Morgunblaðið - 16.02.1993, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 16.02.1993, Blaðsíða 24
24 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRUAR 1993 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRÚAR 1993 25 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Ritstjórnarfulltrúi Árvakur h.f., Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Björn Vignir Sigurpálsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal- stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar- gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið. Bandaríkin vakna af dvala Efnahagsleg hnignun Banda- ríkjanna hefur verið mjög til umræðu á undanförnum árum. Margir hafa verið þeirrar skoðunar að bandarískt atvinnu- líf stæðist ekki helstu samkeppn- isaðilum snúning, svo sem Japan og Þýzkalandi og að hnignunin væri ekki tímabundin heldur við- varandi. Margir litu á örlög bandaríska bílaiðnaðarins í Detroit, sem engan veginn hefur staðið sig í samkeppni við japanska og þýska keppinauta , sem helsta tákn þess að Bandaríkin væru á góðri leið niður í aðra deild í efnahagsmálum. Á síðasta ársfjórðungi fyrra árs fóru að sjást fyrstu tákn þess, að efnahagslegur bati væri á næstu grösum. Hagvöxtur var þá 3,8%, ef miðað er við heilt ár, og var það mesti hagvöxtur frá því á þenslutímabilinu í for- setatíð Ronalds Reagans. Árs- fjórðunginn á undan hafði hag- vöxtur verið 3,4% og í lok síð- asta árs hafði bandarískt efna- hagslíf búið við hægan en stöð- ugan hagvöxt i sjö ársfjórðunga. Á sama tíma og hagvöxtur er orðinn verulegur á ný er verð- bólga hverfandi. Er því spáð að verðlag muni hækka um 2,5 - 3% í Bandaríkjunum á þessu ári og því næsta. Þær raddir sem spáðu viðvar- andi hnignun efnahagslífsins hafa nú að mestu þagnað. Nú telja margir sérfræðingar að Bandaríkin kunni að ná verulegu efnahagslegu forskoti á helstu keppinauta sína á næstu misser- um. Lykillinn að framtíðarvel- gengni Bandaríkjanna er talinn felast í mikilli framleiðniaukn- ingu atvinnulífsins. Á milli ár- anna 1980 og 1991 jókst fram- leiðni í framleiðslugreinum um 55% í Bandaríkjunum á sama tíma og hún jókst um tæplega 40% í Þýskalandi og Japan. Bandaríkjamenn höfðu ávallt verið með meiri framleiðni í framleiðslugeiranum en sam- keppnisþjóðirnar og juku því enn á forskotið á síðasta áratug. Akkilesarhæll þeirra hefur hins vegar verið lítil framleiðni í þjón- ustugreinum en þær eru uppi- staða bandarísks efnahagslífs og jókst því heildarframleiðni í Bandaríkjunum minna en í sam- keppnislöndunum fyrir vikið. Á síðasta ári jókst heildarfram- leiðni um 2,7% í Bandaríkjunum sem er mesta aukning um 20 ára skeið. Er það talið til marks um að þjónustugreinarnar í Bandaríkjunum hafi nú farið í gegnum áþekkan hreinsunareld og framleiðsluiðnaðurinn á níunda áratugnum. Það eru ánægjuleg tíðindi ef bandarískt efnahagslíf er að rétta úr kútnum á ný. Samdrátt- arskeiðið í þessu voldugasta hag- kerfí veraldar hefur orðið til að draga úr eftirspurn um gjörvalla heimsbyggðina. Uppsveifla vest- anhafs myndi að sama skapi hleypa nýju lífí í efnahagslífíð um allan heim. Því miður gæti þó margt orð- ið til að uppsveiflan yrði kannski hægari en hagtölur benda nú til. Efnahagslægð ríkir í öllum helstu viðskiptalöndum Banda- ríkjanna. Það, ásamt hækkandi gengi dollars í kjölfar efnahags- legs bata í Bandaríkjunum, á eflaust eftir að draga eitthvað úr eftirspurn eftir bandarískum útflutningsafurðum. Og þó að farið sé að birta yfir bandarísku atvinnulífi eru flest þau vandamál sem hrjáð hafa efnahagslífíð á síðustu árum enn fyrir hendi. Fjárlaga- halli er nú um 300 milljarðar dollara á ári og spá sérfræðingar því að hann gæti tvöfaldast á næsta áratug vegna sjálfvirkar útþenslu t.d. í heilbrigðiskerfinu. Óvissa ríkir um afstöðu hinnar nýju stjórnar í viðskiptamálum sem gæti orðið til að torvelda að samkomulag náist í GATT- viðræðunum. Ef alþjóðlegt við- skiptastríð skellur á er allur sá bati sem hagtölur gefa nú til kynna horfinn fyrir bí. Það er að koma í ljós að Bill Clinton tekur við mun betra búi en spáð hafði verið. Hann þarf því ekki að einbeita sér að því að koma efnahagslífinu í gang á nýjan leik heldur getur snúið sér að því að lækka fjárlagahall- ann. Nýjar skoðanakannanir í Bandaríkjunum benda líka til að Bandaríkjamenn séu í mjög rík- um mæli reiðubúnir að leggja á sig auknar byrðar í formi hærri skatta og niðurskurði á þjónustu verði það til að draga úr fjárlaga- hallanum. Takist það og að því gefnu að ekkert ófyrirséð gerist í GATT-viðræðunum bendir margt til að Bandaríkin muni enn á ný festa sig í sessi sem forysturíki heims í efnahagsmál- um. Efnahagsbati í Bandaríkjun- um hefur verulega þýðingu fyrir okkur Islendinga. Fyrr eða síðar skilar hann sér með einhverjum hætti inn í íslenzkt efnahagslíf og getur átt þátt í að lyfta okk- ur upp úr þeim öldudal, sem við erum nú í. Gjaldþrot Einars Guðfinnssonar hf. og Hóla hf. í Bolungarvík verið kippt imdau tilveru fólks“ Bolungarvík. Frá blaðamanni Morgnnblaðsins Friðrik Indriðasyni. Á FJÖLMENNASTA fundi sem haldinn hefur verið hjá Verkalýðs- og sjó- mannafélagi Bolungarvíkur komu fram margar spurningar í tengslum við rétt- indi og skyldur fólks sem er á atvinnu- leysisbótum. Greinilegt var að mikill meirihluti þeirra ríflega 100 félags- manna sem sátu fundinn gerðu sér litla grein fyrir þeirri stöðu að vera atvinnu- laus en slíkt hefur verið óþekkt fyrir- brigði á Bolungarvík. Daði Guðmunds- son formaður verkalýðsfélagsins setti fundinn og greindi frá því að fyrst og fremst væri um upplýsingafund að ræða og á hann væri mættur fulltrúi frá Alþýðusambandi Vestfjarða til að svara fyrirspurnum félagsmanna. „Við verðum að snúa bökum saman og gera allt sem I okkar valdi stendur til að snúa þeirri óheillaþróun við sem orðið hefur hér,“ sagði Daði. „Og mér finnst að við eigum það inni hjá þjóðfélaginu að það hjálpi okkur nú til að hjálpa okkur sjálfum.“ Við gjaldþrot Einars Guðfínnssonar hf. á Bolungarvík fara um 130-140 manns á at- vinnuleysisskrá á Bolungarvík og Daði Guð- mundsson telur að þegar upp verði staðið muni gjaldþrot þetta þýða að nær 70% vinnufærra manna í bænum verði atvinnulausir. „Fólk hér á staðnum óttast atvinnuleysi því slíkt er óþekkt fyrirbrigði hér á Bolungarvík," segir Daði. „Ég var að kanna það að greiddar atvinnuleysisbæt- ur hér á síðustu 4-5 árum hafa nær engar verið. Hér hefur alltaf verið vinriu að fá og hana mikla. Nú er hins vegar mjög dauft hljóð- ið í félagsmönnum okkar og ekki bjartsýni á að úr rætist á næstunni." Daði Guðmundsson er fæddur og uppalinn á Bolungarvík en hann tók við stöðu formanns verkalýðsfélagsins af Karvel Pálmasyni árið 1991 eftir að hafa gegnt stöðu varaformanns um 12 ára skeið. Hann starfar sem beitinga- maður en félagsstörfin hafa verið í hjáverkum. „Ég ætlaði að vera hættur hér hjá félaginu fyrir 50 ára afmælið mitt en nú get ég ekki beðið neinn að taka við starfinu," segir hann. í máli Daða kemur fram, eins og hjá fleirum af eldri starfsmönnum EG sem Morgunblaðið ræddi við, að fyrirtækið hafí ávallt séð vel um sína. „Ég hef unnið mestan part starfsævi minnar hjá fyrirtækinu og líkað það mjög vel,“ segir hann. „Fyrirtækið aðstoðaði mig, og raun- ar fleiri starfsmenn, er ég byggði hús mitt á sínum tíma með því að lána mér efnið í það og það vill stundum glejnnast í umræðunni hér að þetta byggðarlag væri ekki jafnstórt og það er ef ekki hefði notið Einars Guðfínnssonar." Man ekki eftir svipuðu ástandi Sá fyrsti sem við hittum að máli er Jón Sigur- geirsson skipstjóri á Hafrúnu, einum af togur- um EG. Hann er að störfum við beitingu í beitingarskúrunum við höfnina. Hann hefur starfað sem skipstjóri hjá EG í 33 ár en lætur sig ekki muna um að grípa í einn og einn bala þegar hann er í landi enda vanur þeirri vinnu frá fyrri tíð. „Ég man ekki eftir svipuðu ástandi og nú ríkir hér í bæjarfélaginu og það er ekki annað hægt að segja en að maður sé miður sín enda stendur mér ekki á sama um þetta fyrirtæki," segir Jón. „Það yrði mikil eftirsjá ef það færi.“ Jón hóf að vinna hjá EG 19 ára gamall, fyrst á línubátum en síðar sem skipstjóri á „tappatog- aranum" Guðmundi Péturs og síðustu 12 árin sem skipstjóri á Heiðrúnu. „Það hefur verið mjög gott að vinna hjá fyrirtækinu enda hefði ég fyrir löngu verið farinn annað ef svo hefði ekki verið.“ Aðspurður um nánustu framtíð sína segir Jón að hann hafí ekkert hugleitt það mál enn- þá. Þó sé ljóst að hann hafí ekki að miklu af hverfa ef togararnir fara úr plássinu í fram- haldi af gjaldþroti EG. „Áhöfnin hefur ekki rætt þetta mál mikið sín í millum ennþá en Fjölmennasti fundur í sögu verkalýðsfélagsins í Bolungarvík UM eitt hundrað manns mættu á fund hjá Verkalýðsfélagi Bolungarvíkur í gær. Fram kom hjá fundarmönnum að þeir þekktu ekki vel til reglna um atvinnuleysisskráningu, enda atvinnuleysi nánast óþekkt í Bolungarvík til þessa. atvinnuleysi þar sem þau þekkja slíkt ástand ekki neitt. „Og ég tel að fleira fólk hér í bæn- um sé í svipaðri stöðu,“ segir Elísabet. Margar spumingar Á fyrrgreindum fundi í verkalýðsfélaginu kemur fram í máli Daða Guðmundssonar að hann er ekki bjartsýnn á að einhver lausn finn- ist á vanda Bolvíkinga í bráð. „Því miður virð- ist staðan sú að við verðum að bíða einhveijar vikur og jafnvel mánuði eftir að úr rætist," segir hann. „Ég má hins vegar ekki til þess hugsa að ein helsta verstöð landsins leggist alveg af. Slíkt má ekki gerast.“ Eftir tölu Daða útskýrði fulltrúi Alþýðusam- bands Vestfjarða, Óðinn Baldursson, fyrir fé- lagsmönnum réttindi þeirra í sambandi við at- vinnuleysisbætur og greiðslur úr ríkisábyrgða- sjóði vegna gjaldþrots og margar spurningar brunnu á fundarmönnum um þessi mál. Óðinn ítrekaði það að mikilvægt væri að menn skráðu sig atvinnulausa til að eiga rétt á þessum bót- um og síðan spunnust umræðurnar um hvernig menn eiga að bera sig að til að fá réttindi sín. Meðal þeirra sem sátu fundinn var Sigríður Guðmundsdóttir, tæplega áttræð kona og elsti starfsmaður EG þar til hún hætti um síðustu áramót. Hún hafði þá starfað hjá fyrirtækinu í yfir 30 ár, hin síðari ár hálfan daginn. „Það hefur aldrei stöðvast vinna hér áður nema þá vegna óveðra eða skipsskaða," segir Sigríður í samtali við Morgunblaðið. „Fyrirtækið hefur alltaf gert vel við starfsfólk sitt og aldrei hefur staðið á því að borgað væri út. Mér finnst því sárt að sjá fyrirtækið í þessum kröggum sem það er í nú.“ íbúðarkaupin í salt Guðlaug Sveinsdóttir flutti, ásamt manni sín- um og tveimur börnum, úr Garðinum til Bolung- arvíkur fyrir hálfu öðru ári og hefur unnið um eins árs skeið hjá EG. Hún segir að hún og maður hennar, sem er sjómaður, hafí vel getað hugsað sér að setjast að á Bolungarvík til fram- búðar og raunar hafi þau byijað fyrir skömmu að leita sér að íbúð til að kaupa. Nú séu þau áform hins vegar í salti. „Mér hefur líkað mjög vel að búa hérna enda er fólkið hér opið og þægilegt í um- gengni enda var það ætlun okkar að setjast hér að til frambúðar,“ segir Guðlaug. „Maður- inn minn er í ágætri vinnu hér á bát en þrátt fyrir það setur þetta dæmi nú strik í reikning- inn.“ í máli Guðlaugar kemur fram að hún hafi aldrei áður lent í því að vera atvinnulaus og henni finnst það skrýtin tilfinning að fást við. Hún telur að það hljóti að vera vandamál fyrir fólk að hafa lítið við að vera yfir daginn. „Það er mjög dauft hljóðið í öllum hérna og það er sárt að sjá hve fólk er niðurdregið," segir hún. Margrét Lilja Pétursdóttir með dóttur sína Lilju Rut Svavarsdóttur. Margrét segir að fólki eigi erfitt með að sætta sig við atvinnu- leysi tilfinningalega. Jón Sigurgeirsson Daði Guðmundsson hefur verið skipstjóri formaður verkalýðs- hjá EG í 33 ár. félagsins. greinilegt að allir eru jafn niðurdregnir," segir Jón. Miklar tilfinningar í allan gærdag var stöðugur straumur fólks á bæjarskrifstofuna að láta skrá sig atvinnu- laust. Ein þeirra sem við hittum þar fyrir utan var Margrét Lilja Pétursdóttir. Hún hefur unn- ið hjá EG frá því hún var 14 ára gömul, er Bolvíkingur í húð og hár, gift og á 2 börn. „Þetta er kannski ekki eins slæmt hjá mér og öðrum þar sem eiginmaðurinn hefur enn vinnu sem sjómaður,“ segir Margrét Lilja. „En þetta er í fyrsta sinn sem ég fer á atvinnuleysisskrá og það er vissulega skrýtin tilfínning fyrir mig. Og að sitja fundinn hér á laugardag þar sem mannskapnum var gerð grein fyrir stöðunni var mjög erfitt tilfínningalega hjá öllum.“ Aðspurð um hvað sé framundan hjá henni segir Margrét að það bjargi sér að maður henn- ar hefur enn vinnu. „En ég veit að þetta. verð- ur mjög erfítt hjá mörgum og ég vona að ein- hver lausn fáist fljótlega. Fólk er hrætt enda eins og grundvellinum hafí verið kippt undan tilveru þess.“ Omurlegt ástand Hjónin Sveinn Þórisson og Elísabet Einars- dóttir hafa bæði unnið hjá EG, hann í frystihús- inu og á sjónum, hún í fiskvinnslunni. „Þetta er í fyrsta skipti sem ég er atvinnulaus og mér fínnst það hreint ömurlegt ástand,“ segir Sveinn sem flutti til Bolungarvíkur frá Reykjavík fyrir Hjónin Sveinn Þórisson og Elísabet Einars- dóttir ásamt syni sínum Þóri. Þau óttast at- vinnuleysið þar sem þau þekkja það ekki. 10 árum. „Ég ætlaði að stoppa stutt en þá var mikil vinna hérna og svo fór að ég ílengdist. Konan mín er héðan og við eigum tvö börn.“ Sveinn og Elísabet hafa ekki frekar en flest- ir aðrir Bolvíkingar ígrundað verulega sína nánustu framtíð. „Við vonum bara að það ræt- ist eitthvað úr þessu ástandi en ég sé ekki að við flytjum frá staðnum þótt slíkt gerist ekki í bráð,“ segir Sveinn. Elísabet segir að hún hafi ekki áður verið atvinnulaus frá því hún bytjaði að vinna 15 ára gömul. „Þetta ástand leggst mjög illa í mig og ef það verður varan- legt kemur það illa við okkur," segir hún. „Hið eina jákvæða sem maður sér í stöðunni er að viðræðurnar fyrir sunnan eru enn í gangi.“ Bæði Sveinn og Elísabet segja að þau óttist „Eins og grundvellinum hafi Atvinnuleysisskráning MIKIÐ var að gera við atvinnuleysisskráningu á Bolungarvík í gær og skráðu milli 130 og 140 manns sig. Sverrir Hermannsson bankastjóri Landsbanka íslands Ókunnugt um funda- höld með bæjarstjórn Karvel Pálmason sér ekki að afstaða Byggðastofnunar muni breytast SVERRIR Hermannsson, bankastjóri Landsbanka íslands, segir að honum sé ókunnugt um að fyrirhugaðir séu fundir á vegum Landsbankans og bæjarstjórnar Bolungarvíkur um málefni EG. Málefni Vestfjarða heyri undir hann og enginn fundur verði ákveðinn án þess að það verði í samráði við hann. Karvel Pálmason, starfandi sljórnarformaður Byggða- stofnunar, sagði í samtali við Morgunblaðið í gær að hann hefði heyrt af fyrirhuguðum fundahöldum bæjarstjórnar Bolungarvíkur í sjónvarpinu í fyrradag, „en það hefur ekk- ert nýtt gerst í málinu, á þann veg að stjórn Byggðastofnun- ar muni breyta afstöðu sinni, sem greint var frá í síðustu viku,“ sagði Karvel. Davíð Oddsson forsætisráðherra sagðist í gær hafa heyrt það í út- varpinu í fyrradag að hann og fjár- málaráðherra hygðust funda með bæjarstjórn Bolungarvíkur. „Við látum þessi einkennilegu fundarboð nú ekki koma í veg fyrir að við ræðum við mennina,“ sagði forsæt- isráðherra, „og því höfum við fjár- málaráðherra ákveðið að hitta þá að máli á miðvikudag.“ „Ég hafði ekki heyrt getið um þennan fund fyrr en í sjónvarps- fréttum að bæjarstjórinn boðaði hann. Bolvíkingum er fullkunnugt um að málefni viðskiptavina Lands- bankans á Vestfjörðum heyra undir mig og þannig hefur það verið á fímmta ár. Bæði borgarstjórn og borgarstjóri þar vestra vita þetta mætavel,“ sagði Sverrir Hermanns- son. Bíðum eftir formanni bankastjórnar Sverrir sagði að þrátt fyrir þessa vitneskju hefðu Bolvíkingar enga ástæðu séð til þess að hafa neitt samráð eða samband við þann mann í Landsbankanum sem stjórnaði því hvort haldnir væru fundir með þeim eða ekki. Sverrir sagði jafnframt: „Hér er einhver grófasti misskiln- ingur og fát í Bolvíkingum um að ræða. Þeir virðast bara reikna með því að hér bíði menn bara eftir þeim og haldi heilu dögunum lausum, ef þeim þóknast að koma hér á fundi.“ „Ég er ekki tilbúinn til þess að halda nokkurn fund með þeim fyrr en formaður bankastjórnar, Björg- vin Vilmundarson, kemur heim, til þess að ræða þessi nýju viðhorf," sagði Sverrir. Björgvin er væntan- legur til landsins í dag, þannig að það er í fyrsta lagi á morgun, sem af fyrirhuguðum fundi bæjarstjóm- ar og Landsbanka getur orðið. Óbreytt afstaða Byggðastofnunar Karvel Pálmason sagðist í gær ekki vita til þess að nein formleg fundahöld hefðu verið ákveðin á milli bæjarstjómar Bolungarvíkur og stjórnar Byggðastofnunar. „Hér er ekkert á döfinni og það hefur enginn fundur verið ákveðinn," sagði Karvel. Karvel sagði að óformlegar viðræður hefu farið fram í gærmorgun við bæjarstjórn- ina, en engar fregnir væm af þeim fundi. „Það hefur ekkert nýtt komið fram, sem gerir það að verkum að ég sjái að beiðni bæjarstjórnarinnaF verði afgreidd með öðmm hætti en erindi EG var afgreitt í síðustu viku, án þess að ég geti úttalað mig um það, þar sem formlega séð hefur ekkert erindi borist. Það mun ekk- ert gerast, nema þá því aðeins að Landsbankinn taki málið upp með nýjum hætti,“ sagði Karvel. Ólafur Kristjánsson bæjarstjóri í Bolungarvík Stj órnvöld hlj óta að leggja okkur lið ÓLAFUR Kristjánsson, bæjarstjóri í Bolungarvík, segist ekki ætla að skipta sér af innanhússmálum hjá Sverri Hermannssyni, bankastjóra Landsbankans, en það liggi fyrir að fundur verði haldinn með fulltrúum bæjarsljórnarinnar og Landsbankans. „Ég vona að það verði eigi síðar en fyrir hádegi á miðvikudag og ég vænti þess að sá bankastjóri, sem málefni Vestfjarða heyra undir, sitji þann fund,“ sagði Ólafur í sam- tali við Morgunblaðið í gærkveldi. Ólafur kvaðst telja aukaatriði hvernig til þeirra funda hefði verið boðað, sem nú væri nauðsynlegt að halda, til þess að fá niðurstöðu í brýnu máli, sem brynni á heilu byggðariagi, Bolungarvík. Olafur var spurður hvort eitthvað nýtt hefði komið fram í málefnum þeirra Bolvíkinga, sem gæfi bæjar- stjóm tilefni til bjartsýni hvað varðar niðurstöðu í viðræðum við Lands- banka, Byggðastofnun og stjórnvöld: „Ég held að sýn bankastjómar hljóti að vera önnur, þegar ljóst er að um svona mikinn byggðavanda er að ræða. Mér er það ljóst að Landsbank- inn snýr ekki beint að byggðamálum, sem slíkur, en stjórnvöld hljóta að leggja okkur lið við að leysa þennan byggðavanda. Því á ég von á því að Landsbankinn taki á erindi okkar með öðrum hætti, en gert var í sið- ustu viku, þegar við ásamt EG bárum upp sameiginlegt erindi. Hér er ekki bara um að ræða eitthvert fjölskyldu* fyrirtæki, heldur er hér um að ræða hag heils byggðarlags, sem er búið að eiga viðskipti við Landsbankann áratugum saman,“ sagði Ólafur. Ólafur kvaðst gera sér vonir um að bæjarstjórnin ætti fund með for- svarsmönnum Byggðastofnunar í dag og síðdegis á morgun munu bæjarfulltrúar eiga fund með forsæt- isráðherra og fjármálaráðherra.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.