Morgunblaðið - 26.01.1992, Blaðsíða 14

eftir Ágúst Ásgeirsson
MOHAMMED Boudiaf, sem
skipaður var þjóðhöfðingi eftir
valdarán hersins í Alsír á dög-
unum, er ein af helstu hetjum
frelsisstríðsins við Frakka á
árunum 1954-62. Fæstir núlif-
andi iandsmanna muna þó
stríðsátökin,
þar sem 70%
alsírsku þjóð-
arinnar er
undir 35 ára
aldri og 44%
undir 14 ára
aldri. Athyglin
beinist að því
hvort honum
takist að beina
þjóðinni aftur
inn á lýðræðisbrautina sem
snöggbeygt var útaf 11. janúar,
er Chadli Benjedid forseti var
knúinn til afsagnar og herinn
tók við völdum. Þess er einkum
minnst að það var ágreiningur
Boudiafs og Ahmeds Bens Bell-
as, þáverandi forseta, um lýð-
ræðisþróunina eftir að Alsír
hlaut sjálfstæði 1962, sem leiddi
til þess að Boudiaf hraktist í
útlegð til Marokkó 1965.
Lýðræðissinnar binda
vissar vonir við heim-
komu Boudiafs, eftir
27 ára útlegð í Ma-
rokkó. Talsverðar ef-
asemdir eru þó á
kreiki, því almennt
er hann talinn áhrifa-
laus og heimkvaðning hans sögð
til marks um einangrun herstjór-
anna; hann hafí einungis verið
settur til valda undir fölsku flaggi
af herforingjaklíku sem öllu ráði
og sem í grundvallaratriðum sé
andsnúin lýðræðislegum umbót-
um.
Boudiaf var á sínum tíma tals-
maður lýðræðislegra umbóta í Als-
ír, en í forsetatíð Bens Bellas voru
raunveruleg völd fyrst og fremst
í höndum embættismanna og hers-
ins. Vildi hann m.a. innleiða fjöl-
flokkakerfí en lenti í útistöðum við
forsetann, sem var mun meiri ein-
ræðissinni. I stað þess að sætta
sig við flokksræði Þjóðfrelsisfylk-
ingarinnar (FLN), kaus stríðshetj-
an því fremur útlegð í Marokkó
þar sem hann gerðist bóndi.
Þar sem Boudiaf er sagður gera
sér betur grein fyrir því en aðrir,
að einhver mikilvægasti arfur
frelsisstríðsins sé óbeit almennings
Flest bendir til at
frelslshetan
Mohammed Boudiaf
og hinn nýi
hióðhðfðingi
landsins muni eiga
erfitt uppdráttar
á herstjórnum, eru líkur taldar á
að hann muni a.m.k. reyna að
halda aftur af herforingjunum. Ef
til vill eru ekki miklar vonir til
þess að honum takist að sannfæra
yfirmenn hersins um nauðsyn þess
að virða vilja almennings, a.m.k.
ekki fyrst um sinn. Næði hann
hins vegar þeim árangri að inn-
leiða raunverulega lýðræðisstjórn
í Alsír, yrði það líklega talið til
pólitískra kraftaverka, í ljósi þess-
að fyrri tilraunir hafa farið út um
þúfur og í þessum heimshluta er
hvergi að finna lýðræði í þeim
skilningi sem lagt er í það hugtak
á Vesturiöndum.
Stjórnmálaleiðtogar í Alsír hafa
eggjað Boudiaf Iögeggjan og skor-
að á hann að stuðla að nýjum
kosningum. Krafa þess efnis hefur
meir að segja verið sett fram af
hálfu FLN, flokksins sem sat einn
að völdum í 30 ár og galt síðan
afhroð í fyrstu lýðræðislegu kosn-
ingunum í landinu. Hið sama hafa
leiðtogar vestrænna þjóða gert,
þ. á m. Bandaríkjanna og Frakk-
lands. Sjálfur er Boudiaf sagður
telja það brýnna, að skera upp
óskilvirkt skrifræðiskerfí sem er
við lýði og þróast hefur í skjóli
flokksræðis í 30 ár, en andstæð-
ingar herforingjastjórnarinnar
segja að það sé forsenda þess að
bæta efnahagsástandið, að vinna
á matarskortinum.
Fyrsta lýðræðistilraunin
Þingkosningarnar í Alsír voru
líklega fyrsta raunverulega lýð-
ræðistilraunin í arabaríkjunum, en
segja má að Chadli hafí bæði ver-
ið upphafsmaður hennar og einnig
fórnarlamb. Hann er sagður hafa
vonast til að ijölflokkakerfið
myndi út af fyrir leiða til lítilla
eða engra breytinga; að hann héldi
sinni stöðu og valdastéttin sömu-
leiðis. En hann sá ekki þróunina
fyrir og stór hluti þjóðarinnar
greip tækifæri sem gafst til að
auðsýna andúð sína á stjórnkerf-
inu.
Afstaða alsírsku þjóðarinnar til
valdaráns hersins og brottvikning-
ar Chadlis er engan veginn ein-
hlít. Meirihluti þeirra sem hraus
hugur við hugsanlegum meiri-
hlutavöldum íslamsfylkingarinnar
(FIS) er þó sagður lítt hrifínn af
valdaráninu. Með því var í raun
bundinn endi á þá lýðræðisþróun,
sem hófst af alvöru vorið 1989 og
Chadli átti heiðurinn að.
Á óvart kemur að flokkarnir
þrír sem unnu þingsæti í fyrri
umferð þingkosninganna, sem
fram fór 27. desember sl., hafa
bundist samtökum um friðsamlegt
andóf gegn herstjórninni. Þar
sameinast tvö öfl sem tókust helst
á í kosningunum, Þjóðfrelsisfylk-
ingin (FLN), sem setið hafði ein
að völdum frá því frelsisstríðinu
við Frakka lauk 1962, og íslams-
fylkingin (FIS) sem skorið hafði
upp herör gegn gamla stjórnkerf-
inu, sem samtökin sögðu stjórnað
af getulausri valdaklíku er hefði
fyrir löngu hætt að láta sig varða
brýnustu hagsmuni almennings;
að hafa til hnífs og skeiðar.
Strangtrúarmönnum storkað
Stjórnmálaflokkarnir þykja
hafa hætt nýju valdhafana með
því að hvetja almenning til þess
að halda ró sinni og svara ekki
valdaráninu með ofbeldi. Valdhaf-
arnir óttast helst FIS og hefur
mönnum lengi verið ljós andúð
yfirmanna hersins á áhrifum mo-
skanna og stjórnmálabrölti klerk-
anna. Af hálfu strangtrúarmanna '
hefur verið varað við ofbeldi og
því heitið að samtökin muni berj-
ast fyrir auknu lýðræði með frið-
samlegum hætti. Innan FIS takast
Khaled Nezzar
hershöfðingi, er
sagður öllu ráða.
I