Morgunblaðið - 07.07.1992, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7..JÚLÍ 1992
Minning:
Ami Bjamason
bókaútgefandi
Fæddur 4. febrúar 1910
Dáinn 29. júní 1992
Með fáeinum orðum vil ég minn-
ast vinar míns og félaga, Arna
Bjarnasonar, og geta aðeins nokk-
urra þeirra áhugamála, sem við átt-
um sameiginleg.
Nærfellt 50 ár eru liðin síðan
kynni okkar hófust, en þá var Arni
að láta þýða og búa til prentunar
bókina Lærðu að fljúga, en kennslu-
bók þessi er eina bókin sinnar teg-
undar sem mér er kunnugt um að
komið hafi út á íslensku. Báðir höfð-
um við mikinn áhuga á flugmálum
og á því sviði lágu leiðir okkar sam-
an. Það leiddi til samstarfs okkar
að ýmsum áhugamálum og vináttu
sem síðan hefur staðið og aldrei
hefur borið skugga á.
Árið 1945 stofnuðum við Flug-
skóla Akureyrar, og síðar kom þar
til liðs við okkur Steindór Hjaltalín,
útgerðarmaður frá Siglufirði. Þenn-
an skóla rákum við í þrjú ár og oft
við erfiðar aðstæður. Minnist ég
þess, að þegar erfiðleikarnir virtust
hrannast upp var það ráð tekið að
setjast við kaffiborð og ræða málin.
Réði þá oftast úrslitum hinn eldlegi
áhugi Árna og hugkvæmni, þannig
að úrræði fundust og erfiðleikarnir
hjöðnuðu eins og dögg fyrir sólu.
Á þessum sama tíma vann Árni
ötullega að því að bættar yrðu flug-
samgöngur hér norðanlands með
gerð flugvéla og iendingarstaða. Vil
ég þar sérstaklega nefna þátt hans
í flugvallargerð í Grímsey, en í sam-
bandi við það mál fór hann oftar en
einu sinni til eyjarinnar og var ég þá
í för með honum. Einnig fórum við
til Flateyjar og Mývatnssveitar sömu
erinda. Ekki var laust við að örlaði
á öfund sumra vegna þessara um-
svifa Árna, en vel kunnu heimamenn
í Grímsey að meta framtakssemi
hans.
Síðar unnum við Árni saman að
því að sjúkraflugvél yrði staðsett á
Akureyri og vorum við kosnir í nefnd
til að koma því máli í höfn, Árni
fyrir Kvennadeild Slysavarnafélags
íslands og ég fyrir Rauðakrossdeild
Akureyrar. Gekk Árni ötuliega fram
í að safna fé til flugvélakaupanna.
En á þessum tíma voru ströng inn-
flutningshöft. Þó tókst loks eftir
miklar bréfaskriftir og ferðir til
Reykjavíkur að fá leyfi til flugvélar-
kaupa. Var þá gerður samningur um
sameign og rekstur milli fyrr-
greindra aðila og bræðranna
Tryggva og Jóhanns Helgasona á
Akureyri, flugvélin keypt og henni
flogið heim frá Bandaríkjunum. En
sá sorglegi atburður gerðist að flug-
vélin fórst 4. janúar 1959 með fjór-
um mönnum. Jóhann var flugmaður
í þessari ferð. En Tryggvi bróðir
hans tók þá upp sjálfstætt sjúkraflug
og hefur því sjúkraflug frá Akur-
eyrarflugvelli verið starfrækt sam-
fellt frá því leyfi fékkst fyrir fyrstu
vélinni. Nú síðustu árin hefur það
verið á vegum Flugfélags Norður-
lands hf.
Áður en leiðir okkar Árna lágu
saman hafði hann um skeið starf-
rækt ökuskóla fyrir verðandi bifreið-
astjóra. Það var löngu fyrir þá daga
að allir fóru að aka bifreiðum. Hann
hafði mikinn áhuga fyrir bættum
samgöngum, eins og rekstur öku-
skóla og flugskóla bera greinilega
vott um, og bættir vegir og flugval-
lagerð voru einlæg áhugamál hans.
En áhugamál hans lágu á fleiri
sviðum: Má þar nefna skógrækt, sem
hann lagði dyggilega lið í verki, svo
og menntun og menningarmál ýmis
og varðvesilu minja og minninga frá
liðinni tíð. Endurspeglaðist það að
nokkru í bókasöfnun hans og bóka-
útgáfu, sem segja má, að hafi orðið
ævistarf hans öðru fremur.
En það sem hæst ber á æviferli
hans hygg ég þó að sé það afrek
sem hann vann við að endurvekja
samskipti við Vestur-íslendinga í
Kanada og Bandaríkjunum og varð-
veita varanlega minningar um
Vesturfarana og lífshlaup þeirra.
Árni taldi réttilega að ef ekkert
yrði að gert myndu tengslin milli
þjóðanna, íslendinga austan og vest-
an Atlantsála, algjörlega rofna.
Hann brá sér því til Kanada 1946
og aftur 1947, ferðaðist um íslend-
ingabyggðir og kynnti sér málin og
ræddi við frammámenn þar um
hveijar myndu helstu leiðir til auk-
inna samskipta. Það sama ræddi
hann við stjórnmálamenn hér heima,
sem leiddi til þess að stjórnskipaðri
nefnd var falið að gera tillögur um
aukið samstarf og vinna að því að
koma þeim í framkvæmd. Var Árni
skipaður formaður nefndarinnar, og
fer ekki á milli mála að mestur þungi
af nefndarstarfínu hvíldi á hans
herðum. Hann samdi tillögur og
greinargerð í 20 liðum um það
hvernig auka mætti og bæta sam-
skipti við Vestur-íslendinga.
En honum var manna ljósast að
til lítils var að gera tillögur ef ekki
fylgdu framkvæmdir í kjölfarið. Og
nú hófst hann sjálfur handa um að
takast á við stærsta verkefnið, að
safna gögnum til undirbúnings rit-
unar og útgáfu á vestur-íslenskum
æviskrám.
Það starf hófst 1958 með miklu
ferðalagi um íslendingabyggðir
vestra, og voru í för með Árna, auk
eigikonu hans, Gerðar Sigmarsdótt-
ur, séra Benjamín Kristjánsson,
Steindór Steindórsson skólameistari
og undirritaður. Kannaðir voru
möguleikar til heimildasöfnunar og
annað sem að undirbúningi sögu-
skráningar og útgáfu laut. Það verð-
ur að segjast að undirtektir voru
almennt ekki á þann veg að það yki
mönnum bjartsýni á að mögulegt
væri að hrinda þessu stórvirki í
framkvæmd. Flestir töldu að of seint
væri af stað farið. Þó fundust undan-
tekningar, og minnist ég þess t.d.
að dr. Richard Beck hvatti mjög til
verksins. Nokkur efi var í huga okk-
ar meðreiðarsveina Árna, en hann
lét engan bilbug á sér fínna. Verkið
skyldi unnið. Og svo varð, og árang-
urinn er glæsilegur: Út eru komin
fímm stór bindi af Æviskrám, en
það sjötta og síðasta bíður nú prent-
unar. Ritstjórn og skráningu
fjögurra fyrstu bindanna annaðist
séra Benjamín Kristjánsson, en Jón-
as Thordarson skráði tvö þau síð-
ustu. En upplýsingaöflun hvíldi á
Árna að langmestu leyti og fór hann
margar ferðir vestur um haf þeirra
erinda. Þær urðu sjö ferðirnar sem
undirritaður fór með honum, og þá
heimsóttum við fólk af íslenskum
ættum, söfnuðum Ijósmyndum og
allskonar fróðleik um menn og mál-
efni til notkunar við gerð ævi-
skránna. Auk okkar tveggja var
Jónas Thordarson tvisvar með í för.
Jafnframt safnaði Árni vestur-
íslenskum bókum, og varð það mikið
safn að lokum, vafalítið mesta safn
vestur-íslenskra bóka, blaða, tíma-
rita og hverskyns prentaðs máls,
sem til er. Safn þetta gaf Árni svo
Amtsbókasafninu á Akureyri fyrir
nokkrum árum.
Mikill árangur annar varð af starfi
nefndarinnar sem fjallaði um aukin
samskipti við fólk af íslenskum ætt-
um vestan hafs, undir forustu Árna.
Nægir þar að minna á gagnkvæmar
heimsóknir einstaklinga og hópa,
sern nú hafa tíðkast um árabil. Áhugi
þjóðarbrotsins fyrir vestan, sem
reyndar er býsna fjölmennt, á ís-
landi hefur stórvaxið og fleiri og
fleiri hafa gert sér grein fyrir upp-
runa sínum og leitað kynna við ætt-
stöðvar forfeðranna.
Á meðan Árni rak Bókabúðina
Eddu var þar miðstöð flestra við-
skipta við Vestur-íslendinga, og
þangað lögðu þeir leið sína þegar
þeir komu í heimsóknir. Alltaf var
Árni tilbúinn til að veita hveija þá
fyrirgreiðslu sem í hans valdi stóð,
og naut þar góðs stuðnings eigin-
konu sinnar. Eftir að þau hættu
rekstri bókaverslunarinnar færðist
þessi miðstöð á heimili þeirra hjóna,
og var þar oft gestkvæmt. Aldrei
þóttu þó gestir of margir.
Sérstakt félag var stofnað á Akur-
eyri 17. mars 1965, Þjóðrækn-
isfélagið til að vera tengiliður sam-
skipta við frændfólkið í Vestur-
heimi. Driffjöðrin í þeim félagsskap
var að sjálfsögðu Árni, og var hann
í stjórn þess frá upphafi og formað-
ur frá 1974. fjórða febrúar 1990 var
hann kjörinn heiðursfélagi. Einnig
var hann' sæmdur riddarakrossi
hinnar íslensku fálkaorðu fyrir störf
sín að bættum samskiptum við
Vestur-íslendinga. Gullmerki Flug-
málafélags íslands hlaut hann 1986.
Árni kvæntist Gerði Sigmarsdótt-
ur frá Mógili á Svalbarðsströnd árið
1937, og heimili áttu þau hjón á
Akureyri frá 1943. Voru þau hjón
mjög samhent í störfum og vann
Gerður mikið með Árna við bóksölu-
og útgáfumál auk þess sem hún
hjálpaði til að gera honum fært að
sinna öðrum hugðarefnum og
áhugamálum, sem alltaf var nóg af
en færðu ekki veraldarauð í bú.
Þau hjón eignuðust fjögur börn,
sem öll eru á lífí, og barnabarnahóp-
urinn er nú orðinn stór.
Nú, þegar Árni hefur kvatt, sendi
ég Gerði, börnum hennar og öðrum
afkomendum samúðarkveðjur mín-
ar. Góður drengur er genginn, hans
er gott að minnast.
Gísli Ólafsson.
Árni Bjarnason hefur kvatt. Með
honum er horfinn einn þeirra manna,
sem um langt skeið settu svip sinn
á bæjarlífið á Akureyri. Árni var
hugsjónamaður og framkvæmda-
maður. Á æskuárum mótaðist hann
af hugsjónum ungmennafélaganna
og tileinkaði sér þær. Þær voru leið-
arljós hans langa ævi og hann lagði
sitt af mörkum til að breyta hugsjón-
um í veruleika og jafnframt til að
varðveita sögu genginna kynslóða.
Fyrir honum voru allir menn, lifandi
og látnir, merkir menn á einhvern
hátt og ástæða til að minnast þeirra
og læra af lífshlaupi þeirra. Þar
gerði hann engan mun höfðingja og
múgamanna.
Ungur að árum stofnaði Árni
skóla fyrir verðandi bifreiðastjóra.
Það var á þeim árum, þegar bílar
voru enn næsta fágætir og ekki al-
menningseign. Síðar stóð hann fyrir
stofnun flugskóla í lok síðari heims-
styijaldar og gaf út fyrstu kennslu-
bók á íslandi um flug. Á ýmsan
annan hátt vann hann að bættum
samgöngurn, jafnt í lofti sem á landi.
Það var Árna einnig mikið hugð-
arefni, að ísland yrði skógi klætt á
nýjan leik, og m.a. ræktaði hann
sjálfur myndarlegan skógarreit á
Svalbarðsströnd.
En annars varð ævistarf Árna að
mestu bundið bókum og bókaútgáfu.
Hann rak Bókabúðina Eddu í ára-
tugi og bókaútgáfu með sama nafni.
Verslaði hann jöfnum höndum með
nýjar og gamlar bækur, og fyrir
milligöngu hans eignaðist margur
bókasafnarinn eftirsóttar bækur og
smárit. 1 augum Árna var í rauninni
ekkert prentað mál svo lítils virði,
að ekki væri ástæða til að halda því
til haga, ef einhver skyldi síðar hafa
áhuga fyrir að eignast það vegna
söfnunarástríðu eða af öðrum ástæð-
um. Sjálfur átti hann og mjög gott
safn bóka.
Árni var mikill áhugamaður um
samskipti íslendinga við Vestur-
íslendinga, sem um skeið voru nán-
ast engin orðin. En með mikilli elju
tókst honum að endurvekja þau sam-
skipti og um leið að bjarga frá
gleymsku minningu þeirra Islend-
inga, sem fluttu til Vesturheims,
flestir í lok fyrri aldar. Hann fór
fjölda ferða á íslendingaslóðir vest-
anhafs og safnaði efni til útgáfu
Vestur-íslenskra æviskráa, sem nú
hafa að mestu verið gefnar út í fimm
myndarlegum bókum, aðeins það
sjötta og síðasta er enn óprentað.
Fyrir þessi störf var Árni sæmdur
íslensku fálkaorðunni, og ýmsar
fieiri viðurkenningar hlaut hann frá
opinberum aðilum og félagasamtök-
um.
Árni Bjarnason fæddist að Páls-
gerði í Grýtubakkahreppi, en eigin-
konan varð á vegi hans inni í Sval-
barðsströnd, Gerður Sigmarsdóttir
frá Mógili, sem nú lifir mann sinn
eftir langa og farsæla sambúð. Þau
hjón eignuðust fjögur börn, dæturn-
ar Helgu og Ásdísi og synina Hörð
og Harald. Alls eru afkomendurnir
nú orðnir 24.
Atvikin höguðu því svo, að Helga
varð eiginkona undirritaðs. Af þeim
ástæðum kynntist ég Árna eðlilega
mjög vel og mannkostum hans.
Sama var hvenær til hans var leit-
að, ef einhvern vanda bar að hönd-
um. Hann var jafnan tilbúinn til að
leita heppilegustu leiða til úrlausnar
og veita þá aðstoð, er hann mátti.
Síðar fór svo, að leiðir okkar Helgu
skildu, en það breytti engu um það,
að Árni var sami góði vinurinn og
áður. Og börnum okkar var hann
góður afi. Ég kveð því Árna með
söknuði.
í einkalífi sínu barst Árni lítt á
og tranaði sér ekki fram til mann-
virðinga, sem svo er kallað. Hinsveg-
ar veit ég, að vinir hans voru marg-
ir og hann því betur metinn sem
menn kynntust honum betur. Hann
var mannkostamaður, sem alla ævi
reyndist trúr þeim hugsjónum, sem
hann tileinkaði sér ungur.
Nú, þegar Árni Bjarnason hefur
kvatt þennan heim, sendi ég Gerði
og afkomendum þeirra hjóna öllum,
samúðarkveðjur. Sameiginlega
minnumst við góðs og mikilhæfs
manns.
Sævar Frímannsson.
Vnr 17 19 34
Kalciumkarbonat
250 mg Ca2i ACO
*^«100 tuggtablctter HhlaHU
Vid ökat kalclumbehov
1 tablett 1*4 gánger dagllgen
eller enligt föreskrift.
Tuggas eller svéljs hela.
Kalciumkarbonat
ACO
... í apótekinu.
Fyrirtakhf. Sími 91-32070
35
ESAB
NÝ KYNSLÓÐ
SUÐUTÆKJA
A 10 Fyrir iðnað.
Sterk og fjölhæf Mig/Mag iðn-
aðarsuðutæki útfærð sam-
kvæmt þínum fyrirmælum.
Veldu útfærsluna sem best
hentar verksviði þínu:
- Hreyfanlegt þráðfærslubox
með eða án masturs.
- Öll þráðbox með "tacho"
stýringu á þráðfærslu og
/eða 4x4 þráðfærsludrif.
- Val um hefðbundið þráð-
færslubox eða alsjálfvirkt
sammögnunarþráðbox
með 50 forstillingarmögu-
leika.
- Þrepalaus eða 40 þrepa
spennustilling á spenni.
- 250 - 630 Amp. tæki.
- Stýring með einum rofa
og stillimöguleikar frá
byssu.
- Gas- eða vatnskældar
suðubyssur.
- OK - þjónustan, sérbúið
þjónustuverkstæði fyrir
ESAB notendur.
GÓÐ ENDING.
Hver einstakur hlutur tækj-
anna fer í gegnum strangt
gæðapróf á framleiðslustigi.
Nýir ESAB fylgihlutir passa
ávallt í búnaðinn sem fyrir er.
Þetta eykur endingu og
heldur endursöluverði háu.
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 624260