Morgunblaðið - 09.02.1992, Blaðsíða 17

um verulega lækkun fjárveitinga til
beggja spítalanna, sem hefði þýtt
það að báðir spítalarnir hefðu verið
meira og minna í lamasessi. Borgar-
spítalinn, sem er annar helsti bráð-
aspítali landsins og með slysaþjón-
ustuna alla hér í Reykjavík, hefði
þá verið höktandi á hækjum. Ég
treysti mér ekki til þess að fara þá
leið og gerði þess vegna tillögur sem
miðuðu að því að varðveita þá þjón-
ustu sem Borgarspítalinn býður upp'
á. í staðinn kom niðurskurðurinn
mjög harkalega niður á Landa-
kotsspítala. Spítalinn hefur verið að
veslast upp með hverju árinu vegna
þess að kostur íslensku þjóðarinnar
hefur þrengst með hveiju árinu til
þess að veija fjármunum til sjúkra-
húsanna hér í Reykjavík. Landa-
kotsspítali hefur lent verr í því en
hinir spítalarnir vegna þess að verið
er að reyna að veija bráðaþjónustu
hinna spítalanna; það er Borgarspít-
alans, sem er helsti slysaspítali
landsins, og Landspítala þangað sem
allt bráðveikt fólk er flutt.
Síðan upp úr sameiningarviðræð-
um slitnaði hefur viðhorf Landakots-
manna breyst. Ég hef m.a. fengið
yfirlýsingar frá hjúkrunarstjórnend-
um og læknum Landakots þess efn-
is, að þeir tjá sig reiðubúna til frek-
ari viðræðna við fulltrúa heilbrigðis-
ráðuneytisins og Borgarspítala um
aukna samvinnu og hagræðingu í
rekstri með stofnun nýs sjúkrahúss
í huga. Þarna er um að ræða al-
gjöra breytingu á þeirri afstöðu sem
áður lá fyrir. Og ég er að vona að
þessi niðurstaða verði til þess að það
takist að sameina Landakotsspítala
og Borgarspítala í eitt öflugt sjúkra-
hús. Nú standa viðræður yfir á
grundvelli þeirra tillagna, sem ég
fékk í desember. Þær viðræður virð-
ast ganga vel. Fjármálaráðherra og
ég erum sammála um að reyna að
ljúka málinu á næstu dögum. Þá
mun skapast nýtt viðhorf sem gerir
það að verkum að hægt er að sam-
nýta aðstöðu á þessum spítölum
báðum og ná fram verulegum sparn-
aði með hagræðingu og samstarfi,
án þess að til mikilla uppsagna þurfi
að koma.“
— Af hveiju breyttist afstaða
Landakotsmanna? Var þeim ekki
einfaldlega stillt upp við vegg með
svo miklum niðurskurði?
„Nei. Þeir hafa greinilega skoðað
málið betur, en hvað svo sem því
hefur valdið, hafa þeir breytt um
afstöðu og það hef ég fengið stað-
fest frá báðum aðilum. Það kemur
hinsvegar ekkert fram, hvort sú
breytta afstaða felist í skertri fjár-
veitingu eða ekki, enda vissu menn
það fyrirfram að ef ég neyddist til
að skipta takmarkaðri fjárveitingu
upp á milli spítalanna tveggja, þá
gæti farið svona. Ef ekki er hægt
að ná fram auknu samstarfi spítal-
anna, aukinni samnýtingu og auk-
inni hagræðingu, kemur þessi niður-
skurður allur fram sem samdráttur
í þjónustu og fækkun á starfsfólki,
vegna þess að 70% af kostnaði í
heilbrigðisþjónustu er launakostnað-
ur. Nú er ég að vonast til að samein-
ingin gangi upp. Þá verður hægt að
draga mjög verulega úr hinum nei-
kvæðu áhrifum samdráttarins vegna
þess að þá verður hægt að hagræða
og nýta fjármuni betur.“
Verkaskipting
— Hvernig viltu að Borgarspítali
og Landakotsspítali skipti með.sér
verkum?
„Fyrir liggur nefndarálit stjórn-
enda spítalanna tveggja um skipt-
ingu verka. Ég hyggst hafa það álit
áfram sem vinnuplagg. En ef raun-
verulegur vilji er fyrir sameiningu,
gerist hún auðvitað undir sameigin-
legri stjórn spítalanna. Ég ákveð
ekki hvaða starfsemi verður á hvor-
um stað, þótt ég sé að sjálfsögðu
til viðræðu um það. Samkvæmt til-
lögum nefndarinnar á Landakots-
spítali ekki einvörðungu að vera
hjúkrunarspítali. Þar á ýmis önnur
starfsemi að fara fram. Tillögur
nefndarinnar eru aðeins hugmyndir,
sem liggja fyrir sem umræðugrund-
völlur, en ekki skilyrði af minni
hálfú, enda bjó ég þetta nefndarálit
ekki til.
Ég lít á sameiningu Borgarspítala
og Landakotsspítala sem fyrsta
skrefið í uppbyggingu spítalakerfis-
ins í Reykjavík. Annars vegar erum
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 1992 17
Ekki lengur
borgunarmenn
Heilbrigdis- og
tryggingarádu-
neytinu er gert að
spara 3,4 til
3,6 milljarða
króna af tæpum
44 milljörðum,
sem fara áttu til
heilbrigðis- og
tryggingamála.
við með þessi stóru aðgerðasjúkra-
hús í Reykjavík, hinsvegar ágætlega
búin sjúkrahús í næsta nágrenni.
Mér finnst ekkert óeðlilegt að t.d.
spítalarnir á Selfossi, Akranesi,
Stykkishólmi, Keflavík og Hafnar-
firði taki við sjúklingum til endur-
hæfingar eftir aðgerðir á Reykjavík-
urspítölunum."
— Ef bráðaþjónusta Landakots-
spítala verður aflögð og færð yfir á
Borgarspítala, má ekki segja að að-
eins sé um tilflutning á kostnaði að
ræða?
„Nei, það er raunveruleg hagræð-
ing. Löngu áður en ég kom inn í
þetta ráðuneyti voru menn i sam-
starfsráði sjúkrahúsanna að ráðgera
einmitt það að Landakot dragi sig
út úr bráðaþjónustunni. Og í sam-
tölum mínum við forsvarsmenn
Landakots hafa þeir lýst áhuga sín-
um á því að sjúkrahúsið verði í
meira mæli gert að „elektívu“
sjúkrahúsi, það er að segja að það
taki að ser í auknum mæli biðlistaað-
gerðir. Ég er mjög jákvæður gagn-
vart því. En nú hefur verið gengið
það langt í niðurskurði til Landa-
kots, að miðað við núverandi fjár-
veitingar, getur spítalinn ekki heldur
sinnt því hlutverki. Þrátt fyrir það
bind ég vonir rnínar við að hægt
verði að beina fjármunum til baka
á grundvelli verkaskiptingar Borg-
arspítala og Landakots.
Sjúkrahúsin í Reykjavík hafa alls
ekki verið rekin með eðlilegum hætti
í mörg ár. Þau yandkvæði að fjár-
magna rekstur sjúkrahúsanna eru
löngu komin upp, þó að þau hafi
færst í aukana með hveiju ári. Ef
reka ætti sjúkrahúsin þijú áfram,
miðað við að þau myndu starfa sitt
í hveiju lagi, fullnýtt og með eðlileg-
um hætti, myndi það kalla á hálfan
annan milljarð til viðbótar. Þeir pen-
ingar eru ekki til. Eina leiðin að
mínu viti ti! þess að komast af þess-
arri braut lokana og samdráttar, er
að reyna að koma á samstarfi
sjúkrahúsanna, til þess að koma í
veg fyrir tvíverknað. Á ekki stærra
svæði en stór-Reykjavíkursvæðinu
er engin þörf á fjórfaldri bráðavakt.
Einn bráðaspítali gerir miklu meira
en að nægja fyrir þetta svæði. Ljóst
er að niðurskurðurinn mun þýða
aukið álag á sjúkrahúsin í Reykjavík
og einhvern samdrátt í þjónustu.
Hversu mikinn, veit ég ekki ennþá.
Ljóst er að það er mun ódýrara fyr-
ir samfélagið að veita því fólki
heimahjúkrun, sem ekki þarf á
stofnanainnlögn að halda. Það er
eitt af því sem þarf að skoða í sam-
vinnu við sveitarfélögin. En það er
svo langt í frá að nokkur ástæða sé
til að fólk beri í bijósti þann skelfi-
lega ótta, sem mér finnst að búið
sé að vekja upp í hugum allt of
margra nú síðustu daga.“
— Hér á landi voru starfandi er-
lendir ráðgjafar á vegum Ríkisspítal-
anna á sl. ári. Þeir vöruðu við sam-
einingu Borgarspítala og Landa-
kotsspítala, en bentu jafnframt á að
sameining Borgarspítala og Lands-
pítala væri langhagkvæmasti kost-
urinn. Hvert er þitt mat á þeirri nið-
urstöðu?
„Mér fannst ekki mikið til þeirrar
skýrslugerðar koma. Þarna er um
tvo spítala að ræða, annan í eigu
ríkisins og hinn í tengslum við
Reykjavíkurborg. Sjálfsagt væri
hægt að ná fram aukinni hagræð-
ingu með samstarfi og jafnvel sam-
einingu þessarra tveggja spítala. En
Borgarspítalamenn voru ekki og eru
ekki reiðubúnir að ræða við Lands-
pítalann um sameiningu. Ég get
ekki þvingað fram „hjónaband" milli
stofnana, sem ekki vilja sameinast.“
— í viðtali við Andra Arinbjarnar-
son, ráðgjafa hjá einu stærsta ráð-
gjafarfyrirtæki heims, í Mbl. sl.
fimmtudag, kemur m.a. fram að flöt
niðurskurðaraðferð gangi ekki upp
því „sparnaðurinn" komi aftur til
baka, t.d. í aukinni yfirtíð og útboði
á verkum. Því sé þörf fyrir ráðgjafar-
fyrirtæki í svo smáu samfélagi vegna
þess að erfiðara sé fyrir stjórnendur
að beita kostnaðarniðurskurði þegar
þeir þekkja persónulega þá sem
starfa innan fyrirtækisins eða stofn-
unarinnar. Hvert er þitt álit á slíku
fyrirkomulagi hjá hinu opinbera til
dæmis?
„Gallinn er sá að það eru engin
ráðgjafafyrirtæki í heilbrigðisþjón-
ustu til á íslandi. Við verðum því
að stóla á þá fagþekkingu, sem til
er hjá okkur sjálfum. Við höfum
fengið hingað erlenda ráðgjafa til
að gefa ráð um íslenska heilbrigðis-
kerfið. Þeir hafa sagt okkur að við
séum allt of fámenn þjóð til þess
að nokkurt vit sé í því að vera hér
með hjartaskurðlækningar, heila-
skurðlækningar og taugaskurðlækn-
ingar. Ef við hefðum hlustað á þá,
hefði þessi starfsemi sennilega aldr-
ei hafíst hér.“
Einkarekstur
— Telurðu að til greina komi val-
kostir innan heilbrigðiskerfisins, t.d.
með auknum einkarekstri?
„Það eru ýmsar einkastofnanir
starfræktar hér á landi, þótt þær
njóti framlaga ríkisins til rekstrar.
Enginn þeirra aðila, að undanskild-
um einum lækni, Eggert Jónssyni,
sérfræðingi í bæklunarskurðlækn-
ingum, hefur talið það fýsilegt eða
mögulegt að starfrækja slíkar stofn-
anir, öðruvísi en með framlögum frá
ríkinu. Ég sé ekkert að gerast í
okkar samfélagi, sem gefur til kynna
að þar verði breyting á. Ef menn
ætla að fara að reka einkavædda
heilbrigðisþjónustu hér á landi, geta
menn ekki bara týnt rúsínurnar úr
deiginu. Þeir verða að taka þá
áhættu, sem sá tekur, sem hættir
sér út í einkarekstur og þeir verða
að treysta sér til að standa undir
stofnkostnaði í sérhæfðu húsnæði
og tækjakosti. Hingað til hefur það
nú ekki verið talinn gróðavegur að
reka spítala á Islandi.“
Legugjald
— í könnun, sem birt var í Mbl.
sl. þriðjudag kom fram að 47% þjóð-
arinnar var hlynnt því að starfrækt
yrði sjúkrahús, sem byði sjúklingum
að komast strax að og fá betri þjón-
ustu.,en annars staðar, gegn 5 þús.
kr. legugjaldi á sólarhring. Hvert er
þitt álit á þessum niðurstöðum?
„Ef það er skoðað hveijir nýta
sjúkrahúsin, þá eru það náttúrulega
bara þeir sem eru veikir. Meginhlut-
inn af þeim sjúklingum, sem liggur
inni á spítölunum, eru sjúklingar sem
liggja þar mjög lengi, gamalt fólk,
langlegusjúklingar, börn og fólk sem
er að kveðja þetta líf. Ég held að
engum íslendingi dytti til hugar að
láta þetta fólk borga sérstaklega
fyrir sig á spítölunum. Að minu áliti
væri miklu nærtækara að láta þá
ríkisstarfsmenn, sem þiggja mat hjá
ríkinu, borga fullt verð fyrir matinn
sinn heldur en sjúklinga. Og að mínu
mati, er miklu nærtækara að loka
barnaheimilum starfsfólks heldur en
sjúkradeildum. Og ef á að spara í
launakostnaði, þá ætti að ná sam-
komulagi við starfsfólk um það að
ekki verði greitt yfirvinnukaup, fyrr
en að búið er að vinna fulla dag-
vinnu, fremur en að segja upp fólki
og senda það heim í atvinnuleysi.
Stór hluti hjúkrunarfólks ræður sig
í 40-50% starf, vinnur síðan fulla
vinnu og fær þá greitt fyrir það sem
upp á vantar á yfirvinnutaxta."
Varað við
— Stjórn Ríkisspítalanna hefur
ákveðið að skila ekki inn tillögum
um sparnað til ráðuneytisins fyrr en
fyrir liggja skýrari línur frá ráðu-
neyti til að vinna eftir. Hver eru þín
viðbrögð við þeirri ákvörðun?
„Þessi ákvörðun stjórnarnefndar
Ríkisspítalanna kom mér vægast
sagt mikið á óvart, því að hún var
beðin um að vinna þetta með ná-
kvæmlega sama hætti og allar aðrar
stofnanir. Ég undra mig á því ef
Ríkisspítalar telja sig ekki geta unn-
ið þau verk, sem aðrar stofnanir
hafa lokið við. Ef stjórnarnefnd Rík-
isspítalanna treystir sér ekki til þess
að gera ráðuneytinu grein fyrir því,
hvaða áhrif þessi niðurskurður gæti
haft á þeirra starfsemi, veit ég satt
að segja ekki, hvernig ég á að með-
höndla Ríkisspítalana, þegar ég fer
í það nú á næstunni að skipta þeim
500 milljóna króna varasjóði, sem
ég hef til ráðstöfunar."
— Ertu með þessum orðum að
vara Ríkisspítala við?
„Já, ég er að vara þá við. Þeim
ber að skila þessum tillögum inn
með nákvæmlega sama hætti og
öðrum stofnunum. Þeir hafa öfluga
stjórnunardeild. Hún fær ekki góða
einkunn, ef hún treystir sér ekki til
þess að segja fyrir um, hversu mikið
hægt er að spara með almennum
aðhaldsaðgerðum og hversu stór
hluti þurfi að koma fram sem sam-
dráttur í þjónustu."
— Er hlaupin pólitík í málið?
„Nei, ég trúi því ekki.“
— Væri ekki óðs manns æði að
ganga fram hjá Ríkisspítölum í út-
deilingu varasjóðsins, þar sem Land-
spítalinn er, þrátt fyrir allt, eins
konar endastöð fyrir sjúklinga?
„Borgarspítalinn og Landspítalinn
eru endastöðvar, báðir tveir. Þær
tillögur, sem ég hef fengið frá Borg-
arspítalanum, bera það með sér að
þar hafa menn lagt allt kapp á að
vinna sína heimavinnu. Ég trúi ekki
öðru en að ég fái jafngóða heima-
vinnu frá Landspítalanum."
— Felast í þessum niðurskurði
tímabundnar aðgerðir eða frambúð-
arbreyting?
„Það fer nú eftir mörgu. Við erum
fyrst og fremst að bregðast við
minnkandi tekjum þjóðarinnar, núna
fimm ár í röð. Þar áður, 1985-1987,
vorum við vaðandi í peningum. Tekj-
ur þjóðarinnar voru í stöðugri upp-
sveiflu. Síðan tók við tekjufall,
stöðnun og hnignun þannig að við
erum ekki lengur borgunarmenn
fyrir þeirri þjónustu, sem við viljum
fá. Þá vaknar sú spurning, hvort við
eigum að rgóta velferðarinnar út í
reikning barna okkar. Undanfarin
ár höfum við reynt að jafna þetta
með erlendum lántökum, í þeirri von
að efnahagsaðstæður færu batn-
andi. En við sjáum ekki fram á nein-
ar breytingar til bóta', að minnsta
kosti ekki næstu tvö árin. Ef ástahd-
ið batnar, er víst að velferðarkerfið
hefur algjöran forgang um uppbygg-
ingu. En ég get ekki gefið mönnum
neinar vonir um, að á árinu 1993
verði betra efnahagsumhverfi en í
ár. Við verðum að sníða okkur stakk
eftir vexti. Fjöldafundir, mótmæli,
samþykktir, hróp og köll breyta ekki
staðreyndum. Ekkert af þessu býr
til peninga."
— Að lokum, finnst þér þetta
ekki vera ruddalegar aðfarir?
„Mér finnst mjög erfitt að bera
ábyrgð á þessu. En hér er ég með
ráðuneyti sem fer eftir þeim pólitísku
ákvörðunum, sem ráðherrann tekur.
Fólkið hér inni hefur unnið vel. Og
ég hef átt ágæt samskipti við heil-
brigðisstéttirnar, þrátt fyrir allt. Það
getur enginn verið dómari í sjálfs
sín sök, en ef ég á að segja alveg
eins og er, finnst mér ég standa
ansi mikið einn í þessu erfíða starfi.
Ég fæ ekkert óskaplega mikinn
stuðning."
ítilefni af25 ára starfsafmœli
Vald. Poulsen hf
á Sudurlandsbraut 10,
bjódum vid vidskiþtavinum okkar
15% afslátt
afrafmagns- og handverkfærum
Poulsen
SUÐURLANDSBRAUT10, SÍMI686499.
LEIÐANDI VÉLAVERSLUN íMEIRA EN 80ÁR.

Og nú líka á
sunnudögum kl. 11-17
KOLA PORTIO
ÍAtmKaÐStOfrT
kemur sífellt á óvart