Morgunblaðið - 07.03.1992, Qupperneq 1

64 SIÐUR B/LESBOK
STOFNAÐ 1913
56. tbl. 80. árg.
LAUGARDAGUR 7. MARZ 1992
Prentsmiðja Morgxinblaðsins
Reuter.
Þúsundir manna héldu til í sólarhring fyrir utan þinghúsið í Bakú á meðan rætt var um vantraust á
forseta Azerbajdzhans. Varnaði fólkið þingmönnum útgöngu og lyktaði málinu loks svo í gær að forset-
inn sagði af sér.
Eystrasaltsráð í burðarliðnum:
Islensk áheyrnar-
aðild auðsótt mál
- segir Uffe Ellemann-Jensen, utan-
ríkisráðherra Danmerkur
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíösdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
UFFE Ellemann-Jensen, utanríkisráðherra Danmerkur, sagði á frétta-
mannafundi í Kaupmannahöfn í gær að ekkert væri því til fyrirstöðu
að íslendingar fengju áheyrnaráðild að Eystrasaltsráðinu eins og aðr-
ar þjóðir sem ekki eiga land að Eystrasalti, en kunna þó að eiga hags-
muna að gæta. Á fundi tíu ríkja við Eystrasalt í gær var stofnuð
embættismannanefnd sem ræða mun frekari tilhögun ráðsins.
Ellemann-Jensen hafði áður
hafnað áheyrnaraðild íslendinga að
undirbúningsfundi Eystrasaltsráðs-
ins í Kaupmannahöfn í gær en ís-
land eitt Norðurlanda mun ekkj eiga
aðild að ráðinu. Hefur Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra lýst
þeirri skoðun sinni að íslendingar
Spennan í Azerbajdzhan:
Forsetinn segir af sér eft-
ir sólarhrings þingumræöur
Baku, Sameinuðu þjóðunum. Reuter.
AYAZ Mutalibov, forseti Az-
erbajdzhan, sagði af sér embætti
í gær eftir að hafa sætt hörðum
árásum andstæðinga í rúmlega
sólarhringslöngum umræðum í
þinginu um átök Azera við Arm-
ena í Nagorno-Karabak. í fimm
mínútna langri ræðu viðurkcnndi
Mutalibov, sem var forystumaður
kommúnista meðan Azerbajdhzan
var Sovétlýðveldi, að hafa gert
mistök en gaf líka í skyn að nán-
ustu ráðgjafar hans hefðu brugð-
ist. Auðséð var á forsetanum að
umræðurnar höfðu tekið mjög á
hann og átti Mutalibov erfitt með
mál er hann flutti ræðuna. Þús-
undir Azera höfðu krafist afsagn-
ar forsetans fyrir framan þing-
húsið frá því á fimmtudag og
höfðu sumir ráðist að sjálfri bygg-
ingunni, barið hana að utan og
brotið rúður. Virtist mannfjöldinn
í fyrstu eftir afsögn forsetans
ekki gera sér grein fyrir hvað
gerst hefði heldur hélt upptekn-
um hætti.
Norski Verkamannaflokkurinn leitar að málamiðlun um EB:
Sótt verði um aðild áður
en flokkurinn ákveður sig
NORSKI Verkamannaflokkurinn hefur átt við harðar innbyrðis
deilur að stríða að undanförnu eftir að umræðan magnaðist að nýju
í Noregi um hvort landið ætti að sækja um aðild að Evrópubanda-
laginu. Aðildarspurningin hefur skipt Norðmönnum í tvær fylking-
ar allt frá því að þjóðaratkvæðagreiðsla var haldin um málið árið
1972 og eru fylgismenn Verkamannaflokksins þar engin undantekn-
ing. Málamiðlunartillaga frá Yngve Hagensen, forseta norska Al-
þýðusambandsins, sem kom fram fyrir skömmu, gæti hins vegar
orðið til að setja niður ágreininginn innan flokksins. Gengur hún
út á að Norðmenn sæki um aðild án þess að Verkamannaflokkur-
inn hafi endanlega tekið afstöðu til aðildarspurningarinnar.
Þegar þessi hugmynd verka-
lýðsleiðtogans var fyrst sett fram
fyrir um þremur vikum var henni
vísað á bug af forystu Verka-
mannaflokksins. Það var einungis
talið koma til greina að sækja um
aðild ef menn hefðu fullan hug á
að gerast aðilar.
A þeim tíma sem síðan er liðinn
hefur hugmyndinni hins vegar
vaxið ásmegin að sögn norska
dagblaðsins Aftenposten og telja
margir flokksmenn að hún kunni
að reynast sú málamiðlun sem
nauðsynleg er milli fylgismanna
og andstæðinga EB-aðildar, eigi
flokkurinn ekki að klofna.
Gro Harlem Brundtland forsæt-
isráðherra er þeirrar skoðunar að
ef'Norðmenn sæki um aðild verði
umsókninni að fylgja viljayfirlýs-
ing um að ríkisstjórnin og Verka-
mannaflokkurinn vilji að Noregur
verði að EB-ríki. Þessa viljayfir-
lýsingu er hins vegar, að mati
margra, hægt að orða mjög al-
mennt þannig að andstæðingar
aðildar geti sagt að í raun sé ekki
búið að taka endanlega afstöðu
til málsins.
Eftir að umsóknin er komin
fram yrðu hafnar aðildarviðræður
og þá fyrst kæmi loks í ljós ná-
kvæmlega hvað það hefði í för
með sér fyrir Norðmenn að gerast
aðilar.
Ein af ástæðunum fyrir því að
menn leita nú óðum að málamiðl-
un í EB-málinu er að andstaðan
við aðild hefur farið mjög þverr-
andi innan flokksins að undan-
förnu og óttast andstæðingar að-
ildar að þeir kynnu að verða und-
ir ef látið yrði sverfa tii stáls á
flokksþingi.
Þá hefur ávallt verið ríkur vilji
innan flokksforystunnar til að
finna lausn sem er ásættanleg
fýrir flesta flokksmenn. Þeir sem
enn muna þjóðaratkvæðagreiðsl-
una frá 1972 eru tilbúnir til að
teygja sig mjög langt til að þau
ósköp sem henni fylgdu endurtaki
sig ekki.
Azerskir þjóðemissinnar saka
Mutalibov um að hafa setið aðgerð-
arlausan á meðan á átökunum stóð
og ekki stutt við bakið á sveitum
Azera sem skyldi. Sumir höfðu varað
við því að þeir myndu grípa til „af-
gerandi aðgerða" léti forsetinn ekki
af embætti og sagði einn aðstoðar-
manna Mutalibovs að sú hótun hefði
ráðið úrslitum varðandi ákvörðun
hans.
Framan af þingumræðunum hafði
Mutalibov neitað að segja af sér ög
lýst því yfir að hann ætlaði sér ekki
að taka á sig hlutverk blórabögguls
í málinu. Hótaði hann því jafnvel
um tíma að lýsa yfir neyðarástandi
eða setja herlög í lýðveldinu.
Boutros Boutros Ghali, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
hvatti í gær Azera og Armena til
að ná friðsamlegri lausn á deilunni
um Nagorno-Karabak í samræmi við
stofnskrá SÞ en bæði lýðveldin
skuldbundu sig til að fylgja henni
er þau fengu aðild að Sameinuðu
þjóðunum fyrir nokkrum dögum.
Gusan Sadykhov, utanríkisráð-
herra Azerbajdhzan, átti í gær fund
með Boutros Ghali og á blaðamanna-
fundi að honum loknum lýsti hann
þeirri skoðun sinni að æskilegt væri
að friðargæslusveitir á végum SÞ
yrðu staðsettar á landamærum lýð-
veldanna til að koma í veg fyrir
aðstreymi manna og vopna frá Arm-
eníu yfir til Nagorno-Karabak.
Utanríkisráðherra Armeníu hafði
einnig hvatt til afskipta Sameinuðu
þjóðanna af deilunni er hann ávarp-
aði allsheijarþingið á mánudag.
Nagorno-Karabak er landsvæði í
Azerbajdzhan en það er aðallega
byggt Armenum. Hafa lýðveldin
barist hart um yfirráð í Nagorno-
Karabak undanfarin fjögur ár og
hafa rúmlega fimmtán hundruð
manns fallið í þeim átökum.
kunni að verða viðskila við kjarnanri
Norðurlandasamstarfinu og fól
ríkisstjórnin honum að sækjast eftir
áheyrnaraðild til að eiga þess kost
að fylgjast með. Ellemann-Jensen
sagði í gær að full aðild íslendinga
að Eystrasaltsráðinu kæmi ekki til
greina af landfræðilegum ástæðum.
Noregur fær að vera með að sögn
ráðherrans vegna þess að ríkið á
hafsvæði er liggur að Eystrasalti.
Forsætisráðherrar Norðurlanda
urðu sammála um það í Helsinki í
vikunni að eðlilegt væri að ísland
ætti aðild að ráðinu. Ellemann-Jens-
en segir um þá afstöðu Pouls Schlút-
ers, forsætisráðherra Danmerkur,
sem þar kom fram, að hann geri
sér ekki grein fyrir hvernig málið
sé í pottinn búið.
Sjá fréttir á bls. 20.
♦ ♦ ♦
Edúard
Shevardnadze
Shevardn-
adze heim
til Georgíu
Moskvu. Reuter.
EDÚARD She-
vardnadze,
fyrrverandi
utanríkisráð-
herra Sovét-
ríkjanna, sagð-
ist í gær ætla
að hverfa heim
til aritjarðar
sinnar, Georg-
íu, til að að-
stoða við að leysa stjórnmála-
kreppuna i landinu.
Með flugmiða aðra leið í hendi
ræddi Shevardnadze við fréttamenn
í gær og sagðist fara á laugardags-
morgni til Georgíu og væri lengd
dvalarinnar þar óákveðin. „Efna-
hagurinn er í rúst, verksmiðjurnar
hafa stöðvast, samgöngur eru í
lamasessi, það er hvorki olíu né
annað eldsneyti að fá. Við slíkar
aðstæður get ég ekki setið auðum
höndum,“ sagði Shevardnadze.
Ráðherrann fyrrverandi sem nú er
64 ára gamall sagðist e.t.v. myndu
keppa að þingsæti þegar kosningar
yrðu haldnar. Ennfremur vildi hann
ekki útiloka framboð til forseta en
það væri að sjálfsögðu undir því
komið hvort það embætti yrði áfram
við lýði. Shevardnadze sagðist
myndu reiða sig á stuðning vina
sinna erlendis og kvaðst hafa feng’-
ið vilyrði þeirra um aðstoð við Ge-
orgíu ef lýðræði yrði komið á í land-
inu.