Morgunblaðið - 25.07.1993, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1993
17
á Vögg GK 204. Daníel Ögmundsson
móðurbróðir Gríms var skipstjóri á
Vögg og tók Grím í skipsrúm. Fjöl-
skylda Gríms var þá nýflutt í Njarð-
víkumar frá Siglufirði þar sem hann
fæddist. Foreldrar hans voru Karl
Grímur Dúason, ættaður úr Fljótum
og Eyjafirði, og Sigríður Ögmunds-
dóttir frá Hellu í Beruvík á Snæfells-
nesi, ættuð úr Breiðaíjarðareyjum.
„Ég fór nauðugur suður,“ segir
Grímur. „Sfldin hafði brugðist í
nokkur ár, það var enga atvinnu að
hafa á Siglufirði og menn búnir að
borða upp innstæðuna á bankabók-
inni. Fólkið negldi bara fyrir glugga
og hurðir á húsunum sínum og flutti
burt. Það var ekkert annað að gera.“
Skipstjóri hjá Stórumilljón
Sjórinn dró Grím til sín ungan og
hann var orðinn skipstjóri mjög ung-
ur, í fyrstu á sérstakri undanþágu
frá sjávarútvegsráðuneytinu. Fyrsta
skipið sem Grímur var skipstjóri á
hét Mars EA 74,18 tonna bátur sem
hann sótti norður í Hrísey ásamt
vini sínum, Sigtryggi Kristjánssyni
frá Siglufirði. Það var augljóst að
sjómennskan lá fyrir Grími og því
lagði hann leið sína í Sjómannaskól-
ann þaðan sem hann lauk skipstjórn-
arnámi árið 1957. Eftir það var
hann skipstjóri á ýmsum skipum,
lengst af skipum frá Hraðfrystihúsi
Keflavíkur. „Það fyrirtæki var kallað
Stóramilljón," segir Grímur. „Allt
sem þeir komu nálægt varð að pen-
ingum. Á þessum árum var maður
svo frjáls sem skipstjóri. Ég varð
aldrei var við annað en að minn út-
gerðarmaður treysti mér algerlega.
Þetta var áður en kvótakerfið kom
til skjalanna og múlbatt skipstjór-
ana.“
Fallegur vörubíll
Smiðurinn blundaði alltaf í Grími
þó að hann eyddi mörgum árum á
sjó. „Ég var alltaf að grípa í að
smíða eitthvað ef ég hafði stund
aflögu," segir hann. Fyrsti smíðis-
gripurinn sem hann man verulega
eftir er löngu glataður. „Þetta var
vörubfll með sturtum og öllum út-
búnaði. Ætli mamma hafi ekki smíð-
að hann að langmestu leyti þó að
ég hafi talið mig vera höfundinn.
Hún var afskaplega laghent og
hjálpaði mér mikið við smíðar þegar
ég var strákur. Vörubíll þessi var
sjálfsagt ekkert sérstakt augnayndi
en mikið óskaplega þótti mér hann
fallegur."
Þegar Grímur var að alast upp á
Siglufirði snerist lífið öðru fremur
um sjóinn og Grímur segist hafa
verið að sulla við sjó frá því að hann
man eftir sér. „Við fórum á flot á
kajökum, flekum og yfirleitt öllu sem
gat flotið," segir Grímur. Þegar hann
var tíu ára munaði litlu að illa færi.
Hann og félagi hans, Páll Kristjáns-
son, sem var tveimur árum yngri,
voru komnir út á miðjan Siglufjörð
á heimasmíðuðum fleka. Þá hvolfdi
undir þeim. Einhver hélt verndar-
hendi yfir drengjunum því að Guð-
björg húsmóðir í Bakka sá hvað
gerðist og kallaði á hjálp. Guðbjörg
er ættuð úr Vestmannaeyjum, systir
Gauja Valdasonar nafnkennds
manns í Eyjum. Gaui var meðal
annars fyrstur útgerðarmanna í
Vestmannaeyjum til þess að ráða
sjómenn upp á aflahlut en þeir höfðu
fram að því aðeins verið á föstu
kaupi.
Blóðbragð af sjónum
Sjósettur bátur lá við land af til-
viljun. Þennan bát gripu systkinin
Valbjörn Þorláksson, seinna kunnur
íþróttamaður, sem þá var tólf ára,
og Stella systir hans tveimur árum
eldri. „Þau reru lífróður út til okk-
ar,“ segir Grímur. „Ég hef það fyr-
ir satt að þetta hafi verið eini róður
Stellu á lífsleiðinni en það bar ekki
á því að hún kynni ekki áralagið
þar sem hún var undir árum í þess-
um lífróðri.
Það er óskapleg lífsreynsla að
standa svona nærri dauðanum. Ég
man að þeirri hugsun hvort ég væri
á leiðinni upp eða niður laust niður
í huga mér. Við vorum búnir að
margsökkva. En svo einkennilegt
sem það er þá róast maður í sjón-
um. Við vorum ekki gamlir og ég
gerði mér grein fyrir því að ég
væri líklega að deyja. Fyrst greip
mig óskapleg skelfing. Svo fórum
við í kaf aftur og aftur og þegar
ég horfði í grænan skaflinn allt í
kringum mig fór ég að róast. í sjón-
um verða lika allar hreyfingar
mannsins svo hægar. Ég man að
ég fann blóðbragð af sjónum. Við
vorum hættir að kalla á hjálp. Þeg-
ar Stella og Valbjöm höfðu dröslað
okkur upp í bátinn til sín gekk.sjór-
inn upp úr okkur."
Sparibókin tóm
Grímur hætti á sjónum upp úr
1980, stundaði eftir það fiskverkun
i nokkur ár en reksturinn fór að
ganga erfiðlega þegar fór að standa
á greiðslum fyrir skreiðina frá Níg-
eríu. „Það var sjálfhætt," segir hann.
„Við borguðum upp okkar skuldir
og hættum.“ Fyrir nokkrum árum
veiktist Grímur. „Það var blóðtappi
og hjartavitleysa,“ segir hann. „Á
meðan ég hef verið að jafna mig á
þvi hef ég verið mikið i skúmum
að smíða. En nú em peningamir á
sparibókinni búnir og ég þarf að
fara að leita mér að vinnu.“
Þessi orð Gríms leiða hugann að
því hvort hann hafi ekki haft neitt
fé upp úr líkanasmíðinni. „Ekki fer
nú mikið fyrir því,“ segir hann. „Ég
hef selt tvö skip en hin hef ég ýmist
gefið eða á þau sjálfur. Og ég ætla
að eiga þessa báta. En þetta er svo-
lítið dýrt tómstundagaman. í skips-
líkan dugir ekki að nota annað en
úrvalsefni. Það er lítið gaman að
vera búinn að ná fínu lagi á skips-
skrokkinn ef hann springur þvers
og kmss áður en málningin er al-
mennilega þornuð.“
Hrein og klár ómenning
Það kemur aftur og aftur fram í
máli Gríms hve annt honum er um
skipin og að saga þeirra varðveitist.
Hann hefur líka ýmislegt að athuga
við hvað um skipin verður þegar þau
hafa lokið hlutverki sínu sem fiski-
skip.
„Mér finnst með ólíkindum þær
reglur sem gilda um úreldingu fiski-
skipa. Til þess að þau fáist úrelt
verður að eyðileggja þau. Mér finnst
ekki nauðsynlegt að eyðileggja hlut
þó að hann sé tekinn úr notkun. Ég
var á ferð í Stokkhólmi í vor og þá
sá ég skip af þeirri gerð sem ég hef
mest smíðað líkön af liggja í röðum
við kajann. Þetta em einhveijir dýr-
ustu sumarbústaðir sem hægt er að
fá þar í landi. Sum skipanna em
orðin að heilsársbústöðum. Maður
sér vatnsleiðslumar sem liggja um
borð og skolpleiðslumar sem liggja
frá borði. Á skipshliðinni er póst-
kassi sem á stendur Svenson. Þetta
em skip af sömu gerð og við höfum
verið að brenna, sökkva og eyði-
leggja undanfarin ár. Mér finnst
þetta hrein og klár ómenning.“
Og Grímur hefur fleira að segja
um þær reglur sem gilda um úreld-
ingu fiskiskipa. „Til þess að skip
fáist úrelt verður það að vera skuld-
laust. Þetta hefur þær afleiðingar
að það em happafleyin og skipin sem
skilað hafa mestum arði sem eru
úrelt og þau eyðilögð. Hin sem aldr-
ei hafa skilað arði sitjum við uppi
með.“
Að ná rétta svipnum
Grímur segir að þegar hann smíði
skipslíkön sé vitaskuld handhægast
og auðveldast að styðjast við teikn-
ingar af skipunum. „Það er ekki svo
mikill vandi að ná réttum hlutföllum
í skipin," segir Grímur. „Mesti vand-
inn er fólginn í því að ná rétta svipn-
um. Þegar ég var að smíða Snæfell-
ið EA eftir teikningu þá skildi ég
ekki hvers vegna módelið fékk útlit
Fagrakletts en ekki Snæfellsins. Ég
hringdi í vin minn sem hafði verið
skipstjóri á Snæfellinu og spurði
hann hvort það gæti verið að hval-
bakurinn á skipinu hefði verið stytt-
ur í smíðinni. Og það stóð heima.
Hann sendi mér mynd af skipinu og
þegar ég mældi hana upp reiknaðist
mér til að hvalbakurinn hefði verið
styttur um 80 sentímetra. Þegar ég
hafði stytt hvalbakinn á líkaninu sem
því svaraði var Snæfellið komið í
hendumar á mér.
Þetta er erfiðara þegar maður er
að gera báta eingöngu eftir myndum
og minni,“ segir Grímur. „Þá þarf
maður að vera tilbúinn til þess að
leggja þá til hliðar og geyma á með-
an undirmeðvitundin er að vinna að
smíðinni. Þá er það sem maður fer
að vakna á nóttinni við það að um
daginn hefur maður gert einhveija
vitleysu. Og það þýðir ekkert að
fara að sofa fyrr en maður er búinn
að gera eitthvað með vitleysuna. Ég
gef mig allan í þessa smíði á meðan
ég er að fást við ákveðið skip. Svo
þegar smíðinni er lokið er ég alger-
lega dasaður. En hver spyr um það?
Ég hef svo óskaplega gaman af
þessu. Þetta er mitt golf. Ég hef
aldrei haft neitt annað hobbý.“
Morgunblaðið/Sigurgeir
Skógafoss VE 320. Smíðaður úr furu í Noregi árið 1913. Skipið
komst fyrst í eigu íslendinga árið 1924 og hét þá Hænir RE 261.
Peter Ándersen, kallaður Danski-Pétur, í Vestmannaeyjum keypti
skipið árið 1944 og eftir það hét það Skógafoss VE 320. Skógafoss
var tekinn af skrá árið 1956. Líkanið er í eigu Byggðasafns Vest-
mannaeyja.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Helgi VE 333, 118 tonna eikarskip sem smíðað var í Vestmannaeyj-
um 1939 og þá stærsta tréskip sem byggt hafði verið á íslandi.
Gunnar Marel Jónsson yfirmaður skipasmíðastöðvarinnar og þekkt-
ur skipasmiður í Eyjum hannaði Helga og stjórnaði smíðinni. Helgi
Benediktsson lét smíða skipið til fiskveiða. 011 striðsárin sigldi Helgi
með ísfisk til Fleetwood í Englandi án þess að hlekkjast á, alls á
þriðja hundrað ferðir. Örlög þessa áður farsæla skips urðu þó hörmu-
lega sorgleg, því að það fórst við Faxasker i Vestmannaeyjum 7.
janúar 1950. Sjö manna áhöfn og þrír farþegar fórust með skipinu.
Líkanið er í eigu Byggðasafns Vestmannaeyja.
Malasíukynning á
Holiday Inn 29. júlí kl. 20.30.
29. júlí kynnum við sannkallaða
draumaferð sem farin verður I
haust. Fulltrúar frá flugfélagi
Malasíu og Ferðamálaráði Malasíu
mæta og sýna m.a. myndbönd frá
þessari töfraveröld.
Malasíuferðir okkar hafa notið
mikilla vinsælda undanfarin ár.
Fagurskreytt musteri, risavaxin
Búddalíkneski úr skíragulli,
hellamusteri, eplagarðar og
jarðarberjaakrar, blaktandi pálmar á
hvítum ströndum, fljótandi
markaðir, fiðrildabúgarður og
snákamusteri, er aðeins brot af því
sem gefur að líta í þessum löndum
dulúðar og töfra.
Með þessu ferðalagi komumst við
í snertingu við ótrúlega
náttúrufegurð og heillandi
andrúmsloft.
Kynnid ykkur málið á Holiday Inn.
Allir velkomnir!
QAilAiu*
^ Verði fyrir
Saiuvininiferðii’ Landsýn
Reyk|avík: Auslurslræti 12 • S. 91 - 691010 • Innanlandsferðir S. 91 • 6910 70 • Slmbréf 91 • 2 77 96 / 6910 95 • Telex 2241 •
Hótel Sögu viö Hagatorg • S. 91 - 62 22 77 • Slmbrél 91 - 62 24 60 Halnart|SrSur: Reykjavlkurvegur 72 • S. 91 - 5 11 55
Kellavlk: Hafnargötu 35 • S. 92 -13 400 • Slmbrél 92 • 13 490 Akranea: Breiöargötu 1 • S. 93 • 1 13 86 • Slmbrél 93 ■ 111 95
Akureyri: Ráðhústorgi 1 • S. 96 - 27200 • Símbréf 96-1 10 35
Vestmannaeylar. Vestmannabraut 38 • S. 98 • 112 71 • Slmbrél 98 -1 27 92