanlegar
klukkustundimar, sem snigl-
uðust áfram í beinni útsend-
ingu, er lýðræðissinnar í
Rússlandi, undir forystu Jelts-
ins brutu á bak aftur valda-
ránið í Kreml. Þá stóð heims-
byggðin bókstaflega á önd-
inni. Og áfram heldur þróunin
með ægiflóknum vandamál-
um, sem fylla munu forsíðum-
ar um ókomna tíð.
En það er eitt að fá fréttim-
ar beint í æð og annað að
meta þær og skýra fyrir les-
endum og hlustendum í ítar-
legri umfjöllun. Hér er þar
sem kreppir að mannfáum og
almennt fátækum íslenskum
fjölmiðlum. Undirritaður hef-
ur saknað þess að fá ekki
reglulega yfirgripsmiklar
fréttaskýringar, jafnvel í dag-
bókarformi, eins og lesa má
í bandaríska dagblaðinu USA
TODA Y, sem nú fæst glænýtt
daglega, að ekki sé talað um
allt sem fram fer að tjalda-
baki. Hægt er að færa rök
fyrir því að atburðarásin sé
enn svo hröð og fréttirnar svo
miklar, að ekki sé enn grund-
völlur fyrir stórsamantektum
og þau rök em góð og gild
hvað varðar Sovétríkin og
átökin í Júgóslavíu. En nú eru
fjárlögin að mestu í höfn og
ekkert til fyrirstöðu að bijóta
til mergjar allt sem þar gerð-
ist, hvort sem er í blaðagrein
eða sjónvarpsþætti. Hvað er-
lendu viðburðina varðar má
búast við auknu framboði af
fréttaskýringaþáttum, sem
sjónvarpsstöðvarnar þurfa að
fylgjast grannt með og hafa
þegar fengið nokkra til sýn-
ingat- og svo fréttaskýringum
í erlendum blöðum og tímarit-
um, sem blöðin geta fært sér
í nyt.
Mér er fyllilega ljóst, að
ýmsum kann að finnast þetta
heimtufrekja og að bera í
bakkafullan lækinn, en þetta
er efni, sem fjölmiðlafíkil
þyrstir í og vonandi er þetta
allt á dagskrá alveg á næst-
unni.
En úr því ég er að minnast
á fréttaskýringár í gæðaflokki
fæ ég ekki örða bundist yfir
óvenju rætinni grein, sem birt-
ist í Pressunni sl. fímmtudag,
þar sem harkalega var veist
að Eggert Magnússyni form-
anni Knattspyrnusambands
Islands í hreinu dylgjuflóði,
sem haft var eftir ónafn-
greindum heimildarmönnum
og klykkt út í greinarlok, að
ekki hefði náðst í Eggert
vegna málsins. Þessar dylgjur
voru svo hraktar lið fyrir lið
í yfirlýsingum, sem stjóm KSÍ
og aðalstjóm knattspyrnufé-
lagsins Vals birtu í Morgun-
blaðinu sl. þriðjudag. Vonandi
hafa flestir þeir, sem lásu
umrædda grein í Pressunni,
lesið svörin í Morgunblaðinu,
og að tekist hafi að hreinsa
Eggert af óhróðrinum að
mestu, en því miður eimir allt-
af eitthvað eftir. Sem gamall
Valsari hef ég alltaf'dáðst að
þeim félögum mínum, og
stuðningsmönnum annarra
íþróttafélaga, sem leggja á sig
ótrúlega vinnu til að halda
deildunum gangandi, oft með
persónulegum ijárskuldbind-
ingum. Án slíkra karla og
kvenna væri ástandið innan
íþróttahreyfingarinnar ekki
upp á marga fiska. Þetta fólk
á allt annað skilið, en að veg-
ið sé að mannorði þess á þann
hátt, sem gerðist í Pressunni.
Ingvi Hrafn Jónsson