Morgunblaðið - 07.07.1992, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1992
Fyrsti hval-
urinn
veiddur
NORSKIR hvalfangarar til-
kynntu í gær að þeir hefðu
veitt fyrstu hrefnuna eftir
tveggja ára hvalveiðibann en
norsk stjómvöld hafa heimilað
veiðar á 110 hrefnum í vísinda-
skyni á þessu ári. Á næsta ári
hyggjast norsk stjómvöld síðan
leyfa hvalveiðar í atvinnuskyni.
Rússneskir
kommúnistar
hundsa bann
stjórnvalda
FÉLAGAR í hinum bannaða
Kommúnistaflokki Sovétríkj-
anna héldu leynilegt flokksþing
á laugardag í lítt þekktu sam-
komuhúsi í útjaðri Moskvu.
Kommúnistarnir nefndu fund-
inn 29. flokksþing sovéska
Kommúnistaflokksins. Með
fundarhaldinu eru kommúnist-
ar að hundsa bann rússneskra
stjómvalda við skipulagðri
starfsemi þeirra. Blaðamenn,
sem fengu að vera viðstaddir
fundinn, sögðu að um níutíu
manns hefðu sótt hann. í næstu
viku mun rússneskur stjóm-
lagadómstóll fjalla um hvort að
bannið við starfsemi Kommún-
istaflokksins stenst stjómar-
skrána.
Pawlak
beðinn
umað mynda
nýja stjorn í
Póllandi
LECH Walesa Póllandsforseti
ítrekaði á sunnudag beiðni sína
um að Waldemar Pawlak myndi
nýja stjóm hið fyrsta. Beiðni
Walesa, sem kom í kjölfar fjög-
urra vikna árangurslausra
stjórnarmyndunarviðræðna,
kom þingmönnum mjög á óvart
þar sem sjö stjómmálaflokkar,
í tengslum við verkalýðshreyf-
inguna Samstöðu, höfðu til-
nefnt nýtt forsætisráðherra-
efni, Hönnu Suchocka, á laug-
ardag.
Forsetinn
slapp
naumlega
FORSETI Afganistans, Burha-
nuddin Rabbani, slapp naum-
lega þegar eldflaug skæruliða
hæfði forsetahöllina í Kabúl á
laugardag. Eldflaugin sprakk
innan við hundrað metrum frá
þeim stað, þar sem forsetinn
sat á fundi og var einn lífvarða
hans meðal þeirra, sem féllu í
sprengingunni. Að minnsta
kosti fimmtíu manns féllu og
mörg hundruð slösuðust í hörð-
um bardögum skæruliða og
stjómarhermanna í borginni
um helgina. Rabbani hefur ver-
ið forseti landsins frá því í apríl,
þegar kommúnistar voru hrakt-
ir frá völdum í Kabúl. Stjómar-
herinn er að mestu leyti undir
stjórn Rasheeds Dostums hers-
höfðingja. Dostum barðist lengi
með kommúnistum en sneri
baki við þeim og átti stóran
þátt í að fella stjóm þeirra og
koma samsteypustjórn skærul-
iða til valda í apríl síðastliðnum.
Skæruliðarnir, sem stjómar-
herinn á í höggi við, er hins
vegar undir stjóm heittrúaðs
múslima, Gulbuddins Hek-
matyars. Hekmatyar og menn
hans hafa neitað að taka nokk-
um þátt í stjórn landsins fyrr
en að Dostum og aðrir fyrrum
stuðningsmenn kommúnista
hafa fallið eða yfirgefið Kabúl.
Reuter.
Bush heitir Pólveijum stuðningi
George Bush Bandaríkjaforseti og Lech Walesa, forseti Póllands, takast í hendur eftir að hafa flutt ræður
á Kastalatorginu í Varsjá á sunnudag. Bush sótti Pólveija heim til að geta verið viðstaddur greftrun jarð-
neskra leifa Ignacy Paderewskis, heimsfrægs píanóleikara og forsætisráðherra landsins fyrr á öldinni, er lést
í útlegð í Bandaríkjunum á stríðsárunum. Bush sagðist reiðubúinn að breyta að 200 milljón dollara (um
11 milljarða ÍSK) framlagi Bandaríkjanna í sjóð er styrkja skal pólska gjaldmiðilinn þannig að um verði
að ræða beinan styrk við önnur svið, t.d. þróun einkabanka. Bandaríkjaforseti sagði að erfiðleikar Pólvetja
nú væru vegna fjögurra áratuga valdaferils kommúnista, ekki vegna umbótastefnu stjómvalda. Walesa
sagðist ekki geta hugsað sér Evrópu án bandarísks herliðs, ástandið væri breytt eftir upplausn Sovétríkj-
anna en alls ekki tryggt. Bush svaraði því til að Bandaríkjamenn væru ekki á förum frá álfunni.
Evrópska orrustuþotan:
Riihe staðfestir að Þjóð-
verjar taki ekki þátt í EFA
London. Reutcr.
VOLKER Riiher, varnarmálaráðherra Þýskalands, skýrði bresku
ríkisstjórninni formlega frá því i gær að Þjóðverjar hygðust ekki
taka þátt í smíði Evrópsku orrustuþotunnar (EFA). Riihe er nú í
opinberri heimsókn i London og höfðu Bretar lagt mikla áherslu á
að Þjóðveijar gæfu skýr svör um EFA-áform sin. Þrátt fyrir að
þeir hefðu lýst þvi yfir að þeir hyggðust ekki taka þátt, hefðu sam-
starfsþjóðir þeirra, Bretar, Spánveijar og ítalir, enga formlega til-
kynningu fengið um fyrirætlanir þeirra.
Spænska dagblað-
ið E1 País:
Hvalveiðar
sagðar and-
styggileg
misnotkun
Madríd. Frá Ragnari Bragasyni, fréttarit-
ara Morgunblaðsins.
DAGBLAÐIÐ EI País, víðlesn-
asta dagblað Spánar, fjallaði í
forystugrein um helgina um
nýafstaðinn fund Alþjóða hval-
veiðiráðsins. ^ Segir í leiðara
blaðsins að íslendingar séu á
meðal þeirra þjóða sem ákveðið
hafi að reyna að koma í veg
fyrir stöðvun hvalveiða í ábata-
skyni. Höfundur leiðarans kveð-
ur slíkar veiðar vera „eitt and-
styggilegasta dæmi um mis-
notkun á náttúrunni.“
í greininni segir og að íslend-
ingar, Norðmenn og Japanir hafi
afráðið að stofna samtök hval-
veiðiþjóða sem svar við Alþjóða
hvalveiðiráðinu.
Þessi ákvörðun
þjóni þeim til-
gangi einum að
réttlæta and-
stöðu þessara
þjóða við um-
hverfisvemd og
kemst leiðara-
þöfundur
spænska dag-
blaðsins svo að
orði: „Bergmál
ræðuhaldanna í Ríó er ekki fyrr
dáið út en sum lönd sýna í verki
vilja sinn til að fylgja þeim eftir:
engan.“
Blaðið segir að íslendingar, Jap-
anir og Norðmenn séu „herskáustu
hvalveiðiþjóðirnar" og kveður
sumar þessara þjóða hafa hagað
sér eins og „veiðiþjófar" eftir að
hvalveiðibann var ákveðið á vett-
vangi Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Leiðarahöfundur El País segir
að lokum að fyrrnefndar þjóðir
haldi því fram að hrefnustofninn -
760.000 hvalir í suðurhöfum og
100.000 í Atlantshafi - sé þegar
orðinn of stór. „En það er einmitt
ekki fullljóst hvort sex ár eru nógu
langur tími til að vega upp á móti
fjöldadrápum síðustu áratuga og
hvort þessi tegund getur haldist
við í framtíðinni," segir í greininni.
Riihe sagði á blaðamannafundi
að hann hefði skýrt Malcolm Rif-
kind, vamarmálaráðherra Bret-
lands frá því að Þjóðveijar vildu
að hinar þjóðimar myndu íhuga
hvort að þær vildu einbeita sér að
smíði minni og ódýrari orrustuþotu.
Hann sagði EFA óþarfa eftir hrun
kommúnismans og upplausn Sovét-
ríkjanna. Þjóðveijar myndu greiða
þann hluta af þróunarkostnaði
EFA, sem þeir hefðu skuidbundið
sig til að gera, en hann sagðist
ekki sjá neinn flöt á því að þeir
myndu taka frekari þátt í verkefn-
inu. Samstarfsaðilar Þjóðvetja hafa
gagnrýnt hversu óljósar allar yfir-
lýsingar um áform þeirra hafa ver-
ið og segja að vegna áður gerðra
skuldbindinga gæti svo farið að
spamaður Þjóðveija við að hætta
þátttöku yrði hverfandi.
Bretar, sem vilja halda áfram
smíði þotunnar, höfðu áður lýst því
yfir að þeir teldu EFA vera próf-
raun á hversu djúpt vilji Þjóðveija
til evrópskrar samvinnu risti. í gær
náðist samkomulag milli Breta og
ítala um að reynt verði að lækka
kostnað við EFA en fyrirtækið
Eurofighter Jagdflugzeug GmbH
hefur unnið að þróun hennar. Að
þeirri samsteypu eiga aðild Daiml-
er-Benz AG í Þýskalandi, Alenia
SpA á Ítalíu, British Aerospace Plc
á Bretlandi og Construcciones
Aeronauticas SA á Spáni.
Nýjar upplýsingar um afdrif Lavrentíj Bería:
Slapp blóðhundur Stal-
íns til Argentínu 1953?
Kíev. The Daily Telegraph.
LAVRENTÍJ Bería, sem var aðalskipuleggjandi ofsókna sovéska
einræðisherrans Jósefs Stalíns gegn pólitískum andstæðingum og
yfirmaður öryggislögreglunnai- (KGB), hefur ef til vill sloppið úr
landi en ekki verið tekinn af lífi í valdabaráttunni eftir andlát Stal-
íns, eins og sagnfræðingar hafa talið fram til þessa. Einkasonur
Bería hefur nú rofið 25 ára þögn sína um málið. Hann segist full-
viss um að faðirinn hafi komist til Argentínu í desember 1953 og
hafi notið til þess arna hjálpar dyggra undirmanna í öryggislögregl-
unni.
Sergo Gegetsjorí, sonur Bería,
er 67 ára gamall eldflaugasér-
fræðingur, og býr í Kíev, höfuð-
borg Ukraínu. Hann var á sínum
tíma neyddur til að hætta að nota
eftimafn föður síns. Hann segir
að Bería, sem var Georgíumaður
eins og Stalín og reyndi að taka
völdin að honum Iátnum, hafi
hvorki verið handtekinn né dreg-
inn fyrir dómstól af eftirmönnum
Stalíns. Gegetsjorí segir föður sinn
hafa særst er hermenn, studdir
skriðdrekum, gerðu árás á hús fjöl-
skyldunnar í Moskvu 1953 en hafi
ef til vill verið fluttur með leynd til
Argentínu.
Dularfull ljósmynd
Gegetsjorí segist hafa verið í út-
legð í borginni Sverdlovsk í Úral-
fjöilum árið 1956 er hann hafi feng-
ið fyrstu vísbendingarnar um að
faðirinn hefði komist lífs af. Borist
hafi rituð skiiaboð þar sem hann
var beðinn að koma á stefnumót í
nágrannaborginni Tsjeljabínsk.
Hann sendi gamla fóstru sína á
vettvang og hún kom heim á ný
með ljósmynd af þybbnum manni í
brúnum regnfrakka á gangi við
forsetahöllina í Buenos Aires, and-
litið sneri að myndavélinni. „Þetta
var faðir minn, hvert smáatriði kom
heim og saman. Jafnvel stellingin
var dæmigerð fyrir hann . . . Við
brenndum myndina af því að við
vildum ekki varðveita neitt sem
bent gæti til þess að faðir minn
væri á lífi.“
~l.
Tveim árum síðar birtist óskýr
mynd, en myndefnið greinilega hið
sama, í sovésku ferðatímariti; ritið
barst með dularfullum hætti inn á
heimili Gegetsjorís. Hann á eintakið
ennþá. Gegetsjorí og móðir hans
höfðu bæði verið sannfærð um að
Bería væri látinn en síðast hafði
hann sést á börum undir blóð-
stokknum segldúk fyrir utan heim-
ili fjölskyldunnar. Fleira en umrædd
ljósmynd varð til að auka trú þeirra
á því að Bería væri á lífi. Friedrich
Foertsch hershöfðingi, þýskur
stríðsfangi, er seinna varð yfirhers-
höfðingi í Vestur-Þýskalandi og lést
1976, heimsótti Gegetsjorí í
Sverdlovsk og bauð honum fölsuð
skilríki sem duga myndu vopnasér-
Lavrentíj Bería
fræðingnum til að komast til Þýska-
lands ásamt stórum hóp stríðsfanga
er fengið höfðu heimferðarleyfí.
„Hann sagði að það væri ekki ein-
göngu þeirra ósk að ég færi heldur
væru fleiri „áhugasamir aðilar„ sem
kæmu þar við sögu,“ segir Geget-
sjorí. Fýrrverandi Sovétnjósnarar í
Ástralíu og Austurríki höfðu auk
þess samband við hann og buðu
peningáaðstoð vegna uppeldis
bama hans. Þau vom í umsjá Ge-
getsjorís eftir að þrýstingur örygg-
islögreglunnar hafði þvingað eigin-