Morgunblaðið - 25.07.1993, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ IÞROTTIR SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1993
35-
með því að byija breytingar á upp-
byggingu landsliðsins. Við gengum
í gegnum erfiðan tíma, en uppbygg-
ingin skilaði árangri og aðferðin
nýtur almennrar hylli í Þýskalandi.
Flestir þjálfarar í úrvalsdeildinni
eru í nánu sambandi og samstarfi
við rannsóknarstofnanir og ég vinn
til dæmis með úrvalsdeildarliðum
Bayern Múnchen, Númberg,
Schalke, Wattenscheid, Leverkusen
og Duisburg auk 10 eða 11 liða í
2. deild.
En skilningurinn á mikilvægi
þjálfunar, sem byggðist að miklu
Íeyti á íþróttalæknisfræði, var ekki
almennur. Blöðin sögðu að læknar
hefðu ekkert með þróun knatt-
spyrnunnarað gera, þjálfarar viður-
kenndu ekki að þeir gætu nýtt sér
aðstoð frá læknum og ef þeir gerðu
það vildu þeir ekki að það færi
hátt. Reyndar er mörgum enn í nöp
við að fjölmiðlar viti af mælingum,
þó þeir samþykki starfsaðferðirnar
og skilji að við erum að þessu til
að hjálpa knattspyrnunni, en starfíð
er samt almennt viðurkennt og til-
fellið er að margir þjálfarar vilja
fýlgjast með og notfæra sér vísind-
in í æ ríkara mæli. Urvalsdeildarlið
Kölnar er nærtækt dæmi. Eg starfa
ekki með félaginu, en það leitaði
til mín í apríl í vor og bað um að-
stoð, þegar útlitið var sem svartast
í úrvalsdeildinni. Við reyndum að
hjálpa og samvinnan var árangurs-
rík.“
Of mikil keppni og líkamsþjálf-
un í yngri flokkum
Liesen leggur mikla áherslu á
að íþróttamennirnir séu meðvitaðir
um hvað þeir séu að gera, að þeir
skilji hvernig uppbyggingin eigi sér
stað og geri sér grein fyrir afleið-
ingnnum ef rangt er að verki stað-
ið. „íþróttamenn eru ekki þrælar
heldur einstaklingar, sem vilja
byggja sig upp, ná hámarks árangri
á heilsusamlegan hátt og því er
mikilvægt að þeir viti að æfíngin á
sér stað í heilanun, en viðbrögðin
í vöðvunum. Fijáls hugsun og frelsi
tíl að þróa sjálfan sig, auka sköpun-
arhæfileikana, er fyrir öllu. Til
dæmis er út í hött að hlaupa alltaf
í sömu átt, því til að bæta sig verð-
ur maður að gera hluti, sem fá
heilann til áð hugsa. Rétt þjálfun
skiptir því öllu og til að bæta sig
og ná árangri verður heilinn að fá
að starfa óhindrað. Það gerir hann
ekki, ef álagið er of mikið, og því
er mikilvægt að fýlgjast með mjólk-
ursýruframleiðslunni til að geta
aðlagað þjálfunina líkamsástandinu
hveiju sinni.“
Hann sagði að of mikið álag
skemmdi ekki aðeins fyrir hjá þeim
bestu heldur væri það sérstaklega
varhugavert hjá unglingum. „í
Þýskalandi er alltof mikil áhersla
lögð á úthalds- og styrkþjálfun hjá
Einföld
könnun
Þolprófið, sem Liesen og Birna
Bjarnason framkvæmdu á
fjórum íslenskum knattspyrnu-
mönnum til nánari útskýringar á
kenningum Þjóðveijans, er einfalt
í sniðum og ódýrt í framkvæmd.
íþróttamaðurinn hleypur fjórum
sinnum á mismunandi hraða og er
mikilvægt að halda jöfnum og rétt-
um hraða í hvert sinn. Til að fylgj-
ast með því er hann með sérstaka
klukku, sem pípir á 100 m millibili.
Fyrst er 1.600 m hlaup og þá á að
fara 3 m á sek. Næst eru það 1.200
m (3,5 m/sek.), síðan 1.200 m (4,0
m/sek.) og loks 1.600 m (4,5
m/sek.). Eftir hvert hlaup er tekið
blóðsýni úr eyra, en rannsókn á því
gefur mjólkursýrumagnið til kynna.
Niðurstöðurnar sýna þol íþrótta-
mannsins, með hvaða álagi hann á
að þjálfa og á hvaða hraða hann á
að æfa til að endurheimta þrek eft-
ir t. d. leik eða hvemig hann á að
haga sér í leik eftir sprett.
15 til 16 ára strákum í stað þess
að einbeita sér að tækninni. Það
er auðvelt að styrkja stráka, en slík
þjálfun er ekki knattspymunni til
framdráttar og kemur niður á fram-
fömm. Reyndar verður enn frekar
að vera á varðbergi, þegar um 12
til 14 ára krakka er að ræða, en
þar á sér yfirleitt stað of mikil þjálf-
un og keppni. Mikilvægast er að
fara að öllu með gát og gefa sér
tíma í uppbygginguna, ekki ýta á
leikmennina, heldur örva áhugann
með því að fá leikmennina til að
skilja hvað hægt sé gera. Best er
að fylgja markvissri æfingaáætlun,
sem miðast við niðurstöður mæl-
inga, og gæta þess sérstaklega að
hafa álagið í hófí svo þeir geti ein-
beitt sér að tækniæfingum, lært.“
íslendingar eiga möguieika
íslenskir knattspyrnumenn búa
við það hlutskipti að keppnistíma-
bilið er stutt, en aðdragandinn lang-
ur. Þrátt fyrir augljósar hindranir
telur Liesen að íslendingar geti náð
lang í alþjóða keppni.
„Islensk meistaraflokkslið verða
að nota vetrarmánuðina vel til að
'auka kraft og þol, en um leið er
nauðsynlegt að leika reglulega
knattspyrnu innanhúss. Með réttu
álagi er hægt að undirbúa menn
þannig að þeir haldi út allt keppnis-
tímabilið, geti leikið á fullu og þurfi
lítinn tíma til að jafna sig eftir leiki.
Ef hlúð er að tækniæfingum með
knattspymu innanhúss á veturna
samfara markvissri uppbyggingu
líkamans lætur árangurinn ekki á
sér standa, framfarimar verða aug-
ljósar."
Liesen sagði einna erfiðast fyrir
þjálfara að viðurkenna að álagið
þyrfti ekki að vera mikið á keppnis-
tímabilinu. „Mjólkursýrukönnunin
segir allt sem segja þarf, en síðan
er það þjálfaranna að vinna úr upp-
lýsingunum og æfa samkvæmt nið-
urstöðunum. Þegar við fórum með
landsliðið á HM í Mexíkó 1986
héldu menn að þeir yrðu að æfa
tvisvar á dag á milli leikja og það
var erfitt fyrir menn að skilja að
það eina, sem leikmenn þurftu að
gera var að hvíla sig. Á íslandi em
svo margir leikir á stuttum tíma
og því skiptir mjög miklu máli að
menn haldi leikgleðinni, að þeir bíði
í ofvæni eftir næsta leik. Það gerist
ekki ef tíminn á milli leikja er notað-
ur í erfíðar æfingar. Menn verða
að slappa af til að heilinn geti starf-
að óhindrað svo sköpunarhæfileik-
arnir nýtist í leikjum.
Við lærðum þetta í Þýskalandi.
Landsliðið var þekkt fyrir að leika
fast, rétt eins og leikmenn í Eng-
landi. Þróunin undanfarinn áratug
hefur verið í þá veru að aldrei hafa
verið eins margir leikmenn og nú,
sem geta spilað og það mjög vel.
Menn hafa náð hámarks árangri
vegna þess að álaginu hefur verið
stillt í hóf og leikmennirnir hafa
fengið tíma og frelsi til að ná settu
marki. Aðlögunartíminn hefur verið
erfiður, einkum fyrir þjálfara, sem
hafa fengið að heyra að þeir fái
greitt fýrir að æfa en ekki fýrir að
slappa af. Þjálfarar, sem hafa fylgt
þessum aðferðum og náð árangri,
vita samt að þeir eru á réttri leið.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Guðjón Þórðarson, þjálfari íslandsmeistara ÍA, veit hvað hann syngur.
Ævintýri á gönguför
Guðjón Þórðarson, þjálfari Islandsmeistara ÍA, byggirá hugmyndum Liesens
GUÐJÓN Þórðarson, þjálfari
íslandsmeistara Skagamanna,
kynntist hugmyndum Liesens
haustið 1991, en þá var hann
í hópi 27 þjálfara, sem fóru
héðan á vikunámskeið í Köln.
Síðan hefur hann haft kenning-
ar Þjóðverjans að leiðarljósi og
er eini þjálfarinn í hópnum,
sem hefur miðað æfingarnar
við mjólkursýrustig leikmanna.
Skagamenn sigruðu með yfír-
burðum í 2. deild 1991 og
hafa síðan nánast verið ósigrandi á
meðal þeirra bestu. Þeir eru með
góða forystu í 1. deild, þar sem
þeir eiga titil að vetja, og eru komn-
ir í undanúrslit bikarkeppninnar.
„Ég byijaði strax að vinna eftir
kenningum Liesens, reyndi að heim-
færa það sem ég gat notað. Allt,
sem varðar álagið, hef ég miðað
við hugmyndir hans og allan undir-
búning, sérstaklega á undirbún-
ingstímanum," sagði Guðjón við
Morgunblaðið.
Liesen benti á mikilvægi innan-
hússknattspymu tækninnar vegna
og sagðist Guðjón fylgja þeirri ráð-
leggingu, en mót væru af skornum
skammti. Liesen áréttaði einnig að
rétt þjálfun væri fyrirbyggjandi í
sambandi við meiðsl, en eftir því
hefur verið tekið að Skagamenn
hafa sloppið við meiðsl að miklu
leyti. „Við höfum verið nokkuð far-
sælir að þessu leyti. Álagsmeiðsl
hafa verið tiltölulega mjög sjald-
gæf, en helst hefur verið um áverka
að ræða.“
Aðspurður um hvort breyttum
áherslum bæri að þakka árangurinn
sagðist Guðjón ekki geta svarað því
með vissu. Margir þættir hefðu
áhrif. „Menn vinna sig hægt og
sígandi í betra form til að takast á
við það sem bíður þeirra.“ Hann
vildi líkja þessu við fjallgöngu.
„Ef menn ætla á Geirmundartind
á Akrafjalli er um nokkrar leiðir
að ræða. Hefðbundna leiðin var og
hefur alltaf verið sú að fara upp
hjá Vatnsveitunni, upp flóann, byija
þar í mjög erfiðri brekku og ganga
tiltölulega erfíða leið þangað upp*.
Þeir, sem vilja vera í eins góðu
standi og hægt er, þegar þeir koma
á toppinn, fara austur fyrir fjallið.
Það eru eitthvað fleiri skref en um
aflíðandi brekku er að ræða þannig
að menn finna lítið fyrir henni og
líður vel, þegar upp er komið. Töff-
ararnir segja, þetta er ekkert mál,
fara beint að norðurhliðinni, þar
sem hún er bröttust og reyna áð
klifra upp. Einhveijir renna til baka,
aðrir ná upp, en skyldu þeir vera í
nokkru standi til að njóta útsýnis-
ins, þegar þeir koma upp?“
Guðjón sagði að mjög mikilvægt
væri að leikmennirnir væru meðvit-
aðir um hvernig reynt sé að vinna
og um hvað málið snúist. „Ég hef
alla tíð reynt að láta þá vita af því
hvað við værum að gera. Þegar við
vorum að byrja töldu menn, vanir
gömlu, góðu keyrslunni og því öllu
saman, að þetta væri tóm vitleysa
og sögðu: Hvað, á þetta að vera
einhver göngutúr? Allir voru ekki
trúaðir á þetta í upphafi, en ég hef
tekið mjólkursýrupróf með ákveðnu
millibili til að fullvissa mig og færa
þeim sönnur á að þeir væru í góðu
standi, að við værum á réttri leið.
í þessu sambandi má vitna í Kalla
Þórðar. [Karl Þórðarson). Hann
sagði eftir keppnina í 2. deild að
hann hefði sjaldan eða aldrei verið
í eins góðu formi en aldrei þurft
að hafa eins lítið fyrir því.
Þegar ég bytjaði með þessar
æfingar í nóvember var sagt: Þú
klárar liðið. í agríl verðurðu með
liðið í júlíformi. Áður fyrr var sagt
að hægt væri að vera með lið í formi
í tvo til þijá mánuði, en fyrst var
hægt að vera með lið í formi í fleiri
mánuði erlendis hlaut það einnig
að vera hægt á íslandi.
Margir voru efíns, þegar Liesen
bar hugmyndir sínar á borð, en þó
ég hafi verið farinn að þreifa fyrir
mér á svipuðum brautum, varð
þetta til þess að ég fór inná ákveðna
línu, sem ég hef reynt að halda síð-
an. Menn hafa verið að ræða niður-
slag hjá okkur að undanförnu, en
ef það er niðurslag að vinna leik
4:1 og eiga að auki sjö til átta önn-
ur góð marktækifæri mega menn
fara að passa sig þegar við förum
að spila vel.
Hugmyndir Liesens hafa verið
rauði þráðurinn í okkar þjálfun, en
hvort það er tilviljun ein sem ræður
árangrinum, verða aðrir að dæma
um.“
Morgunblaðið/Sverrir
Dr. Birna Bjarnason, vinnur með Liesen í Köln, athugar að klukkan hjá Ásdísi
Þorgilsdóttur í U-20 ára landsliðinu sé rétt stillt. Liesen er tilbúinn með tímatökuna
fyrir aftan, en Ama Steinsen, þjálfari og leikmaður kvennaliðs KR, bíður átekta.
Prof. Dr. med. Heinz Liesen
Prof. Dr. með Heinz Liesen, sem fæddist i Þýskalandi 1941, lauk
læknisfræðiprófi 1970. Hann hefur hlotið viðurkenningar fyrir rann-
sóknir í íþróttalæknisfræði og störf í þágu íþrótta og iþróttaþjálfunar
á undanfórnum árum.
•Frá 1972 til 1987 var hann háskólakennari við íþróttaháskólann
í Köln í Þýskalandi.
•Hann hefur starfað við rannsóknir og kennslu við þjálfunarmiðstöð-
ina í Köln frá opnun hennar, en þar er m.a. unnið að þjálffræði með
tiliiti til hámarks árangurs, íþróttalæknisfræði og þætti tengda þjálf-
un og kepprii.
•Frá 1982 hefur hann verið fastur kennari hjá þýska knattspymu-
sambandinu og séð um kennslu í íþróttalæknisfræði og þjálffræði.
• Hann hefur verið íþróttalæknir þýska hokkísambandsins frá 1974,
en landslið Þjóðveija er eitt af bestu landsliðum heims.
•Hann var íþróttalæknir þýska skíðasambandsins 1980 til 1988.
•Þegar Franz Beckenbauer var yfírþjálfari þýska knattspyrnusam-
bandsins hafði Liesen yfirumsjón með heilsufari þýsku leikmann-
anna, en einkum var um vinnu á sviði lífeðlisfræðilegra og íþróttalækn-
isfræðilegra atriða í tengslum við þjálfun að ræða og var hann ábyrg-
ur fyrir andlegri og líkamlegri heilsu leikmanna sem og öllum tengds-
um þáttum. Hann hætti um leið og Beckenbauer en hefur verið
íþróttalæknir hjá sambandinu síðan 1992.