Morgunblaðið - 28.12.1991, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 1991
37
Líföndun
eftir Erling Ellingsen
í þessari grein er ætlunin að gera
aðferð þeirri skil sem á íslensku hef-
ur verið nefnd líföndun en á ensku
er ýmist kölluð „rebiithing" eða „vi-
vation". Líföndun byggir á sérstakri
öndunartækni sem beitt er til að
leysa upp líkamlega, andlega og til-
finningalega streitu og hömlur. Til-
gangurinn er að auka meðvitund um
eigin líkama og hugarstarf, fram-
kalla jákvæðar breytingar þar á og
lifa þar með frjálsari og óheftari.
Til að gera aðferð þessari skil verður
að útskýra kenninguna að baki.
Hvað liggur að baki?
Hugur og líkami eru ein heild eða
eins og tveir endar á sama hlutnum.
I eðli okkar erum við ekki líkaminn
né hugurinn. Hins vegar dveljum við
í þeim. Það sem við erum skulum
við nefna vitund eða sjálf. Sjálfið
tengist niður í gegnum líkamann en
eðli þess er hrein upplifun alls sem
það skynjar. Með sjálfinu streymir
það sem við getum kallað lífsorka
(einnig nefnt prana) um líkamann.
Eðli sjálfsins er vellíðan og hamingja
og þannig líður okkur þegar flæði
þetta er óhindrað. Hugurinn skráir
og flokkar reynslu sína í sífellu. Þetta
gerir hann í samræmi við skilyrðing-
ar sínar eins og t.d. viðhorfakerfi,
langanir, ótta, hugmyndir o.s.frv.
Huganum má líkja við síu sem varð
til við víxlverkun áreita og viðbragða
í fortíð okkar og atburðir hvers
augnabliks síðan síast í gegnum.
Honum má einnig líkja við tölvu fulla
af forritum. Þau áreiti sem hugurinn
túlkar sem neikvæð, óæskileg eða
óþægileg, skynjast samstundis sem
óþægileg tilfinning einhvers staðar í
líkamanum. Þessi viðbrögð eru kölluð
rangfærsla. Sjálfið getur sakir eðlis
síns aðeins skynjað allt á óskilyrtan
hátt og þar með notið allra upplifana
sem fullkominna. Það verður því við
rangfærslur að draga athygli sína
eða skynjun frá þeim stað í líkaman-
um þar sem það sem rangfært er
hefur verið staðsett. Annars gæti
hrein og ómenguð upplifun þess ekki
viðhaldist. Þetta ferli er kallað bæl-
ing. Við bælingu hefur ekkert annað
gerst en þessi athyglisbreyting. Sá
sem í hlut á hefur valið að verða
ómeðvitaður um óþægindin í stað
þess að beina athyglinni að þeim og
upplifa þau og orsök þeirra, en ef
hann gerir það mundu þau uppræt-
ast. Til að bæla eitthvað verður orku-
flæði til þess staðar þar sem bæling-
in hefur verið staðsett að skerðast.
Með andardrættinum drögum við
að okkur lífsorkuna og súrefni. And-
ardrátturinn viðheldur tengingu
sjálfsins við líkamann. Með andar-
drættinum fylgir meðvitund. Við
bælingu einhvers dvínar meðvitundin
um það og af þessum oi'sökum er
óhjákvæmilegt að öndunin skerðist.
í samfélagi okkar er norm að bæla
ýmsar mikilvægar tilfinningar í stað
þess að upplifa þær og erum við
hvött til þess frá blautu barnsbeini.
Valið um að verða ómeðvitaður er
þar með einnig orðið ómeðvitað. Með
líföndun koma gjarnan upp á yfir-
borðið fyrirstöður sem eiga rætur
að rekja til frumbernsku og jafnvel
fæðingar. Það sem er bælt er orka.
Við bælingu þarf að beita meiri orku
en orka þess sem bælt er nemur.
Hér er í reynd einfalt eðlisfræðilög-
mál að baki. Orkan sem beitt er á
þennan hátt væri annars til fijálsrar
ráðstöfunar. Oft er þetta gert með
þvi að spenna vöðva. Vöðvaspenna
verður oft þrálát og mikið af þeirri
spennu sem í líkama okkar býr erum
við ómeðvituð um. Segja má að und-
ir allri vöðvaspennu af þessum toga
séu tilfinningar. Með líföndun er
orkubindingin afnumin og bælingin
þar með. Flestir einstaklingar hafa
ekki nema hluta, jafnvel brot af lífs-
orku sinni til fijálsrar ráðstöfunar
og lifa þannig takmörkuðu lífi.
Hvernig er líföndun í
framkvæmd?
í líföndun er legið út af og andað
hraðar og dýpra en við venjulega
öndun. Við það eykst súefnis- og
orkuflæði um líkamann Lil muna og
þar með til þeirra vefja og svæða
þar sem rangfærð atriði í lífi viðkom-
andi hafa verið staðsett. (Sumum
kann að finnast fjarstæðukennt að
það sem bælist staðsetjist nákvæm-
lega á ákveðna staði í líkamann en
við líföndun komast allir að því að
svo er.) Áður ómeðvitaðar tilfinning-
ar í líkamanum verða meðvitaðar og
hugarfarsafstöður þær sem ollu,
koma fram í dagsljósið. Það sem
þannig verður meðvitað leysist síðan
upp og samlagast (integration). Líf-
öndunarferlið tekur í heild á bilinu
frá 45 mínútum til 2ja klukkustunda
eftir tilfellum og einstaklingum. Að
líföndun lokinni ríkir yfirleitt djúp
slökun og innri friður. Líföndun uppr-
ætir orsakir streitu (en þær eru yfir-
leitt orðnar ómeðvitaðar en krauma
undir yfirborðinu), meðan ýmsar þær
aðferðir sem kenndar eru til slökunar
vinna aðeins á yfirborðinu og sama
mætti segja um sumar þær aðferðir
sem kenndar eru til að grennast, til
að hætta að reykja o.fl.
Nauðsynlegt er a.m.k. í 10 fyrstu
skiptin að. framkvæma líföndun með
aðstoð reynds leiðbeinanda. Ástæðan
er sú að læra verður tæknina þannig
að hún sé rétt gerð og til að árangur
verði sem mestur. Einnig til að
tryggja rétt viðbrögð við því sem
gerist. Misjafnt er eftir einstakling-
um hvenær ráðlegt er að beita að-
ferðinni á eigin spýtur. Reyndur og
hæfur leiðbeinandi er að mínu mati
sá sem:
a) Hefur sótt námskeið í líföndun,
kynnt sér aðferðina ítarlega og lesið
sig til um fræðin að baki.
b) Hefur lífandað reglulega og
leyst upp grunnfyrirstöður sínar og
þekkir vel eigin viðbrögð í líföndun.
c) Hefur þá hugarkyrrð, nær-
gætni, þolinmæði og mannsskilning
sem leiðir þann sem líföndunina
framkvæmir markvisst og örugglega
í gegnum ferlið. Reyndir og hæfir
leiðbeinendur í líföndun eru fáir hér-
lendis.
Líföndun er aðferð sem hægt er
að mæla með við hvern þann sem
áhuga hefur á markmiðum aðferðar-
innar. Okkur getur alltaf liðið betur
og því er líföndun langt frá því að
vera eingöngu ætluð fyrir þá sem
eiga í sálarstríði. Aðferðin er líkam-
anum heilsusamleg þar sem með
auknu súrefnisflæði eykst endurnýj-
unarstarfsemi líkamans, sérstaklega
í þeim vefjum sem hafa verið súrefn-
is- og næringarsveltir.
Stundum er spurt að því hvort líf-
öndun geti verið hættuleg. Mikil önd-
un er líkamanum ekki hættuleg.
Súrefnisflutningsgeta líkamans er
takmörkuð og mettast við mikla önd-
un. Ur læknis- og geðlæknisfræði
er fyrirbrigðið hyperventilation
þekkt. Sumir hafa haldið fram að
líföndun sé hyperventilation en svo
er ekki. í líföndun er öndunardýpt
og hraða meðvitað stýrt út frá því
sem þarf á hveiju andartaki. í at-
hyglisverðri bók, The adventure of
self discovery, sem gefin var út 1988,
fjallar geðlæknirinn Stanislaf Grof
m.a. um reynslu sína af notkun líf-
öndunar við meðferð geðsjúkra. Seg-
ist hann hafa leitt þúsundir sjúklinga
sinna í gegnum líföndun með góðum
árangri.
Að lokum
Æskilegt er að við séum fersk í
hveiju andartaki lífs okkar, laus 'við
óuppgerðar tilfinningar tengdar fort-
íð. Með líföndun finnum við það sem
innra með okkur er byrgt og án þ8»i
að flokka það í gott eða slæmt. Þar
með fá tilfinningar okkar það sem
þær þurfa; samþykki til að geta losn-
að úr læðingi. Innibyrgðar tilfínning-
ar okkar virðast litast af nokkrum
grunntilfinningum s.s. reiði, sorg,
sektarkennd og skömm. Mér kom
mest á óvart þegar ég fór að stunda
og leiðbeina öðrum í líföndun að gleði
er bæld í jafnríkum mæli og svokall-
aðar neikvæðar tilfinningar. Því mið-
ur hefur enn ekkert verið gefið út
um liföndun á íslensku. Til frekari
kynningar er hér mælt með höfuðriti
því sem gefíð var út um málefni
þetta 1983: Vivation, the science of
enjoying all of your life. Höfundar
eru Jim Leonard og Phil Laut.
Höfundur er leiðbeinandi í
líföndun og sjálfsrækt.