Morgunblaðið - 08.03.1992, Page 29

-8-M
MORGBíBLAÍ)ri!) VELVAltAND1':Si’CTJrnAf,!.T. s mahz ívk .
Með kút og kork í mannhafinu
Frá Kristjáni Hreinssyni:
Hinn 25. febrúar sl. birtist í
Morgunblaðinu gi-ein undir fyrir-
sögninni „Textar í mannhafinu“.
Grein þessi var rituð af Jóni Stef-
ánssyni og var henni ætlað að
-fjalla um ljóðabók mína „Mann-
haf“, sem kom út í nóvember sl.
Jón nefnir í grein sinni að ég
hafi „þokkalegt vald á bragfræð-
inni“ og gæti þess vegna samið
dægurlagatexta. Þakka ég Jóni
þessa ábendingu. Hitt er svo ann-
að mál að aðrir hafa orðið tölu-
vert á undan Jóni að finna það
út að ég hafi vald á gerð dægurla-
gatexta, enda liggja nú þegar eft-
ir mig slíkir í tugatali á hljómplöt-
um, snældum og diskum.
Hins vegar syrtir í álinn hjá
Jóni þegar hann hyggst einleika á
fræðilegu nótunum og kafa í kveð-
skapinn. T.d. vitnar hann í ljóð
mitt „Skáldaandi". Þar tekst hon-
um snilldarlega að sýna hversu
grunnt er hægt að kafa í texta-
gerð mína ef viljinn er fyrir hendi.
Eftir að hafa birt tvö erindi úr
þessu ljóði, sem að vísu telur fjög-
ur erindi, skrifar Jón m.a.: „ ...
í síðara erindinu slær Kristján um
sig með líkingu: „Og lífi mínu leyni
ég/í ljósi sannleikans".
Jón spyr: „Er hægt að leynast
í ljósi?“
Þó að hætt sé við að það varpi
ljósi á bókmenntalega vanþekk-
ingu Jóns Stefánssonar, neyðist
ég til að geta þess að umrædd lík-
ing er ekki ný af nálinni. Dæmi
um slíka málnotkun er víða að
finna, t.a.m. á rómantíska tíman-
um í líkingum engilsaxneskra
skálda. Ég hnaut um svipaða setn-
ingu í ljóði eftir Percy Bysshe
Shelley. En Shelley sótti sem
kunnugt er mikið af hugmyndum
sínum til Platons. Setning Shelleys
er svohljóðandi: „Like a poet hidd-
en in the light of thought".
Þarna yrkir Shelley um lævirkj-
ann sem er eins og skáld sem leyn-
ist í ljósi hugsunarinnar.
Það er svo fyrir lengra komna
að ráða í þá gátu, hvaða erindi
þessi setning á í ljóð um skálda-
anda.
Nær hefði verið að saka mig
um stuld en spyrja eins og byrj-
andi sem er að sullumalla í Mann-
hafinu: „Er hægt að leynast í
ljósi?“
Fyrir þá sem ekki vita, vil ég
geta þess, að í innlendum og er-
lendum ljóðum, frá ýmsum tímum,
má finna orðið „ljós“ í hinum ólík-
ustu líkingum. Ljós getur t.d.
táknað: Heim, vita, hús, höll,
stundum gull eða auga, jafnvel
fegurð eða trú, svo fátt eitt sé
nefnt.
í Biblíunni er „ljós“ algengt í
líkingamáli, þar er ljósið ýmist
persónugert eða hlutgert, lýsir
bæði huglægum og hlutlægum
myndum. Gott dæmi um slíkt lík-
ingamál Biblíunnar má fínna í
byijun Jóhannesarguðspjalls.
Já, það er hægt að leynast,
misskilja, snúa útúr og týna áttum
í ljósi sannleikans, ef grunnt er
kafað.
Ég vil sérstaklega þakka Jóni
Stefánssyni fyrir þá viðleitni að
vera ekki að kafa í þau ljóð sem
eru í heimspekilegri kantinum í
Mannhafi, því í þeim ljóðum er að
finna líkingar sem flestar hveijar
eru sóttar á meira dýpi en sú lík-
ing sem vefst fyrir Jóni í um-
ræddri grein.
Ekki get ég bannað neinum að
skrifa ritdóma. En mér þykir við
hæfi að minna á, að fagmannleg
vinnubrögð ritdómara leynast oft
í ljósi málefnalegrar umfjöllunar,
þar sem rökfesta og bókvit fá að
fljóta með.
Að endingu vil ég birta hér
sjötta og síðasta erindið úr ljóðinu
Mannhaf, sem er titilljóð um-
ræddrar bókar:
Mót hafsauganu kinkar máninn kolli
er kvöldið læðist yfir torg og stræti,
þá speglast nótt í pínulitlum polli
og perlur ljóma efst í myrkum hjúpi.
í vatnsrúminu sólin fær sér sæti
og sofnar vært í hafsins mikla djúpi.
KRISTJÁN HREINSSON
rithöfundur
Hverfisgötu 104 Reykjavík
Er nám arðbært?
Frá Hómgeiri Björnssyni: verið í samræmi við þá niðurstöðu. námslánuin á þyngri kjörum hefur
Þegar greiðslubyrði vegna reynst mikil. Þá reynslu ætti að
Fjármunir þeir, sem veitt er til námslána hefur meira en tvöfaldast mega nýta til að semja úthlutuna-
Lánasjóðs íslenskra námsmanna frá því sem nú er, munu aðrar reglur, sem líklegri eru til að stand-
(LÍN), vaxa ýmsum í augum. Helsti breytingar óhjákvæmilega fylgja í ast tímans tönn. Þá má vænta þess
tilgangurinn með því að leggja kjölfarið. Erfiðara verður en áður að hinum ólánssömu sem neyðast
vexti á lán úr sjóðnum og hraða að standa gegn kröfum um hærri til að taka lán næstu þijú ári eða
endurgreiðslum virðist vera að laun. svo, verði gefínn kostur á að breyta
draga úr ásókn í lán. Jafnframt er Margir munu fagna því, enda kjörum á lánum sínum í sanngjarn-
verið að velta fortíðarvanda sjóðs- munu laun þeirra, sem ekki eru að ara horf, a.m.k. hluta þeirra.
ins yfir á námsmenn framtíðar. greiða af hinum þungbæru lánum, Samkomulag ætti að geta verið
Að vísu er talað um, að auknar hækka ekki síður en hinna. E.t.v. um að útstreymi úr LÍN megi ekki
endurgreiðslur muni styrkja sjóðinn gerist þetta í kjölfa einkavæðingar, vera ótemprað. Ég ætla að setja
í framtíðinni og minnka þar með sem í flestum tilfellum má vænta fram hugmynd um tvískipt lán, þar
fjárþörf hans, en komið verður að leiði til dýrari þjónustu, m.a. sem reynt er að sætta mismunandi
fram yfir aldamót þegar þess fer vegna hærri launa hjá einkafyrir- sjónarmið. Annars vegar verði tak-
að gæta og margt breytist á tækjum en hjá ríki. Launakostnað- mörkuð grunnlán á svipuðum kjör-
skemmri tíma. ur hins opinbera mun aukast langt um og nú eru, en nemendum gefist
Hugmyndin að baki því að leggja umfram það sem sparast í lægri kostur á viðbótarláni sem beri
vexti á námslán hlýtur að vera að greiðslum til LÍN. vexti. Með því að hafa grunnlán
nám sé arðbært (nema menn telji Þá má vænta þess, að vextir af takmörkuð er ýtt undir að nemend-
það sóun, sem ekki beri að ýta námslánum verði látnir koma til ur afli sér nokkurs hluta náms-
undir). Og allir málsmetandi menn lækkunar ásköttum, þannig að rík- kostnaðar með öðru móti, t.d.
virðast sammála um að svo sé, góð issjóður beri í raun verulegan hluta styrkjuni, vinnu í námsleyfi eða að
menntun sé undirstaða þess að af vaxtabyrðinni. þeir spari við sig.
þjóðin haldi stöðu sinni í samfélagi .Hugmyndir þáer um breytingar Ekki má hvika frá þeirri megin-
þjóðarina á tímum örra breytinga. á námslánum, sem nú eru til af- reglu að allir éigi sama rétt til
Nú er það svo, að margir hópar greiðski, svetja .sig í ætt við grunnlána. Tillögu þá sem hér hef-
háskólamenntaðra manna ráðast skammsýnar lausnir fyrri ríkis- ur verið sett fram má orða svo að
einkum til starfa hjá opinberum stjórna á ,ýmsuin bráðum vanda. farið verði með úthlutun til náms-
aðilum og hljóta að launuin ævi- Vandanum ,er velt yfir á næsta manna sem um væri að ræða laun
tekjur, sem eru undir meðallagi 5 kjörtímabil og þá verður hann erfið- til manna í fullri vinnu en þó væri
þjóðfélaginu og væntanlega lægri ari úrlausnar en hann var í upphafi. gert ráð fyrir að hluti launa komi
en þeir hefðu aflað með skemmri TViður riiefur aldrei ríkt um úr annaiyi átt. Skerðing kæmi til
skólagÖngu. ÞóR mánaðarlaun stúðning hins opinbera við náips- éf styrkir.færu fram úr.reiknaðri
sumra þeirar séu á hluta starfs- ipenn. því má vænta þess að sú . Ijjárþörf, eða ef neihandi stundar
ævinnar um eða ýfir meðallagi, tilhögún'sem nú verður ákveðin umtalsverða launaða vinnu méð,
verður að taka tillit til þess hve gildi ekki nema fram á næsta kjör- þannig að hann sé ekk'i í fullu námi.
starfævin hefst séint. Það er því tímabil. Lítil von virðist til að fallið
þjóðfélagið fremur -en einstakling- verði frá •fyrjrhuguðum breyting- HÓLMGEIR BJÖRNSSON,
arnir, sem nýtur fjárhagslegs arðs um. Við endurskoðun að þremur tölfræðingur
af menntuninni og fram að þessu árum liðnum er ástæða til að Hraunbæ 104 Reykjavík
hafa endurgreiðslukjör frá LÍN kanna, hve eftirspurnin er eftir
Með gæfuna í höndunum
Frá Grími S. Norödahl ■
Fyrir röskum tuttugu árum fór
ég að finna fyrir kviðsliti og í raun-
inni fleiri kvillum, þetta ágerðist
allt, var óþægilegt og stundum var
ég illa vinnufær. Eftir ekki langa
biðtíma var ég lagður inn á Landa-
kotsspítala og skorinn upp.
Ég man að ég afþakkaði svefnlyf
og svaf þó eitthvað er leið á nótt-
ina. Morguninn eftir vaknaði ég og
leið ótrúlega vel, fór í huganum
yfir atburði síðustu mánuða og sól-
arhringa og var gripinn sterkri
þakklætistilfinningu eins og ég
fyndi á mér að ég yrði eðlilega
vinnufær upp frá því, sem og hefur
verið. Þessiþakklætistilfmning kom
fram í eftirfarandi:
Andi hér ræður með einstökum mjúkleika.
Vill uppræta veikindi þjáningar sjúkleika.
Með tækni og vísindum tekur á málunum.
A til með að beita egghvössum stálunum.
Læknar og starfsfólk hér lyfta upp vonunum
og ljós fylgir blessuðum hjúkrunarkonunum.
Ef andi sá réði alls staðar löndunum,
yrðu víst fleiri með gæfuna í höndunum.
I rauninni má ég biðja þetta góða
fólk á þessum ágætu stofnúnum
afsokunar á því að hafa ekki birt
þetta fyrr. Starfsemin á þessum
stofnunUm er í sífelldri framför,
samanber björgun stúlkunnar frá
Þingeyri og fjallgöngumannsins af
Esju.
Persónulega á ég sjúkrastofnun-
um og því samviskusama fólki sem
þar hefur unnið lífsliamingju að
þakka.
GRÍMUR S. NORÐDAHL
Úlfarsfelli
Mosfellssveit
Vinsœlu pliseruðu
pilsin komin aftuv
bæöi einlit og mynstrud. Mikió úrval.
Verð aðeins kr. 1.995.-
Póstsendum.
DÖMU- OG HERRABÚÐIN,
Laugavegi 55, sími 18890.
Meim en þú geturímyndað þér!
HARÐAR
SAGA
ÍSLENZK FORNRIT
VIÐBURÐUR í ÍSLENSKRI
FRÆÐIRlTAÖrGÁFU
Lokabindi íslendingasagna komið út
■vj^etta ervandaðasta heildarntgáfa
1slendingasagna sem*gefin hefur verið út.
I þessu nýja bindi eru ijórar Islendingasögur 1
íslendingaþættir. íslendingasogumar eru:.
Harðar saga, JJárðar saga Snæfellsáss,
ÞorskfirðingasagaogJTóamannasaga.
J bókinni er ítarlegur fonháli.ÞórhalIs -
Vjlmunðarsonar.Þarerogað'finnámyndir, *
kort og ættar- og nafnaskrár.
Útkoma þessa lokabindis í 14 binda útgáfu
Fomritafélagsins á íslendingasögum, ert tvenhúm
skflningi viðburður í Islenskri fræðiritaútgáfu. Með.
því er fullgerð vandaðasta heildarútgáfa
íslendingasagna, sem hingað til hefur séð dagsins
■ljós,.og er þá bæði átt við frágang texta, skýringar
ogfi-æðilega umijöllun um sögumar. I annan stað
erbeitt í þessubindi að nokkra nýjumaðferðum
við könnun sagnanna, með rækilegum
rannsóknum ömefita og ömefnasagna.
HIÐ ÍSLENZKA BÓKMENNTAFÉLAG ,
StHllMOU 21 • PÓSTUÓLT' 8935 • 128 REYKJAVlK • SlMl 91-679060 Mt
1816 Jr 1991