Morgunblaðið - 11.02.1993, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1993
IWi H.\ .íT irjDAfHjT^MW-qiOAJimUiBiOM.
ins greinis að dönskum hætti.
Sveinbjörn hefur unnið nákvæm-
lega og skipulega úr efni sínu. En
erlend áhrif á íslenskar miðalda-
bókmenntir er eins konar kjörefni
fræðimanna þessi árin.
Aðdragandinn vestanhafs að
hervernd Bandaríkjamanna á ís-
landi 1941 heitir svo fróðleg rit-
gerð eftir Michael T. Corgan, há-
skólakennara í Boston. Þar er horft
til þessa sígilda íslenska deilu- og
tilfinningamáls frá bandarískum
sjónarhóli. Þvert á móti því sem
sumir kynnu að ætla voru Banda-
ríkjamenn síður er svo sólgnir í að
taka að sér hervernd íslands. Þrátt
fyrir þátttöku sína í fyrri heimstyij-
öldinni héldu þeir enn fast í
Monroe-kenninguna sem bauð
þeim að standa vörð um vesturálfu
en skipta sér sem minnst af málefn-
um ríkja í öðrum heimsálfum. En
nú voru að skipast veður í lofti.
Corgan minnir á að Roosevelt hafi
verið bresksinnaður mjög og stefnt
að þátttöku í styrjöldinni eftir að
sýnt þótti að Bretar þyrftu stuðn-
ings við. En forsetinn stríddi við
strangt aðhald frá þingi sínu eins
og flestir forsetar Bandaríkjanna
fyrr og síðar og því varð undirbún-
ingur framkvæmdanna að fara
leynt, auk þess sem aðgerðina
sjálfa yrði að réttlæta með skírskot-
un til ríkjandi stefnu. Stuðnings-
menn forsetans beittu því ýmsum
pólitískum brögðum til að búa þing
og stjóm undir aðgerðina, leituðust
meðal annars við að sýna fram á
að ísland teldist í raun til Ameríku
þar sem það lægi allt vestar en
austasti hluti Grænlands sem sann-
anlega teldist til vesturálfu! Stað-
hæfingin kann að þykja léttvæg
nú — ef ekki beinlínis brosleg —
en skilst gerla ef bandarísk hefð
og hugsunarháttur við upphaf
seinni heimstyrjaldar er hafður að
miði. Fáir Bandaríkjamenn vildu
þá blanda sér í Evrópustyijöld öðru
sinni, hvað þá taka að sér lög-
gæslu alls heimsins eins og síðar
varð. Landganga hersins á Islandi
1941 varð þannig fyrsta skrefið á
nýrri braut og markaði því gagn-
ger tímamót í bandarískri utanrík-
isstefnu. Þar með var að fullu og
öllu horfið frá Monroe-kenningunni
og Bandaríkin nánast orðin styij-
aldaraðili. Þótt Corgan lýsi þróun
mála frá bandarískri hlið eingöngu
er sýnt að hann veit gerla hvar
ísland er. Og vel má hann vera
kunnugri íslenskum málefnum en
fram kemur í þætti hans.
Loftur Guttormsson hefur farið
ofan í íslenska hjúskaparsögu og
hér kemur enn einn afrakstur þeirr-
ar vinnu, Hjúskapur og hugarfar.
Árstíðasveiflur hjónavígslna. Sam-
anburðarathugun. En niðurstaða
Lofts er í stuttu máli sú að fyrrum
hafi hjónavígslur verið árstíða-
bundnar, bæði sakir atvinnuhátta
en einkum þó vegna trúarlegra og
siðferðilegra sjónarmiða. Svo virð-
ist sem katólsk viðhorf hafi loðað
hér lengi við, lengur en ætla mætti,
svo hart sem mótmælendur gengu
fram í að sveija af sér hvers konar
pápísku. Rannsóknarefni Lofts er
ekki stórvægilegt í sjálfu sér. Samt
er það allrar athygli vert, og þá
sem dæmi þess hversu venjur geta
staðið af sér formlegar breytingar;
og jafnvel byltingar eins og siða-
skiptin sannarlega máttu heita.
Lúðvík Kristjánsson getur rétti-
lega kallast heiðursöldungur meðal
íslenskra fræðimanna. Kjörsvið
hans hafa einkum verið tvö, annars
vegar sjávarútvegssaga, hins vegar
stjórnmálasaga Jóns Sigurðssonar
og Vestlendinga. Og hér er hann
enn á slóðum Jón Sigurðssonar
með Misklíð milli vina. Er þá átt
við Jónana, Sigurðsson og Guð-
mundsson Þjóðílfsritstjóra. Sam-
band þeirra var að mörgu leyti
sérstætt. Vinir voru þeir en báru
þó ekki gæfu til samþykkis í öllum
greinum.
Athyglisverð er líka hugleiðing
Stefáns Aðalsteinssonar, Blóð-
flokkar og menning íslendinga.
Stefán minnir fyrst á skiptar skoð-
anir okkar varðandi uppruna þjóð-
arinnar. Lengi vel trúðu menn
Landnámu og íslendingabók og
töldu víst að stofn þjóðarinnar
væri að langmestu leyti norskur
með þeim fáu undantekningum sem
þar er skilmerkilega greint frá.
Þegar svo blóðflokkarannsóknir,
sem bentu til írsks uppruna, hófust
á þessari öld litu sumir fræðimenn
svo til að vísindalegum úrskurði
Frá æfingu Kammersveitarinnar á Sembalkonsert Manuels de Falla.
Listhúsið í Laugardal
Kammersveit Reykja-
víkur á tónleikum
Kammersveit Reykjavikur
heldur tónleika í Listhúsinu í
Laugardal sunnudaginn 14. febr-
úar. Tónleikarnir hefjast klukk-
an 17.00 og á efnisskránni eru
verk eftir E. Danzi, Manuel de
Falla og Dvorak.
í fréttatilkynningu segir. Kamm-
ersveitin hefur á undanfömum
árum lagt sig eftir að reyna nýja
sali í Reykjavík til að komast að
því hversu vel þeir henta til tón-
leikahalds. Munu tónleikagestir
geta dæmt um það á sunnudaginn
þar sem Kammersveitin býður upp
á tónleika í skemmtilegu umhverfi
Listhússins.
Fyrsta verkið sem leikið verður
á tónleikunum er „Blásarakvintett
í g-moll,“ eftir Danzi, sem Blásara-
kvintett Reykjavíkur mun flytja.
Þá leikur Anna M. Magnúsdóttir,
semballeikari, einleik í „Sembalkon-
sert“ eftir Manuel de Falla og að
lokum verður flutt „Serenaða í d-
moll fyrir 10 blásara, selló og
kontrabassa," eftir Dvorak.
Sembalkonsertinn eftir de Falla
hefur aðeins einu sinni verið fluttur
áður í Reykjavík, á Listahátíð 1974,
og lék Helga Ingólfsdóttir einleik í
verkinu þá. Eins og í flestum verk-
um de Falla má heyra afgerandi
þjóðernisáhrif, stíllinn og tónmálið
eiga rætur sínar að rekja til spæn-
skrar trúar-, hirð- og þjóðlagatón-
listar. Hjá Dvorak má einnig finna
þjóðlagaáhrif, meðal annars frá
sovsedská- og furiante-dönsunum.
Spenncmdi nómskeið:
Getum enn
bætt við...
Eigum laust á nokkur námskeið, hafið strax samband:
yrði að hlíta og tóku þá strax að
laga rök sín að þeirri niðurstöðu.
Meðal annars leituðust þeir við að
sýna fram á að menning íslendinga
hefði frá fyrstu tíð verið ólík menn-
ingu Norðmanna. Tunguna hefðum
við að sönnu þegið frá Norðmönn-
um vegna þess að þeir urðu hér
ráðandi stétt en skáldskapar-
hneigðin væri þó að minnsta kosti
frá Irum komin!
Skemmst er frá að segja að Stef-
án hafnar þessum vísindum og
færir ýmis rök fyrir máli sínu. Seint
mun þó ganga að sanna nokkuð í
fræðum þessum. Uppruni íslend-
inga heldur áfram að vera ráðgáta
eftir sem áður. Vitanlega koma til-
finningar inn í umræðuna. í sam-
ræmi við tíðarandann nú á dögum
kjósa sumir fremur líkjast hinum
léttlyndu írum en kenna sig við
hagsýni og atorku Norðmanna.
Hinir, sem hvorki hneigjast til
skáldskapar né draumlyndis en
þola þvert á móti önn fyrir fram-
taksleysi landans, geta allt eins
verið sama sinnis, og þá á öðrum
forsendum. Stefán hefur áður lagt
fram niðurstöður rannsókna sem
benda til norsks uppruna. Hér kem-
ur hann með nýjar ábendingar,
bæði vísindalegar og sögulegar.
Hvort tveggja getur talist dijúgt
framlag til málsins. Eftir stendur
hitt, sem fornum heimildum ber
reyndar saman um, að hingað hafi
komið, auk fjölda Norðmanna, fólk
frá öðrum löndum og eignast hér
afkomendur. Menn geta þvi enn
um sinn, og sennilega um alla fram-
tíð, haldið í sína sælu trú og rakið
skyldleika sinn við þá þjóðina sem
þeir vilja heldur líkjast!
AÐ TAKA MYNDIR ÚTI
VATNSLITAMÁLUN, árdegistímar
MÓDELTEIKNING
LEIKRÆN TJÁNING FYRIR BÖRN
SILKIMÁLUN
SLÆÐUHNÝTINGAR
HATTAGERÐ
GLERSKURÐUR
GLUGGAÚTSTILLINGAR
STAFSETNING
BÓKFÆRSLA
ÁKVEÐNIÞJÁLFUN FYRIR KONUR
KRYDDJURTIR/MATJURTIR
GARÐURINN ÞINN
ALMENN SKRIFSTOFUSTÖRF
AÐ GERA VIÐ BÍLINN SINN
FATASAUMUR FYRIR BYRJENDUR
AÐ HANNA 0G SAUMA EIGIN FÖT
SNIÐ 0G SNIÐTEIKNINGAR
ÍSLENSKA FYRIR ÚTLENDINGA
TALMÁLSHÓPAR í TUNGUMÁLUM
HLÍFÐARGASSUÐA
FUGLASKOÐUN/FUGLAGREINING
FLUGUHNÝTINGAR
GARÐASKIPULAGNING
TRJÁKLIPPINGAR
SUMARBÚSTAÐALANDIÐ
BLÓMASKREYTINGAR
TÓM5TUNDA
SKOUNN
Grensósvegi 16a
Súni 67 72 22
et
<
Z
*
•o
<n
Z
z
<
oí
et
<
_i
•<
<n
et
<
O
•o
ER ÞRÐ
sem þeir sejja u
/»/t3 :vma fA
þegar a&rir fara ai sofa
Þórhallur „Laddi" Sigurðsson gysmeistari
Haraldur „Halli" Sigurðsson spévirki
gera létta úttekt á mannlífinu og
rannsaka þjóðareðlið í bráð og lengd
Haukur Hauksson flytur ekki fréttir af
ORÚV
Leikstjóm Bjöm G. Björnsson
Útsetningar Þórir Baldursson
könnuninni
pantanir í sfma 91-29900
Sértilboð á gistingu
MHTSEDILL
FORRETTIR
Freyðandi humarsúpa
eða
Ferskar laxavefjur, fylltar kryddjurta- og valhnetufrauði
AÐALRÉTTIR
Ofnsteiktur lamhahryggsvöðvi, gljáður rabarbaracompot
framreiddur með nýjum garðávöxtum
eða
Hœgsteiktur grísahryggur með eplum, smálauk og
hvítvínssósu
eða
Grœnmetisréttur
EFTIRRÉTTIR
Grand Marnier ís með ávöxtum og rjóma
eða
Svartaskógarterta með kirsuberjasósu
-lofar góðu