Morgunblaðið - 26.06.1993, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1993
Efnahagskr eppan og atvinnuleysið innan Evrópubandalagsins
Tólf þús. milljarðar til upp-
byggingar næstu sex árin
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
EFNAHAGSKREPPA og atvinnuleysi voru helstu viðfangsefni
leiðtogafundar Evrópubandalagsins sem haldinn var í Kaup-
mannahöfn í byrjun vikunnar. Akveða þurfti hvernig verja ætti
jafnvirði tólf þúsund milljarða íslenskra króna sem leiðtogarnir
samþykktu að verja til að endurreisa atvinnulíf aðildarríkjanna
á fundi sínum í Edinborg í desember á síðasta ári. Upphæðin er
að raungildi þreföld Marshall aðstoð Bandaríkjanna við Evrópu
í lok síðari heimsstyrjaldarinnar.
Jacques Delors, forseti fram-
kvæmdastjórnar EB, lagði fram til-
lögur að endurreisnaráætlun í átta
liðum sem leiðtogarnir samþykktu
að skyldu vera beinagrindin í hvítbók
um sama efni. Gert er ráð fyrir að
hvítbókin verði Iögð fyrir leiðtoga-
fund EB sem verður í Brussel í des-
ember. í hugmyndum Delors er tek-
ið fullt tillit til mismunandi viðhorfa
aðildarríkjanna til orsaka vaxandi
atvinnuleysis og kreppu. Það vekur
t.d. athygli að tvímælalausar trygg-
ingar sem settar voru fram í fyrstu
gerð lokasamþykktar fundarins þess
efnis að áunnin réttindi launþega
yrðu ekki skert í þeim tilgangi að
lækka launatengdan kostnað voru
tekin út. í stað þeirra kom yfirlýsing
þess efnis að samráð yrði haft við
aðila vinnumarkaðarins.
Dýrt vinnuafl
Reikna má með því að belgískur
launþegi sem fær sem svarar til 200
þúsunda íslenskra króna í mánaðar-
laun kosti vinnuveitanda sinn 500
þúsund krónur á mánuði. Atvinnu-
rekandinn greiðir þess vegna 150%
í Iaunatengd gjöld og skatta. Belginn
fær hins vegar ekki nema helming
launanna í vasann, 100 þúsund, hinn
helmingurinn fer í opinber gjöld.
Komi til þess að Belganum sé sagt
upp störfum verður launagreiðand-
inn að borga honum sem svarar til
þriggja ára launa í bætur. Litið er
svo á að þetta fyrirkomulag hvetji
atvinnurekendur ekki tii að fastráða
starfsfólk annars vegar vegna mikils
launatengds kostnaðar og hins vegar
vegna erfiðleika við að segja fólki
upp störfum.
Belgíska stjórnin er að skoða til-
lögur sem gera ráð fyrir að lækka
þessar álögur en í staðinn komi
hærri orkuskattar. Delors kynnti
svipaðar hugmyndir fyrir leiðtogun-
um í Kaupmannahöfn. Hann lagði
til að takmarkaðar auðlindir yrðu
skattlagðar til þess að unnt væri að
draga úr fyrirtækjasköttum. Helst
er svo að skilja að Delors hafí átt
við skatt svipaðan útblástursskattin-
um sem framkvæmdastjóm banda-
lagsins hefur þegar lagt fram tillög-
ur um. Hins vegar er augljóst að
takmarkaðar eða fágætar auðlindir
geta verið allt frá olíulindum og
kolanámum til fiskstofna.
Heimildamenn Morgunblaðsins í
Brussel draga mjög í efa að Delors
hafi haft fiskstofna í huga þegar
hann setti saman punkta sína fyrir
leiðtogafundinn.
Ný atvinnutækifæri
forgangsverkefni
Það er Evrópumönnum áhyggju-
efni að þeim tekst mun verr að skapa
ný störf en Japönum og Bandaríkja-
mönnum. Delors benti leiðtogunum
á að á árabilinu 1970 til 1990 urðu
til 29 milljón ný störf í Bandaríkjun-
um en á sama tíma einungis níu
milljón innan EB. Ljóst þykir að há
launatengd gjöld og skattar til að
standa undir félagslegu öryggi og
réttindum eigi umtalsverðan þátt í
tregðu evrópskra atvinnurekenda til
að ráða fólk í vinnu.
Þjóðfélagsrýnar innan EB telja
litlar líkur á að full atvinna verði
nokkurn tíma að veruleika. Þess
vegna sé tímabært að skilgreina
hugtök sem varða líf og hlutverk
fólks upp á nýtt. Stórar kynslóðir
Evrópumanna sem að öllum líkind-
um fá aldrei vinnu eins og foreldrar
þeirra þekkja hana eru að vaxa úr
grasi. Nauðsynlegt sé að bregðast
við þessum breyttu aðstæðum.
Aðrir líta svo á að kenningar af
þessu tagi gangi út frá því að fólk
hafi ekki meira ímyndunarafl en
vélarnar sem eru að leysa það af
hólmi.
Hörð viðbrögð Rússa byggðust
að hluta á lélegfum upplýsingum
- segir Urmas Reitelmann talsmaður eistneska utanríkisráðuneytisins
STJÓRNVÖLD í Rússlandi og
Eistlandi hafa miklar áhyggj-
ur af því hversu stirð sam-
skipti ríkjanna eru segir Urm-
as Reitelmann, talsmaður eist-
neska utanríkisráðuneytisins.
Var í gær ákveðið að koma á
fundi milli utanríkisráðherra
ríkjanna hið fyrsta. í byrjun
vikunnar samþykkti eistneska
þingið lög sem skyldar rússn-
eska minnihlutann í landinu
til að sækja um dvalarleyfi eða
ríkisborgararétt innan
tveggja ára. Rússar hafa mót-
mælt þessari lagasetningu
harðlega og hótaði Borís Jelts-
ín Rússlandsforseti íhlutun af
háifu Rússa ef Eistlendingar
endurskoðuðu ekki afstöðu
slna I garð rússneska minni-
hlutans.
I gær átti Alexeij Glúkov, yfir-
maður Evrópudeildar rússneska
utanríkisráðuneytisins, fund með
utanríkisráðherra Eistlands um
málið og hitti Lennart Meri for-
seta. „Við ræddum þessa nýju laga-
setningu. Rússar hafa haft miklar
áhyggjur af henni en Glúkov var
ekki með neinar hótanir í okkar
garð. Það sem fyrst og fremst var
til umræðu var aðstaða rússneskra
liðsforingja. Rússar hafa áhyggjur
af íbúðunum, sem þeir búa í nú,
og við útskýrðum hvernig þeir
gætu komið þeim í verð,“ segir
Reitelmann við Morgunblaðið
Fengu þýðingu í gær
Hann segir hin hörðu viðbrögð
Rússa að hluta til hafa stafað af
því að þeir hafí ekki haft lögin sjálf
undir höndum heldur byggt upplýs-
ingar sinar á orðrómi. Þeir hafi
ekki fyrr en í gærmorgun fengið í
hendur þýðingu á lögunum og fram
að því einungis stuðst við það frum-
varp sem lagt var fyrir þingið í
upphafi. Það hafí hins vegar tekið
verulegum breytingum í meðferð
þingsins og lokaniðurstaðan ekki
gengið jafn langt og frumvarpið
sjálft.
Aðspurður um hvaða skilyrði
væru sett fýrir rétti til dvalarleyfís
Boris Jeltsín, forseti Rússlands.
og ríkisborgararétti sagði Reitel-
mann að til að öðlast ríkisborgara-
rétt yrði viðkomandi að tala eist-
nesku. „Við gerum ekki kröfu um
að viðkomandi tali reiprennandi
eistnesku en hann verður að hafa
nauðsynlega lágmarkskunnáttu til
að geta bjargað sér til dæmis í
samskiptum við yfírvöld, lögreglu,
lækna og svo framvegis. Menn
verða einnig að votta eistnesku rík-
isstjórninni hollustu sína. í raun
eru þetta mjög frjálslynd lög. Til
að fá dvalarleyfí sem útlendingar
verða menn að uppfylla þau skil-
yrði að hafa vinnu og vera ekki
fyrrum liðsforingjar í hemum eða
starfsmenn fyrram KGB. Það er
síðastnefnda krafan, sem farið hef-
ur fyrir bijóstið á Rússum."
Yfirvöld hafa ekki
upplýsingar um íbúa
Reitelmann segir að hann hafí
fengið þær upplýsingar frá skrif-
stofu RÓSE í Eistlandi að í landinu
byggju um fímm þúsund fyrrum
liðsforingjar í rússneska hernum.
„Við vitum ekki hveijir búa héma,
hvar þeir búa og hvað þeir era að
gera. Það hafa þúsundir manna
flutt til Eistlands að undanfömu
sem við höfum engar upplýsingar
um,“ segir Reitelmann. Hann bætir
við að með nýju lögunum fái stjórn-
völd yfírsýn yfír íbúa landsins og
geti einnig útvegað þeim nauðsyn-
Lennart Meri, forseti Eistlands.
leg persónuskilríki þannig að þeir
geti til dæmis ferðast til útlanda.
Þessa stundina hefði flest af þessu
fólki einungis sovésk vegabréf og
engin leið að segja til um hvort að
það væri frá Rússlandi, Georgíu,
Úkraínu eða einhveiju öðru lýð-
veldi.
Hann segist ekki búast við upp-
þotum af hálfu rússneska minni-
hlutans vegna nýju útlendingalag-
anna. „Flestir rússneskumælandi
íbúar landsins eru í raun mjög
ánægðir með verana hér. Lífskjör
era betri en í Rússlandi og það
hefur ekkert komið upp á enn.“
Þegar Reitelmann er spurður um
líkumar á því að Eistlendingar og
Rússar komist að samkomulagi í
þessum efnum segir hann Rússana
í Eistlandi eiga auðveldara með að
skilja hver staðan sé. Þá standi líka
vonir til að fundur utanríkisráð-
herra ríkjanna muni verða til að
bæta samskiptin. „Við vonum að
minnsta kosti að við eigum ekki
að þurfa að sitjá undir frekari hót-
unum á borð við þær sem Jeltsín
setti fram. Glúkov skýrði okkur frá
því að þeir hefðu vísað málinu til
Evrópuráðsins, til að fá álit lög-
fræðinga þar, og við höfum gert
hið sama.“
Hótanir komu á óvart
Hann segir hótanir Jeltsíns á
fimmtudag hafa komið verulega á
óvart, þetta hafi verið harðorðasta
yfirlýsing sem Eistlendingar hefðu
nokkum tímann heyrt. Eflaust
ættu hins vegar aðstæður innan-
lands einhvern þátt í þessu.
„Glúkov skýrði okkur frá því að
aðgerðir okkar Eistlendinga hefðu
orðið tilefni harðra árása á rúss-
nesku stjómina. Ríkisstjórnin hefur
áhyggjur af því og það get ég vel
skilið. Það sem við eram að gera
nú er að reyna að koma stöðunni
í eðlilegt horf á ný. Samskiptin við
Rússa era alls ekki góð eins og
stendur. Rússar hafa líka af þessu
áhyggjur og vilja leggja sitt af
mörkum. Við verðum að komast
að einhverri málamiðlun. Staðan
er hins vegar alls ekki einföld, ekki
síst í ljósi þess að Rússar hafa frest-
að því að kalla herlið sitt í Eist-
landi heim. Það kæmi einnig til
greina að kalla til fundar milli for-
seta ríkjanna, Jeltsín og Meri. Það
hefur enn ekkert verið ákveðið í
þeim efnum en að loknum fundi
utanríkisráðherranna mætti huga
að slíkum fundi.“
Hann segir að í gær hafi honum
borist upplýsingar um að Rússar
hafí á hádegi lokað fyrir gasleiðslur
til Eistlands. Það gæti haft alvar-
legar afleiðingar fyrir ekki síst
austurhluta landsins. „Hin opin-
bera ástæða er að Eistlendingar
hafí ekki staðið í skilum. Það er
hins vegar auðvitað einungis hin
opinbera ástæða. Það má vel vera
að þetta leiði til einhverra mót-
mæla en til þessa er allt með kyrr-
um kjöram. Jafnvel í borginni
Narva þar sem 90% íbúa era Rúss-
ar.“
Mart Laar, forsætisráðherra
Eistlands, sakaði í gær Rússa um
að dreifa röngum upplýsingum um
nýju útlendingalögin í Eistlandi,
að sögn fréttastofunnar Itar-Tass.
„Allar áhyggjur vegna laganna era
í raun óþarfar. Markmið þeirra er
að koma því til leiðar að þetta fólk
ákveði á næstu tveimur áram sína
eigin stöðu og geri upp hug sinn
hvers konar borgarar þessa lands
það vill verða,“ sagði Maar.
Scharping
formlega
kjörinn
Scharping.
RUDOLF
Scharping var í
gær formlega
iqörinn leiðtogi
Sósíaldemó-
krata, stjómar-
andstöðuflokks-
ins í Þýskalandi.
Scharping mun
keppa við Helm-
ut Kohl um emb-
ætti kanslara. Kosningar verða í
Þýskalandi á næsta ári. Scharping
var einn í framboði til leiðtoga,
og rauf hefð með því að halda
ræðu sína áður en atkvæða-
greiðsla fór fram. „Við getum
reist Þýskaland sem enginn þarf
að óttast," sagði hann. „Þar sem
fólk getur lifað og unnið í sátt
og samlyndi; sem getur verið
máttarstólpi friðar í heiminum."
Kólumbía eyk-
ur olíufram-
leiðslu
BYRJAÐ verður í næstu viku að
vinna olíu úr stærstu olíulindum
Kólumbíu. Um er að ræða lindir
sem eru þær stærstu sem fundist
hafa í Vesturheimi síðan í Alaska
árið 1969. Áætlað er að í lindunum
í Kólumbíu séu hráolíubirgðir sem
munu fylla um tvo milljarða tunna.
Vinnsla á svæðinu mun verða
gífurleg búbót fyrir efnahag
landsins, reyndar svo mikil, að
ríkisstjórnin og kaupahéðnar deila
nú um hvernig ágóðanum skuli
varið.
Ný stjórn
í Kanada
KIM Campbell tók í gær formlega
við embætti forsætisráðherra af
Brian Mulroney í Kanada. Hennar
fyrsta verk var að fækka ráð-
herraembættum í stjórninni úr 35
í 25. Helsti keppinautur hennar í
leiðtogakjöri Ihaldsmanna, Jean
Charest, verður aðstoðarforsætis-
ráðherra og að auki ráðherra iðn-
aðar og vísinda, og ráðherra í
málefnum Quebec-fylkis.
Babangida
hyggst láta
af völdum
FORSETI herstjómarinnar í Ní-
geríu, Ibraim Babangida, til-
kynnti í gær að lýðræðislega kjör-
inn forseti myndi taka við emb-
ætti í landinu þann 27. ágúst
næstkomandi. Stjóm Babangidas
ógilti nú í vikunni forsetakosning-
ar sem fóru fram í landinu þann
14. júní.
1.311 ára
fangelsi
SPÆNSKUR dómstóll hefur
dæmt baskneskan hryðjuverka-
mann í 1.311 ára fangelsi fyrir
bflsprengjutilræði sem varð níu
mánns að bana, þar á meðal fímm
börnum. Juan Zubeldia var fund-
inn sekur um aðild að árás á
bækistöðvar þjóðvarðliðsins nærri
Barcelona í maí 1991. Auk þeirra
sem létust slösuðust 44. Þjóð-
varðliðar skutu samverkamenn
Zubeldia til bana. Hann var
dæmdur til 27 ára fangavistar
fyrir þátttöku í tilræðinu, 27 ár
fyrir hvem og einn sem lést, 24
ár fyrir hvem særðan, 10 ár fyrir
hryðjuverkastarfsemi, og tvö ár
fyrir að nota stolnar númeraplöt-
ur.