Morgunblaðið - 25.07.1993, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1993
ERLENT
INNLENT
Nafnvextir
hækka um
allt að 2V2%
Nafnvextir banka og spari-
sjóða hækkuðu síðastliðinn mið-
vikudag um allt að 2'h%. Seðla-
bankinn telur þessar hækkanir
ekki fela í sér hækkun raun-
vaxta, heldur jafnvel þvert á
móti. Hann telur jafnframt enga
hættu á því að vaxtaþróun fari
úr böndum. Alþýðusambandið
mótmælti hækkununum harðlega
og telur þær fara þvert gegn
ákvæðum nýgerðra kjarasamn-
inga. Ríkisstjórnin mun boða
fund eftir helgi með ráðherrum
og bankastjórum og ræða hugs-
anlegar raunvaxtalækkanir.
Mikil óánægja með lokun
veiðisvæða
Sjómenn víða um land eru
mjög óánægðir með setningu
reglugerðar um lokun veiðisvæða
til lengri tíma, einkum á miðum
út af Vestfjörðum og Norður-
landi. Þeir segja að lokanimar
komi mjög illa við íbúa nærri
fýrrnefndum miðum og telja að
hægt hefði verið að ná sátt um
málið. Sjávarútvegsráðuneytið
segir þessar lokanir, sem tóku
gildi á föstudag, aðallega beinast
að vemdun smáþorsks og telur
aðgerðimar áhrifaríkari þegar
veiðisvæðum sé lokað í lengri
tíma.
OECD spáir 6,2%
atvinnuleysi á íslandi 1994
Efnahags- og framfara-
stofnunin, OECD, spáir því að
atvinnuleysi á íslandi verði 5,3%
á þessu ári og komist í 6,2% á
næsta ári. Það þýddi að um 8
þúsund manns gengju atvinnu-
lausir árið 1994. Þjóðhagsstofnun
er nokkuð bjartsýnni í sinni spá
ERLENT
Bosníuviðræð-
um frestað
vegna árása
Serba
Samningaviðræður um að
binda enda á stríðið í Bosníu með
þátttöku leiðtoga níúslima, Serba
og Króata, ásamt forseta Júgó-
slavíu, sem boðað var til í Genf
í Sviss á föstudag var frestað til
sunnudags vegna árása Serba á
Sarajevo á fimmtudag. Ætlun
sáttasemjaranna Owens lávarðar
og Thorvalds Stoltenbers var að
viðræðumar stæðu sleitulaust
þar til samkomulag næðist. Haft
hefur verið eftir vestrænum emb-
ættismönnum að stjórnvöld í
Bandaríkjunum og helstu Evr-
ópuríkjum þrýsti nú á Bosníu-
stjóm að sættast á friðaráætlun
sem bindi enda á stríðið nú þeg-
ar, því ljóst þyki að einungis fá-
einar vikur líði uns múslimar bíði
algeran ósigur.
Traustsyfírlýsing við stjórn
Johns Majors samþykkt
BRESKA stjómin beið ósigur á
þingi á fimmtudag er stjómartil-
laga um að staðfesta Maastrieht-
samkomulagið um nánara sam-
starf ríkja Evrópubandalagsins
var felld með 324 atkvæðum
gegn 316. Alls hlupust 23 íhalds-
menn undan merkjum og greiddu
atkvæði með stjómarandstöð-
unni. John Major forsætisráð-
herra'fór þá fram á að fram færi
á atkvæðagreiðsla daginn eftir,
föstudag, þar sem þingmenn
myndu lýsa trausti eða van-
trausti á stefnuna varðandi fé-
lagsmálaákvæði Maastricht. Yrði
sinni og segir atvinnuleysi þessa
árs verða 5% en 5,5-6% á næsta
ári.
Rannveig kjörín
varaformaður
Rannveig Guðmundsdóttir var
kjörin varaformaður Alþýðu-
flokksins síðastliðinn sunnudag
og fékk 66 atkvæði af 87 greidd-
um. Valgerður Guðmundsdóttir
var kjörin ritari flokksins.
Nýtt félag um rekstur
Smjörlíkis hf.
Samningar hafa tekist milli
Smjörlíkis hf. og helstu lánar-
drottna þess. Nýtt félag hefur
verið stofnað um rekstur fyrir-
tækisins en það mun á næstu
mánuðum ganga í gegnum fjár-
hagslega endurskipulagningu.
Stefnt verður að því að auka
hlutafé í fyrirtækinu um 80-100
milljónir.
Hitaveitan kaupir
Kópavog út
Kópavogsbær og Hitaveita
Reykjavíkur hafa að undanfömu
átt í samningaviðræðum um að
Hitaveitan kaupi Kópavogsbæ út
úr fyrirtækinu. Kaupverð fyrir
1,5-2% hlut bæjarins er talið vera
í kringum 300 milljónir.
Finnur Jónsson látinn
Nestor íslenskra myndlistar-
manna, Finnur Jónsson, lést að-
faranótt þriðjudagsins 20. júlí á
Hrafnistu í Reykjavík. Finnur,
sem var einn helsti frumkvöðull
íslenskrar myndlistar á þessari
öld, var á 101. aldursári.
Tímamótafornleifafundur
við Flatey
í ljós hefur komið að fomleifa-
fundurinn við Flatey, þar sem í
fyrra fundust tvo skipsflök, er
mun merkilegri en búist hafði
verið við. Líklegt er talið að eldra
skipsflakið sé flak hollensks
kaupfars frá miðri 17. öld. "
stjómin undir yrði efnt til nýrra
kosninga. Traustsyfirlýsingin var
samþykkt með 339 atkvæðum
gegn 299 og lauk þar með þing-
meðferð Maastricht-samkomu-
lagsins i Bretlandi.
Miyasawa segir af sér
KIICHI Miyasawa sagði af sér
starfi forsætisráðherra Japans á
fimmtudag eftir ósigur stjórnar-
flokksins, Fijálslynda lýðræðis-
flokksins (LDP), í þingkosningum
sl. sunnudag. Flokkurinn er sem
fyrr öflugastur á þinginu, með
223 sæti af 511, og þarf að laða
umbótaflokk sem nefnist Nýi
flokkurinn (JNP) til samstarfs til
að fá meirihluta á þingi. Ungir
umbótasinnar í flokki Miyasawa
kröfðust þess að arftakinn yrði
kosinn með lýðræðislegum hætti
og mótmæltu harðlega tillögu um
að hópi gamalla flokksleiðtoga
yrði falið að finna heppilegan
frambjóðanda í embættið með
hefðbundnu baktjaldamakki.
Reyklaus ríkisstjórn í
Litháen
RÁÐHERRAR í ríkisstjórn ythá-
ens, en þeir eru 17 að tölu, hafa
allir hætt reykingum og skrifað
undir sérstaka samninga þar að
lútandi við heilbrigðisráðherrann
Jurgis Bredekis sem sjálfur er
fyrrum stórreykingamaður. Mun
þetta vera eina reyklausa ríkis-
stjómin í heiminum, að sögn Bre-
dekis.
Vilja banna reykingar heima
Umhverfísverndarráð Banda-
ríkjanna (EPA), sem er stjórnar-
stofnun, hefur nú hafíð herferð
gegn óbeinum reykingum og
meðal annars hvatt almenning til
að banna reykingar í heimahús-
um sínum.
Baráttan um forsetaembættið í Finnlandi
Ahtisaari tákn
um breytta tíma
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
MARTTI Ahtisaari heitir 56 ára, 130 kílógramma þungur Finni, sem
virðist líklegastur til að verða kjörinn tíundi forseti finnska lýðveld-
isins í febrúar næstkomandi. Þar sem kjörtímabil Finnlandsforseta
er sex ár yrði hann þannig síðastur i þvi embætti á þessarí öld.
Hann er talinn búa yfir miklum hæfileikum til að draga úr spennu
milli stríðsaðila enda var hann fyrir skömmu skipaður fulitrúi Bout-
ros Boutros-Ghali, framkvæmdasljóra Sameinuðu þjóðanna, í friðar-
viðræðum i Bosníu-Herzegóvínu. Þykir þessi eiginleiki Ahtisaarís
kannski helsti kostur tilvonandi forseta einkum þegar tekið er til-
lit til ástandsins í nágrannarikjum Finnlands í austri og suðri, þ.e.
Rússlandi og Eystrasaltsríkjunum og til samskipta þessara ríkja.
Verði Ahtisaari kjörinn yrði
hann annar sósíalistinn í því emb-
ætti, en Ahtisaari er meðlimur í
jafnaðarmannaflokknum eins og
Mauno Koivisto, núverandi forseti,
var fyrir embættistöku sína 1.
mars 1992. Stuðningsmenn Ahtisa-
aris koma hins vegar úr mjög mis-
munandi áttum enda er stuðningur
við hann mun meiri en fylgi jafnað-
armanna. Síðustu skoðanakannan-
ir gefa honum allt að 40 til 50
prósenta fylgi í fyrri umferð kosn-
inganna. I síðari umferðinni þar
sem aðeins tveir frambjóðendur
verða eftir mætti Ahtisaari reikna
með 60-70 prósenta fylgi.
Forsetaembættið í Finnlandi er
jafn valdamikið og í Frakklandi og
Bandaríkjunum en Finnlandsfor-
setar hafa notað völd sín misjafn-
lega mikið. Margir hafa þó ekki
hikað við að láta til sín taka jafnt
í innanríkismálum sem á helsta
sviði forseta, þ.e. í utanríkispólitík.
Þess vegna hafa flestir forsetar
einnig verið kjömir úr röðum
stjórnmálamanna.
Ahtisaari er ráðuneytisstjóri
fínnska utanríkisráðuneytisins og
hefur starfað sem stjómarerindreki
í marga áratugi, mest í Afríku og
hjá Sameinuðu þjóðunum. Hann
hafði m.a. yfírumsjón með fyrstu
lýðræðislegu kosningunum í
Namibíu í umboði SÞ þegar landið
öðlaðist sjálfstæði.
Óvænt úrslit
Forsprakkar jafnaðarmanna
vildu að Kalevi Sorsa, fyrrum
flokksformaður og ráðherra yrði
forsetaframbjóðandi. Til þess að
gefa valinu lýðræðislegt yfirbragð
efndu kratar til forkosninga i vor.
Ahtisaari var ásamt nokkrum öðr-
um fenginn til að bjóða sig fram á
móti Sorsa. Svo gerðist það sem
enginn bjóst við: Ahtisaari sigraði
og varð formlegt forsetaefni jafn-
aðarmanna. Nokkrum vikum síðar
var flokksforystan einnig endumýj-
uð.
Skoðanakannanir sýna nú
Ahtisaari langmest fylgi þeirra sein
eru í framboði. Helstu mótfram-
bjóðendur hans eru Raimo Ilaskivi,
fyrrum borgarstjóri í Helsinki
(Hægriflokknum), og Paavo Vay-
rynen, fyrrum ráðherra og flokks-
formaður (Miðflokknum).
Hversdagspólitík gefið langt
nef
Af þrem stærstu stjómmála-
flokkum landsins bjóða tveir fram
forsetaefni sem ekki eru beint úr
hversdagspólitíkinni. Auk jafnað-
armannsins Ahtisaaris má telja
hægrimanninn Ilaskivi meðal
þeirra sem hafa sniðgengið flokks-
forystu flokks sins. Ilaskivi sigraði
Pertti Salolainen flokksformann í
forvali hægri manna. Váyrynen er
hins vegar flokksmaður af gömlum
toga, atvinnustjómmálamaður sem
hefur fullan stuðning flokksforystu
sinnar, en mætir um leið mestri
andstöðu meðal kjósenda annarra
flokka.
Framboð Ilaskivis en einkum
Ahtisaaris mætti ef til vill telja
Stjórnvitring’ur á
alþj óðavettvangi
MARTTI Ahtisaari reynir að
skapa sér ímynd sem stjórnvitr-
ingur á alþjóðavettvangi. Hann
hefur tekið sér hlé frá kosn-
ingabaráttunni til þess að starfa
á vegum Sameinuðu þjóðanna í
Bosníu næstu fimm mánuði.
Sem verðandi forseti ætlar
Ahtisaari einnig aðallega að
skipta sér af utanrikismálum.
tákn um breytta tíma í finnskum
stjómmálum. Þjóðin hafí allt í einu
tekið frumkvæðið og vilji breyta til
í æðstu embættum ríkisins. Óljóst
þykir hins vegar hversu mikil
breyting yrði í reynd að fá Ahtisa-
ari eða Ilaskivi.
Eins og flestum æðstu embætt-
is- og stjómmálamönnum Finna
finnst Ahtisaari mjög brýnt að
Finnland verði aðili að Evrópu-
bandalaginu (EB) sem fyrst. Þetta
veldur því að fylgi hans er minnst
meðal bænda í Norður-Finnlandi
en meðal þeirra er EB-andstaðan
öflugust.
Campbell tvistar
NÝR forsætisráðherra Kanada, Kim Campbell, sést hér tvista af miklum
móð við gesti í teiti sem haldið var í tengslum við frumsýningu á kvik-
myndinni Twist fyrir skömmu. Campbell, sem er 47 ára gömul og: fráskil-
in, einstæð móðir, þykir hafa gott lag á að vekja á sér athygli fjölmiðla.
Henni hefur tekist að hrista upp í kanadískum stjómmálum með hrein-
skilni og hispurslausu orðavali og íhaldsflokkur hennar, sem hefur staðið
illa í skoðanakönnunum, virðist vera að rétta úr kútnum.
Norski Hægri-
flokkurinn
Lágmarks-
laun lækki
Markmiðið að
fleiri fái vinnu
KACI Kullmann Five, leiðtogi
norska Hægriflokksins, segir að
byrjendalaun þurfi að lækka og
draga verði úr vægi ákvæða sem
vernda starfsfólk fyrir uppsögn-
um. Einnig þurfi reglur um lág-
markslaun að verða sveigjan-
legri. Með þessu móti verði ungu
fólki gert hægara um vik að fá
vinnu.
„Það verður að auðvelda vinnu-
veitendum að taka við ungu fólki
í atvinnuleit. Svo er komið að
mörg fyrirtæki vísa atvinnuum-
sækjendum frá vegna þess að það
er hreinlega of dýrt að ráða þá,“
hefur Aftenposten eftir Kullmann
Five. Segir hún það því vera skoð-
un flokksins, að ef lágmarkslaun
lækki muni ungt fólk eiga auðveld-
ara með að verða sér úti um starfs-
reynslu, sem sé nauðsynleg til þess
að atvinnuveitendur sjái sér fært
að ráða það til starfa.
Kullmann Five segir að ríkið
eigi að sýna fordæmi í þessum
efnum, og breyta ákvæðum um
lágmarkslaun.