Morgunblaðið - 27.10.1993, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 27.10.1993, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 1993 15 Innflutningsbaiin Hveijir bera ábyrgðina? eftirÞorvald Gylfason Gagnrýni Halldórs Laxness á landbúnaðarstefnu ríkisvaldsins á fimmta áratugnum var rétt, sann- gjörn og skynsamleg. Hann segir á einum stað: „íslensku fjárbúin eru alveg áreiðanlega of lítil. Sé blaðað í fast- eignamati sést að aðaltekjustofn furðumarjgra býla er innanvið hund- rað fjár. Islensk fjárbú eru ótrúlega miklu minni en jafnvel í löndum þar sem ekki er stunduð nein sauðfjár- rækt að ráði, eins og t. d. í Banda- ríkjunum og Svíþjóð. Kotbú í Mont- ana hefur ekki undir 200 fjár, 1-2000 kinda bú þykir þar sæmi- legt. Svíar telja að ekki geti með nokkru móti borgað sig að hafa fjárbú með færri ám en 200, og er kotbúskapur samt. Þeir telja reynslu fyrir að fjárgæsla sem rek- in sé með öðrum störfum gefi lítið eða ekkert í aðra hönd, en vinnu- krafti fjármanns sé sólundað ef hann geymi færri en 200 kinda.“ (Reisubókarkorn, bls. 99.) Þessi orð Halldórs frá 1947 eiga við enn þann dag í dag. Nú eru sauðfjárbú með greiðslumark um 2.700. Næstum helmingur (47%) þessara býla hefur innan við 100 fjár, 72% hafa innan við 200 fjár, og 90% hafa innan við 300 fjár samkvæmt upplýsingum Búnaðar- félags íslands. Og Halldór heldur áfram: „Hér á íslandi lætur nærri að árstekjur af einni á jafngildi dag- launum almenns verkamanns miðað við dagsbrúnarkaup. Af því má draga þann lærdóm að maður sem ætlar að lifa við almenn verka- mannskjör af sauðfé getur ekki lagt upp með færri rollur en dagarnir eru í árinu — og eru þá sunnudag- ar daglaunamannsins látnir mæta vanhöldum fjárins." Hann tekur síð- an dæmi af ónefndum hreppi: „í þessum sauðfjárhreppi eru 47 bygð- ar jarðir. Séu tekjur af hverri kind látnar samsvara einum daglaunum, sem er þó áreiðanlega ofílagt, sést að í hreppi þessum vinna 35 bænd- ur fyrir minna en 100 daglaunum á ári, þaraf 9 undir 50 daglaunum. Aðeins einn bóndi í hreppnum kemst uppfyrir 200 daglaun al- menns verkamanns á ári. Eftir dag- launum almenns verkamanns tákn- ar búskapur af þessu tagi atvinnu- leysi á háu stigi ...“ (Reisubókar- korn, bls. 99.) Gagnrýni Halldórs Laxness á landbúnaðarstefnuna fyrir hálfri öld bar því miður ekki mikinn árangur að því sinni. Stjórnmálamennirnir, sem réðu ferðinni í skjóli ranglátrar kjördæmaskipunar, létu sér ekki segjast. Þeir héldu áfram að hlaða undir kotbúskap og bæta bændum skaðann að nokkru leyti með alls kyns styrkjum og millifærslum, sem lögðu þungar byrðar á fólkið í land- inu og smám saman á bændur sjálfa. Þó tók steininn úr, þegar bannið gegn innflutningi landbúnaðaraf- urða var flutt úr reglugerð yfir í lög árið 1985. Fram að því hafði það verið látið duga að kveða á um bannið í reglugerð, sem ráðherra gat breytt eða numið úr gildi á eig- in spýtur. Árið 1985 — fyrir aðeins átta árum! — var bannið sem sagt leitt í lög með þeim makalausa hætti, að Framleiðsluráði landbún- aðarins var afhent lögverndað neit- unarvald gegn innflutningi mat- væla (eða það var að minnsta kosti tilgangur löggjafans). Nú er því ekki lengur hægt að hrófla við inn- flutningsbanninu liema með sam- þykki Alþingis, þar sem þingmenn fámennra sveitakjördæma hafa ítök langt umfram sanngjörn og eðlileg mörk. Þessi ítök hafa þeir í skjóli meingallaðra kosningalaga, sem stjórnvöld sýna þó engin merki um, að þau ætli sér að breyta. Ég þekki engan lögfræðing, sem kannast við, að sambærilegt ákvæði sé til í lög- gjöf nálægra landa. Þó ekki væri. Og ekki nóg með það: þessi laga- grein kann beinlínis að bijóta í bága við stjórnarskrá lýðveldisins, því að stjómarskráin leggur blátt bann við framsali skattlagningarvalds út fyr- ir veggi Alþingis og innflutnings- bann er ígildi skatts á neytendur. Á þetta þyrfti að láta reyna fyrir rétti meðfram yfirvofandi málaferl- um kaupmanna gegn ríkinu vegna kyrrsetningar á innfluttri skinku og kalkúnakjöti nýlega. Þessi mála- rekstur mun hvíla á þeirri túlkun ríkislögmanns og annarra virtra lögfræðinga innan og utan stjórn- kerfisins, að bannákvæði búvöru- laganna dugi ekki til að stöðva inn- flutning matvæla að lögum, þegar öllu er á botninn hvolft. Það verður fróðlegt að fylgjast með framvindu Þorvaldur Gylfason „Enginn þingmaður, ekki einn, andmælti því, að hagsmunasam- tökum væri falið lög- verndað neitunarvald gegn innflutningi, sem var og er leyfður alls staðar í nálægum lönd- um.“ málsins fyrir dómstólum. Það væri eftir öðru, ef það reyndist vera misskilningur, að innflutningur landbúnaðarafurða sé bannaður. Hvað um það, samþykkt búvöru- laganna 1985 er trúlega eitt mesta hneyksli þingsögunnar á öldinni. Eða hvað fyndist mönnum, ef Félag íslenskra hljómlistarmanna hefði orðið sér úti um lögverndað neitun- arvald gegn innflutningi hljóm- diska? Hugsum okkur, að hljóm- plötukaupmaður færi á stúfana og hygðist flytja inn nýjasta diskinn með U2. Þá kæmi líklega einhver harmóníkuleikari úr Suður-Múla- sýslu og segðist eiga nægar birgðir af þjóðlegri tónlist á snældum: sautján tonn, sæmilegt það, eins og kalkúnabóndinn sagðist eiga í frystiklefa á dögunum. Við getum hlegið okkur máttlaus yfir þessu, en nákvæmlega þannig er 52. grein (áður 41. grein) núgildandi búvöru- laga. Einn maður, sem segist eiga sautján tonn af gaddfreðnu kalk- únakjöti einhvers staðar í geymslu, getur komið í veg fyrir innflutning á miklu nýrri, betri og ódýrari vöru að utan, nema annað eigi þá eftir að koma í ljós fyrir rétti. Hver skyldi nú bera ábyrgð á þessum ósköpum? Núverandi land- búnaðarráðherra var einn þeirra, sem átti mestan þátt í samþykkt búvörulaganna á sínum tíma. Meiri hluti ráðherranna í núverandi ríkis- stjórn sat reyndar á þingi, þegar innflutningsbannið var leitt 5 lög. Það kemur ekki fram í Alþingistíð- indum frá þessum tíma, að nokkur þeirra eða nokkur þingmaður annar hafi hreyft andmælum gegn þeirri gerbreytingu, sem-fólst í lögbind- ingu innflutningsbannsins. Gagn- rýni þáverandi stjórnarandstöðu á búvörulagafrumvarpið var almenns eðlis og snerist um óeðlilega mið- stýringu í landbúnaði og annað í þeim dúr. Enginn þingmaður, ekki einn, andmælti því, að hagsmuna- samtökum væri falið lögverndað neitunarvald gegn innflutningi, sem var og er leyfður alls staðar í nálæg- um löndum. Þetta var sem sagt árið 1985 — árið, sem Gorbatsjov forseti hófst handa um að leysa Rússa úr viðjum kommúnismans. Höfundur er prófessor. „GLEYMUM FORTÍÐINNI“ Athugasemdir við „Minnispunkta“ ritstjóra Lesbókar eftir Ólaf Gíslason „Reyndar er með ólíkindum hvað Norðmenn eru lengi að velta sér upp úr því sem ætti að vera gleymt og grafið," segir Gísli Sigurðsson ritstjóri Lesbókar Morgunblaðsins í „Minnispunktum" sínum frá Osló, sem birtust í Lesbókinni 16. októ- ber síðastliðinn. Það sem Gísli vill helst kenna frændum okkar að gleyma, er reynsla þeirra frá her- námi Þjóðverja í síðari heimsstyij- öldinni. Ástæðan er einkum mynd- verk, sem Gísli sá í ráðhúsinu í Osló, „myndverk sem einungis get- ur miðlað hatri á Þjóðveijum". Og Gísli spyr: „Hvers eiga þeir Þjóð- veijar að gjalda, sem nú koma sem saklausir ferðalangar til Noregs?“ Gísli lætur ekki svo lítið að nefna höfund umrædds verks eða nafn þess, en af orðum hans má ráða að hér sé um að ræða hina miklu freskómynd málarans Alfs Rolfsen, sem prýðir austurvegg miðsalarins í ráðhúsi Oslóborgar. Svo vill til að ég sá umrædda freskómynd og reyndar fleiri, sem prýða salarkynni hins veglega ráðhúss borgarinnar, þegar ég gisti í Osló fyrir rúmum áratug. Ekki minnist ég þess að hafa móðgast fyrir hönd þýskra ferðamanna í þeirri heimsókn, held- ur undraðist ég þá dirfsku, sem aðstandendur byggingarinnar höfðu sýnt í öllu tilliti, en þó einkum að leggja svo vegleg salarkynni í hendur þeirrar kynslóðar norskra listmálara, sem kom í kjölfar Ed- vards Munch, risans í norrænni myndlist. Þeir Henrik Sörensen, Axel Revold, Per Krogh og Alf Rolfsen, sem eiga stærstu vegg- myndirnar í Ráðhúsinu í Osló, eru allir fæddir skömmu fyrir aldamótin og mótuðust sem málarar af for- dæmi Munchs annars vegar og ekki síður af franska skólanum: allt frá Bonnard og Cezanne til Matisse og Picasso. Þeir eiga það líka allir sam- merkt að hafa innleitt í Noregi þeg- ar á millistríðsárunum merkilega hefð í gerð freskómynda, sem voru monúmental og undirstrikuðu sam- félagslega þýðingu og samfélags- legt hlutverk listarinnar með ákveðnari hætti en áður hafði sést í norrænni myndlist. Bygging ráð- hússins í Osló hófst 1931, en það var ekki vígt fyrr en 1950, á 900 ára afmæli borgarinnar. Á bygging- artíma hússins hafði gerst mikil saga i Noregi og álfunni allri. Saga, sem gat ekki annað en sett spor sín á þau listaverk, sem þar voru unnin. Myndirnar eru fullar af til- vitnunum í norska sögu, allt frá dögum Haralds hárfagra fram á miðja 20. öldina. Um mynd sína á „Það er skiljanlega brýnt hagsmunamál þeirra, sem vilja vekja kynþáttafordóma til lífs á ný, að við gleymum fortíðinni. Ekki síst þeirri fortíð sem Alf Rolfsen minnir okkur á í umræddri freskó- mynd. En er það ekki umhugsunarefni að voldugustu fjölmiðlum á íslandi skuli nú rit- stýrt undir þessu kjör- orði?“ austurvegg miðsalarins í ráðhúsinu hefur Alf Rolfsen skrifað: „Við sjáum lífið á hernámsárunum eins og það gekk fyrir sig ofan jarðar og neðan, á heimilunum og í fanga- búðunum... Frá vinstri sjáum við menn ganga til skógar á meðan konurnar ræða málin áhyggjufullar við brunninn — og flugvélarnar koma: húsið sem við erum stödd í er brotið til grunna. Bakdyrnar eru brotnar upp og inn koma ókunnir menn. Súlurnar undir fordyrinu eru brotnar og mannfólkinu stillt upp við vegg. En í kjallararústunum er lagt á ráðin, og við sjáum hóp ungra manna bera við morgunbjartan himinn. Fyrir framan þá eru fang- elsisrimlar, en að því kemur að riml- arnir bresta og fangarnir yfírgefa neðanjarðarbyrgi sitt til að fara út i dagsbirtuna, þar sem barnaskrúð- gangan flykkist í átt að þeirri fram- tíð, _sem okkur er hulin.“ (Úr kynningarriti um skreytingar ráðhússins í Osló, sem borgaryfir- völd gáfu út 1956.) Já, „hvers eiga þýskir ferðamenn eiginlega að gjalda?" Er ekki nóg komið af svo góðu, má ekki fortíðin liggja gleymd og grafin? Kannski er betur hægt að skilja óskir ritstjórans í ljósi skrifa hans um „marglita Nýnorsara" í sömu grein: „Maður undrast hvað gulu og svörtu kynstofnarnir eru fjöl- mennir í umferðinni á Karl Johan. Og það er greinilegt að þessir að- komumenn sunnan úr sólinni reyna að halda í sín einkenni, klæðnað til dæmis. Einn sem framhjá gekk var svartur eins og kolamoli og að hætti þjóðar sinnar suður í Afríku var hann klæddur í skósíðan græn- an kjól. Munch hefði áreiðanlega þótt matur í svo fjölskrúðugu mann- Ólafur Gíslason lífí, en ýmsir Norsarar sem ég ræddi við töldu að of langt hefði verið gengið, og að veruleg vandamál ættu eftir að koma upp. Þeir nefndu til dæmis talsverðan fjölda Pakist- ana, sem þykja ekki virða eignarétt- inn sem skyldi, og hafa þótt fingra- langir meira en í góðu hófi.“ Það er skiljanlega brýnt hags- munamál þeirra, sem vilja vekja kynþáttafordóma til lífs á ný, að við gleymum fortíðinni. Ekki síst þeirri fortíð sem Alf Rolfsen minnir okkur á í umræddri freskómynd. En er það ekki umhugsunarefni að voldugustu fjölmiðlum á íslandi skuli nú ritstýrt undir þessu kjör- orði? Höfundur er blaðamaður og listgagnrýnandi. J BREYTTUR OPNUNARTÍMI 'l / vetur er opið frá kl. 11.00-20.00 (21.00) virka daga. 10.00-20.00 (21.00) (laug.-sun.) BjLÁÆ LÓNIMÞ METÁR I AÐSÓKW

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.