Morgunblaðið - 24.03.1994, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1994
Hans Otto Jetz-
ek - Minning
Fæddur II. október 1927
Dáinn 16. mars 1994
í dag verður gerð frá Dómkirkj-
unni útför Hans Ottó Jetzek sem
lézt 16. marz sl.
Hann var fæddur 11. október
1927 í Herford í Westfalen í Þýzka-
landi, borginni þar sem ísleifur
biskup Gizurarson lærði og kölluð
er Herfurða í Hungurvöku. Foreldr-
ar hans voru Otto Heinrich Jetzek
sellóleikari í Norð-vesturþýzku fíl-
harmóníuhljómsveitinni í Herford,
f. 5. desember 1903, d. 19. ágúst
1974, og kona hans Johanne Luise
Agnes Jetzek, f. Fischer, húsmóðir,
f. 7. desember 1904, d. 13. júní
1983. Var faðir hans af tékkneskum
ættum svo sem ættarnafn hans ber
með sér.
Þegar Hans var tæplega 12 ára
hófst heimsstyijöldin síðari og ungl-
ingsár hans liðu í skugga hennar.
í lok ársins 1943 þegar hann var
16 ára gamall og kominn í mennta-
skóla var hann kvaddur til herþjón-
ustu og gerðist það þannig að bekk
hans var breytt í eins konar her-
deild til loftvarna og árið 1944 var
hann sendur til Berlínar og síðan
Póllands; var honum ásamt þremur
félögum falið það verkefni að vera
við loftvarnabyssu. Síðar ársins var
hann settur í herdeild sem búin var
léttum vélbyssum til æfinga í Alpa-
fjöllum. Hlaut hann þar viðurkenn-
ingu fyrir skotfimi. Herdeild þessi
var í viðbragðsstöðu að halda til
vígvallanna þegar styrjöldinni lauk,
en sú sem næst hafði farið á undan
stráféll. Herdeildin var afvopnuð,
en menn síðan látnir lausir; um
skeið gegndi Hans hlutverki túlks,
enda góður enskumaður. Loks tókst
honum að komast til Herford eftir
nokkra hrakninga. Þar var allt með
kyrrum kjörum, borgin hafði ekki
orðið fyrir neinni árás og var
óskemmd; fjölskylda hans hafði
komizt klakklaust úr hildarleik
styijaldarinnar. Hitt er ljóst að
reynsla af þessu tagi hlýtur að setja
mark sitt á hvern þann sem fyrir
henni verður. — Eftir stytjöldina
lifði fjölskyldan við fremur þröngan
kost eins og aðrir Þjóðveijar þótt
hagur manna færi smám saman
batnandi.
Nú var námi haldið áfram þar
sem frá var horfið og lauk Hans
stúdentsprófi frá Stádtische
Oberschule fiir Jungen í Herford í
júlí 1947. Nám í viðskipta- og hag-
fræði stundaði hann við háskólana
í Göttingen, Miinchen og Köln á
árunum 1952-1956, en hafði áður
verið við leiklistarnám um skeið.
Hans kom til íslands 1955 og
hóf störf hjá bandaríska flotanum
á Keflavíkurflugvelli í febrúar 1956,
fyrst sem bókhaldari, en 1962 sem
birgðastjóri. Árið 1966 var hann
ráðinn skrifstofustjóri við verzlun
flotastöðvarinnar — Navy Ex-
change. Var þetta ábyrgðarstarf,
því að um verzlunina fóru miklir
fjármunir. Þessu starfí gegndi hann
til ársins 1967, en réðst þá til ís-
lenzka álfélagsins í Straumsvík. Þar
gegndi hann starfi deildarstjóra
umsýsludeildar félagsins til ársins
1990 — eða í 23 ár — þegar hann
lét af störfum vegna heilsubrests.
Starfíð var afar fjöibreytt því að
undir deild þessa fellur margvísleg
þjónusta við fyrirtækið utan hinnar
eiginlegu framleiðslu, svo sem
mötuneyti, þvottahús, ræsting
bygginga, hliðvarzla og gestamót-
taka. 011 störf sín vann hann af
"* frábærri alúð og dugnaði. Hollustu
hans við fyrirtæki þau sem hann
starfaði við voru lítil takmörk sett,
jafnvel svo að sumum þótti nóg um.
En hann leit á velgengni vinnuveit-
enda sinna sem eigin velgengni.
Hann tók nærri sér þegar erfíðleik-
ar steðjuðu að álframleiðslu og taldi
, ^ þá jafnvel eðlilegt að laun sín lækk-
uðu líkt og hlutur sjómanna þegar
illa aflast. Ef honum voru fengnir
dagpeningar til ferðalaga vildi hann
helzt skila því sem afgangs var.
Þetta hljómar vafalaust undarlega
í eyrum margra íslendinga, en
þannig hugsuðu flestir Þjóðveijar
af hans kynslóð. Ef til vill er þetta
ein skýringin á því hversu fljótt
Þýzkaland reis úr rústum og efna-
hagsundrið hófst. Væri áreiðanlega
öðru vísi umhorfs í atvinnulífi á
íslandi ef slík viðhorf ættu meira
fylgi að fagna og gagnkvæmur
skilningur ríkti að öðru leyti milli
atvinnurekenda og þeirra sem verk-
in vinna. — Víst er að yfirmenn
hans kunnu vel að meta störf hans
og sýndu það í verki. Hlaut hann
t.d. margvíslega viðurkenningu af
hendi Bandaríkjamanna meðan
hann starfaði á Keflavíkurflugvelli.
Hans var vinsæll meðal sam-
starfsmanna sinna, enda lagði hann
sig fram um að leysa hvers manns
vanda. Auk þess tók hann virkan
þátt í félagsstarfi þeirra. Um skeið
var hann formaður starfsmannafé-
lags ÍSAL, formaður steinasafnara-
félags þar og ritstjóri ÍSAL-tíðinda.
Utan vinnu var hann hjálpsamur,
örlátur og veitull við gesti og gang-
andi. Ef hann þáði greiða launaði
hann ríkulega.
Utan starfsins átti hann ýmis
áhugamál og var margt til lista
lagt. Hann var hagleiksmaður í
höndum og hafði ánægju af því að
dytta að húsi sínu og garði; hann
gat mótað myndverk og hefði áreið-
anlega náð þar góðum árangri ef
hann hefði lagt það fyrir sig; átti
hann raunar ekki langt að sækja
það, því að faðir hans var auk þess
að vera tónlistarmaður vel liðtækur
tómstundamálari. Um langt skeið
fékkst hann við steinasöfnun og
vakti áhuga samstarfsmanna sinna
á þeirri iðju eins og áður er komið
fram. En tónlist var þó helzta
áhugamál hans og tómstundagam-
an. Á skólaárum sínum í Herford
var hann í leiklistarhópum og tók
þátt í kórstarfi, en annars var hann
öðru fremur einlægur hlustandi.
Við þetta öðlaðist hann mikla þekk-
ingu á tónlist, fremur með skynjun
og innlifun en formlegu námi, enda
frá blautu barnsbeini alinn upp við
rótgróna tónlistarmenningu. Eitt
sinn tók hann þátt í tónlistarspurn-
ingakeppni á vegum Ríkisútvarps-
ins fyrir hönd fyrirtækis síns og var
frammistaða hans rómuð. Ljóðlist
hefur löngum verið tengd tónlist.
Var því eðlilegt að hann væri einn-
ig ljóðaunnandi; hafði hann einkum
mætur á ljóðum þýzkra skálda 18.
og 19. aldar, ekki sízt þeim sem
orðið höfðu tónskáldum innblástur.
Eddukvæðin mat hann mikils, en
þau las hann jöfnum höndum á ís-
lenzku og í þýzkum þýðingum.
Sjálfur var hann skáldmæltur þótt
ekki flíkaði hann því.
Hans kvæntist Álfheiði Líndal
29. júní 1956. Hún er dóttir Theo-
dórs B. Líndals prófessors og Þór-
hildar Pálsdóttur Briem. Álfheiður
og Hans höfðu kynnzt þegar bæði
voru við nám í Háskólanum í Köln.
Þau eignuðust fimm börn, sem eru
þessi:
Theodór Jetzek, fæddur 10. nóv-
ember 1956, mikill efnispiltur sem
fórst af slysförum 23. maí 1969 og
harmdauði öllum sem til þekktu.
Agngs Hansdóttir myndmennta-
kennari, fædd 12. desember 1957.
Sambýlismaður hennar er Jacques
Melot sveppafræðingur. Þau eru
búsett í Reykjavík. Börn hennar eru
Álfheiður Ánna Pétursdóttir, f. 11.
marz 1981 — faðir Álfheiðar er
Pétur Magnússon myndlistarmað-
ur, búsettur í Hollandi — og Ragn-
hildur Melot, fædd 23. september
1992.
Helga Hansdóttir læknir, fædd
15. ágúst 1959. Eiginmaður henn-
ar er Kristinn Guðbrandur Harðar-
son myndlistarmaður. Þau eru bú-
sett í Connecticut í Bandaríkjunum
þar sem Helga er við sérnám í
læknisfræði og starfar jafnframt
sem læknir. Sonur þeirra er Theo-
dór Magnús, fæddur 7. júlí 1988.
Tómas Ottó Hansson hagfræð-
ingur, fæddur 27. marz 1965. Sam-
býliskona hans er Vigdís Sjöfn Ól-
afsdóttir viðskiptafræðingur. Þau
eru búsett í New York þar sem
Tómas er við framhaldsnám í hag-
fræði.
Þórhildur Hansdóttir hagfræði-
nemi, fædd 14. marz 1971. Unn-
usti hennar er ívar Helgason lækna-
nemi.
Ekki hafði Hans dvalizt hér lengi
þegar hann kaus að setjast að á
Islandi; íslenzkur ríkisborgari varð
hann árið 1975. Hann leit á Island
sem land tækifæranna; hér væri
margt óunnið og því verk að vinna.
Þess vegna mat hann mikils að fá
tækifæri til að taka þátt í að byggja
upp álverið í Straumsvík og eiga
ofurlitla hlutdeild í að skjóta fleiri
stoðum undir íslenzkt atvinnulíf en
verið höfðu.
Löngum var hann veill heilsu, en
ekki lét hann það á sig fá og hlífði
sér hvergi, en mjög ágerðist heilsu-
leysi hans hin síðari ár, svo mjög
að hann varð að láta af störfum
fyrir um það bil tveimur árum; var
hann síðan lítt vinnufær og þarf
ekki að fara mörgum orðum um
hvert áfall það var jafnstarfssömum
manni. Þegar svo var komið undi
hann sér bezt við að hlusta á tón-
list og lesa bækur. Vinnuveitendur
hans í Straumsvík og samstarfs-
menn sýndu honum margvíslega
vinsemd og hjálpsemi og fyrir það
var hann innilega þakklátur, enda
var hugur hans einatt bundinn við
starfsemina þar. Með fráfalli Hans
er genginn nýtur maður sem vann
kjörlandi sínu, íslandi, dijúgt dags-
verk, sem vert er að minnast og
þakka á útfarardegi hans.
Sigurður Líndal.
Sú kynslóð á íslandi sem nú er
að slíta barnsskónum upplifir stríð
og þær hörmungar sem þeim fylgja
í gegnum fjölmiðla. Við erum sem
betur fer ekki þátttakendur í þeim
hildarleik heldur áhorfendur og eig-
um því þann valkost að leiða slíkt
fréttaefni hjá okkur. Þátttakendur
á leiksviði hörmunganna eru m.a.
börn og unglingar sem vafalaust
munu bera þess merki um langa
framtíð. Hans Jetzek var ungur
maður í Þýskalandi þegar seinni
heimsstyijöldin stóð sem hæst og
hefur sú lífsreynsla vafalítið sett
mark sitt á hann. Stórbrotnar lýs-
ingar hans á ástandinu í Þýskalandi
í þeim tíma vöktu mig til umhugs-
unar um það hversu hlutskipti
mannanna er misjafnt í þessari ver-
öld.
Fljótlega eftir að ég hóf störf hjá
ISAL heyrði ég oft talað um Hans
Jetzek án þess þó að ég þekkti
hann í sjón. Ég hlustaði fyrir tilvilj-
un á spurningakeppni sem Páll
Heiðar Jónsson stjórnaði í útvarpinu
þar sem fulltrúar hinna ýmsu fyrir-
tækja voru að spreyta sig á spurn-
ingum varðandi sígilda tónlist. Að
sjálfsögðu fylgdist ég spenntur með
frammistöðu míns manns sem hafði
ótrúlega yfirgripsmikla þekkingu á
þessu sviði. Þá strax vaknaði áhugi
minn á að kynnast þessum manni
betur. Okkar kynni hófust þó ekki
fyrir alvöru fyrr en nokkru seinna
þegar ég fékk verkefni að leiðbeina
honum við notkun tölvukerfísins hjá
ISAL. Það má segja að upp frá því
hafi myndast á milli okkar sterk
vináttutengsl allt þar til yfir lauk.
Hans Jetzek var sannur og einlæg-
ur listunnandi. Hann dáði sígilda
tónlist enda hefur hann vafalítið
drukkið hana í sig með móðurmjólk-
inni. Hann stjórnaði m.a. kór á sín-
um yngri árum í Þýskalandi. Faðir
hans var þekktur tónlistarmaður í
sínum heimabæ og hefur hann átt
mikinn þátt í tónlistaruppeldi sonar-
ins. Starfsmenn ISAL eiga Hans
Jetzek mikið að þakka þar sem
hann vann ötullega og af fórnfýsi
að uppbyggingu starfsmannafé-
lagsins, m.a. við byggingu sumar-
húsa og stofnun hinna mismunandi
áhugaklúbba félagsins svo sem
steinasafnaraklúbbsins og ljós-
myndaklúbbsins.
I starfi sínu sóttist Hans ætíð
eftir fullkomnum. Fullkomnunin hjá
honum var ekki fólgin í því að vinna
yfirnáttúruleg verk heldur í því að
leysa vanaleg verk óvenjulega vel
af hendi. Hann var fyrirtæki sínu
trúr allt til dauðadags og óþreyt-
andi við að kynna málstað þess.
Sú mynd sem kemur upp í hugann
þegar ég hugsa um Hans Jetzek
er mynd af honum sem svo margir
kannast við, brosandi sínu einlæga
barnslega brosi eins og hann kvaddi
mig í síðasta skiptið, þá mynd mun
ég varðveita í minningunni.
Að leiðarlokum vil ég bera fram
þakkir og kveðjur frá mér og Ástu
konu minni fyrir stutt en gefandi
kynni. Við sendum Álfheiði og fjöl-
skyldu samúðarkveðjur. Það er
huggun harmi gegn að þegar ævi-
sólin gengur til viðar, lýsa stjörnur
endurminninganna.
Guðni B. Guðnason.
Fyrir um 20 árum kynntist ég
góðum dreng, Hans Jetzek, sem ég
hef haft miklar mætur á síðan.
Hans var einn af þessum góðu
mönnum af erlendum uppruna, sem
hér hafa dvalið í áratugi og helgað
íslandi starfskrafta sína. Hér hefur
hann eignast góða konu og fram
úr skarandi mannvænlega afkom-
endur. Heimili þeirra hjóna að
Tjamargötu 24 er hlýlegt og hvílir
á gömlum merg, enda nokkurs kon-
ar „ættaróðal" Álfheiðar konu hans.
Þar bjó Álfheiður amma hennar og
ól upp sín börn, m.a. Þórhildi móð-
ur Álfheiðar, og þar bjó einnig lang-
amma hennar, Þórhildur Tómas-
dóttir.
Hans hafði ríka ábyrgðartilfinn-
ingu. Hann var hlýr og vildi liðsinna
þeim, sem til hans leituðu. Mér og
mínum sýndi hann mikla vinsemd,
sem ég vil þakka honum fyrir. Ég
votta Álfheiði og ástvinum öllum
innilega samúð mína. Megi það
verða þeim huggun harmi gegn að
Hans hefur skilað góðu ævistarfi
og komið þannig fram í lífinu að
enginn hefur mér vitanlega farið
sár af hans fundi.
Guðrún Jónsdóttir arkitekt.
Hans Ottó Jetzek lést 16. þ.m.
eftir nokkra vanheilsu. Hann var
fæddur árið 1927 og óx úr grasi í
borginni Herford í norðurhluta
Þýskalands, sem áður en til samein-
ingar þýsku ríkjanna tveggja kom,
heyrði til Vestur-Þýskalandi. Hann
lagði stund á nám í hagfræði en
fluttist hingað til lands árið 1955
eftir að hafa kynnst Álfheiði Lín-
dal, móðursystur minni og síðar
eiginkonu sinni, sem þá var við nám
í þýsku. Hann varð síðar íslenskur
ríkisborgari og bjuggu hann og
Álfheiður í Reykjavík æ síðan.
Allt frá því að ég man eftir mér
hefur Hans staðið mér nærri. Ég
missti föður minn ungur að árum
og fíutti þá ásamt móður og yngri
bróður á heimili móðurforeldra
minna, sem bjuggu við sunnanvert
Bergstaðastræti í Reykjavík. Þaðan
var ekki löng leið í Tjarnargötu 24,
stórt og svipmikið timburhús fyrir
miðri Tjörninni, sem var heimili
Hans og ijölskyldu síðustu þijá ára-
tugina. Mikill samgangur var milli
heimilanna þegar ég var að alast
upp og ég tíður gestur í Tjarnar-
götu. Hans var afskaplega barngóð-
ur og mjög laginn við að koma
ungum börnum til að kætast og
hlæja. Ég varð þeirrar ánægju ekki
hvað síst aðnjótandi, bæði í aðal-
hlutverki og seinna sem áhorfandi.
Á æskuárum mínum var Hans í
mínum huga eins og feður áttu að
vera, viðmótsþýður og myndarlegur
á velli. Rámar mig í að hafa ein-
hvern tíma haft á orði við móður
mína, sem þá var orðin ekkja, hvort
hún vildi ekki giftast Hans; lengra
náði hugsunin ekki í það skiptið.
Þótt Hans hefði gott vald á íslensku
fór ekki hjá því að heyrðist, að hún
var ekki móðurmál hans. Er ég á
því að hann hafi oft fekar náð at-
hygli manna og um margt verið
markvissari og skemmtilegri fyrir
vikið, en þeir sem íslensku áttu að
móðurmáli.
Hans og Álfheiður áttu miklu
barnaláni að fagna. Elsti sonur
þeirra, Theodór, og ég urðum
snemma miklir mátar. Hann var
hálfu öðru ári eldri en ég, mikið
fyrir lestur bóka, vel að sér, náms-
maður svo af bar og stolt foreldra
sinna. Eins og nærri má geta leit
ég mikið upp til hans og þótti mik-
ill fengur í félagsskap hans. Fyrir
réttum 25 árum varð fjölskyldan
fyrir þeirri sáru raun, að Theodór
lést' af slysförum aðeins 12 ára.
Finnst mér eins og sorgin hafi aldr-
ei að fullu yfirgefið Hans eftir þann
missi. Önnur börn þeirra hjóna eru
Agnes, fædd 1957, myndlistarmað-
ur og kennari og býr hún ásamt
manni sínum Jacques Melot og
tveimur dætrum í Reykjavík. Helga
er fædd 1959, læknir, nú í fram-
haldsnámi í Bandaríkjunum, gift
Kristni Harðarsyni, og eiga þau
einn son. Tómas Ottó er fæddur
1965, hagfræðingur, í framhalds-
námi í Bandaríkjunum og í sambúð
með Vigdísi Ólafsdóttur. Yngst er
Þórhildur, fædd 1971, nemandi í
hagfræði við Háskóla íslands og í
sambúð með ívari Helgasyni. Er
ekki að efa, að börn Hans sækja
góðar gáfur og margháttaða hæfí-
leika í ríkum mæli til föður síns.
Hans var mikill unnandi
klassískrar tónlistar og tók m.a.
þátt í keppni fyrir fáeinum árum í
þekkingu á því sviði í ríkisútvarp-
inu. Sérstaklega voru honum Beet-
hoven og Mozart hugþekkir. Þá var
Hans mikill áhugamaður um jarð-
færði, einkum steina og þá veröld
sem þeir geta haft að geyma. Eitt
sinn fórum við t.d. þrír saman Hans,
Theodór sonur hans og ég, eftir-
minnilega ferð á Esju í leit að
áhugaverðum steinum. Einnig slíp-
aði hann steina og gerði úr þeim
skartgripi og aðra skrautmuni. Þá
stóð hann fyrir stofnun steina-
klúbbs á meðal starfsmanna hjá
íslenska álfélaginu hf.
Ekki treysti ég mér til að meta
hvaða grunnur það var ungum
manni að alast upp í Þýskalandi á
árunum fyrir og kringum heims-
styijöldina síðari. Né treysti ég mér
til að setja mig í spor hans, að flytj-
ast hingað til okkar fámenna, af-
skekkta og norðlæga lands á sínum
tíma. Hitt veit ég, að honum var
vel tekið af tengdafólki sínu er hing-
að var komið. Var enda ekki við
öðru að búast þar sem ljóst var,
að þar fór mikill mannkostamaður,
traustur og heiðarlegur. Þjóðveijar
hafa alla tíð verið þekktir fyrir
dugnað og samviskusemi. Þar var
Hans engin undantekning. Hann
átti það til að gera kröfur til ann-
arra, en fyrst og fremst var hann
kröfuharður við sjálfan sig. Eftir
að hann kom til landsins hóf hann
brátt störf hjá varnarliðinu á Kefla-
yíkurflugvelli, en fljótlega eftir að
íslenska álfélagið hf. var stofnað
hóf hann störf hjá því og starfaði
þar sem deildarstóri allt þar til fyr-
ir örfáum árum að heilsan gaf sig.
Eftir því sem ég veit best var hann
alltaf framúrskarandi starfsmaður
og samviskusamur, þannig að af
bar. Þetta get ég sagt af nokkurri
reynslu því ég starfaði tvö sumur
hjá íslenska álfélaginu hf., reyndar
með hans fulltingi, og vissi ég að
hann naut þar mikils trausts og
virðingar.
Goður drengur og góður þegn
hefur kvatt, vel fyrir aldur fram.
Álfheiði eiginkonu hans og börnum
þeirra og tengda- og barnabörnum
votta ég dýpstu samúð mína.
Jónas Guðmundsson.