Morgunblaðið - 14.08.1992, Side 15

Morgunblaðið - 14.08.1992, Side 15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. ÁGÚST 1992 15 Nokkrar athugasemdir við nýleg- stjórnarfrumvörp Seinni hluti eftirMagna Guð- mundsson Seðlabanki íslands hefur lengst- um starfað eftir lögum nr. 10/1961, en gildandi lög eru nr. 36/1986. Hlutverk hans er m.a. að annast seðlaútgáfu, varðveita gjaldeyris- varasjóð, vera banki ríkissjóðs og banki innlánsstofnana, en megin- verkefnið er stjórn fjármagns í umferð með óbeinum hætti. Seðla- bankinn hefir til þessa ekki beitt hefðbundnum tækjum miðbanka í því skyni. I nýja lagafrumvarpinu, sem fyrir liggur, felst ótvíræð heim- ild fyrir bankann til að kaupa og selja ríkisskuldabréf á opnum mark- aði, þannig að peningastofninum megi halda stöðugum og vöxtum innan settra marka (12. gr.). Hér verður vikið að breyttu hlut- verki Seðlabankans, sem frumvarp- ið boðar. Skv. 4. gr. gildandi laga (nr. 36/1986) skal stjórn Seðlabankans „telja það eitt meginhlutverk sitt að vinna að því, að sú stefna, sem ríkisstjórnin markar að lokum, nái tilgangi sínum“. í frumvarpinu er þetta ákvæði fellt niður og mark- mið Seðlabankans talið vera „að varðveita verðgildi íslenzka gjald- miðilsins og stuðla að stöðugu verð- lagi“ (3. gr.). Skv. gildandi lögum á Seðlabank- inn. jafnframt að vinna að því, „að framleiðslugeta atvinnuveganna sé nýtt á sem fyllstan og hagkvæmast- an hátt“ (3. gr.). Einnig þetta er fellt niður í nýja lagafrumvarpinu, enda talið vera í mótsögn við mark- mið um stöðugt gengi og verðlag (sbr. lesmál með frumvarpinu bls. 19). Svo er þó ekki í reynd, því að einmitt stöðugt gengi og verðlag styrkja rekstrargrundvöll atvinnu- veganna allajafna. Hins vegar geta skapazt aðstæður, sem gera óhjá- kvæmilegt t.d. að breyta skráðu gengi eða að láta það fljóta. Það á sérstaklega við um land eins og okkar með opið hagkerfi, háð mikl- um innflutningi og útflutningi, — land með einhæfa framleiðslu, sem að sínu leyti er háð stopulum afla á miðunum og sveiflukenndu verði á heimsmarkaði. Þeir, sem standa að nýjum Seðlabankalögum, telja mestu varða, svo sem segir í liðum a og b í 3. gr. frumvarpsins, „að stuðla að virkri og öruggri starfsemi á fjármagnsmarkaði og varðveita nægjanlegan gjaldeyrisvarasjóð til þess að greiða fyrir frjálsum við- skiptum við útlönd". Þarna mun væntanlega átt við fjárfestingu ís- lendinga erlendis og útlendinga hér heima, sbr. nýleg lög um þau efni. Ríkisstjórn á skyldur við þjóðina alla, ekki eina stétt. Hún er hins vegar vanmáttug, nálega einskis megnug, án valds í peningamálum. Spurningin er, hvort verið sé með ofangreindum breytingum að gera Seðlabankanum mögulegt að reka peningamálastefnu, sem er í and- stöðu við stefnu ríkisstjórnar í efna- hagsmálum. Slíkt er varhugavert og ekki í anda lýðræðis. Skv. margnefndu frumvarpi er Seðlabankanum óheimilt að veita ríkissjóði lán (19. gr.). Skynsam- legra hefði verið að setja bæði lánsfjárhæð og lánstíma ákveðin takmörk. Með lántökubanni verður ríkissjóður háðari verðbréfasölu á fijálsum markaði, en það getur truflað miðstýringu Seðlabankans skv. 12. gr. nýja lagafrumvarpsins (sbr. hér að framan). Afleiðingin verður vætnanlega sú, að ríkissjóð- ur flytur reikningsviðskipti sín að meira eða minna leyti til vipskipta- bankanna. svo er reyndar víða um lönd, og felst í því viss ávinningur. Gert er ráð fyrir því í frumvarp- inu, að ákvæði um samþykki ráð- herra við ákvörðun Seðlabankans verði nær alls staðar felld úr lögum (sbr. lesmál bls. 21). Þetta er spaugilegt, ef það er rétt hermt, að núverandi bankamálaráðherra hyggist sjálfur verða Seðlabanka- stjóri. Ákvæðin voru einmitt sett í hans ráðherratíð. — Trausta samvinnu verður að tryggja milli ríkisstjórnar og Seðla- banka. Þá og því aðeins standa vonir til þess, að hagstjórn í landinu verði virk. Að réttu lagi á Seðla- bankinn að heyra undir fjármála- ráðuneytið, ekki viðskiptaráðuneyti, og bankaeftirlitið líka. Frumvarp til laga um stofnun hlutafélags um rekstur Lands- banka og Búnaðarbanka Frumvarpið gerir ráð fyrir, að allt hlutaféð verði í eigu ríkissjóðs við stofnun, en skipt í hluti (3. gr.), sem seljanlegir yrði seinna með I ótó'í (tet HARÐVIÐARVAL HF. KRÓKHÁLSI 4 R. SÍMI 671010 GfflAFLlSARÁGÓÐUWRÐI Ilk UT! -n M M ll l ll ij Stórhöfða 17, við Gullinbrú, sími 67 48 44 SIÐUSTU TILBODSDAGARNIR Enn meiri verdlækkun PÓSTSENDUIH Opid laugardag kl. 10-14 x og Z barnafataverslun, Skólavörðustíg 6B, sími 621682. samþykki Alþingis (9. gr.). Tilgang- urinn með hlutafélagsforminu er sagður vera að skapa jafnræði á fjármagnsmarkaði. Svo er raunar ekki, meðan tveir bankar af þrem eru enn í eigu ríkis. Það breytist, þegar hver og einn starfar með sama hætti sem sjálfstætt hlutafé- lag. Þar með er hins vegar ekki sagt, að tryggð verði samkeppni á fjár- magnsmarkaði — milli bankanna innbyrðis og við erlenda banka. Hóflegir vextir og þjónustugjöld nást ekki án miðstýringar. Það er ögn gráglettið, að jafnhliða því sem Seðlabankinn reyndir að skerða peningastjórn ríkisvaldsins hefir hann sjálfur afsalað sér rétti til beinnar íhlutunar um vexti. Það geri hann með auglýsingu 11. ágúst 1984, er síðan var lögfest með 9. gr. Seðlabankalaganna 1986. Heimild til að kaupa og selja verð- bréf á opnum markaði skv. 12. gr. nýja Seðlabankafrumvarpsins verð- ur varla virkt tæki til að stýra pen- ingaframboðinu um all-langan tíma, enda hefir því ekki verið beitt frá stofnun bankans. Sala ríkis- skuldabréfa af hans hálfu hefir ein- ungis verið til fjáröflunar fyrir ríkis- sjóð. Það er því hætt við, að eins konar tómarúm eða stjórnleysi verði á fjármagnsmarkaði um sinn, unz reynsla er fengin af hinu nýja kerfi. Meðan svo er ástatt, getur einn viðskiptabanki ríkis, Landsbanki, haft hemil á vöxtum og þjónustu- gjöldum. Einkavæðing hans er alls ekki tímabær, hvað svo sem ákveð- ið yrði um hinn ríkisbankann. — Einkavæðing opinberra fyrir- tækja er orðin að pólitískum far- aldri í Evópu. Gleymd virðist sú skoðun, sem ruddi sér til rúms í lok seinni heimsstyijaldar, að þegnar þjóðfélagsins ættu rétt á atvinnu. Þann rétt ætti að tryggja í lögum, jafnvel stjórnarskrá. Til slíks þarf ríkissjóður að hafa mikil umsvif, er geri honum kleift að haga fjár- lögum eftir atvinnuþörf á hveijum tíma. Með einkavæðingunni hefir Magni Guðmundsson það orðið æ erfiðara. Atvinnuleysi fer hraðvaxandi í álfunni. Ef svo heldur áfram, mun það skapa ókyrrð. Nýtt stéttastríð kann að skella á. Óheftur markaðsbúskapur getur leit.t þjóðir Vesturlanda í svip- aðar ógöngur og einhliða sameign- arstefna leiddi þjóðir Austur-Evr- ópu. Blandað hagkerfi hefir gefið bezta raun gegnum tíðina, og fara ætti varlega í allar breytingar. Höfundur er doktor í hagfræði. OGBRAGÐAÐU LJUFFENGU RETTINA OKKAR. í ÁGÚST BJÓÐUM VIÐ ÖLLUM OKKAR GESTUM ÍS MEÐ SÚKKULAÐISÓSU í EFTIRRÉTT. Hamborgari special AUK ÞESS FJOLDIANNARRA GÓMSÆTRA RÉTTA Á GÓÐU VERÐI 585 kr. tr rz 't 695 kr. y'sh 610 kr. iÞ?'* 420 kr. r.£~% s Ws l/jjí'

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.