Morgunblaðið - 06.04.1994, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1994
Lagt út af röngimi for-
sendum um flutningsgjöld
eftirÞórð Sverrisson
Nýlega var lögð fram skýrsla
um flutningsgjöld í gámaflutning-
um til og frá Islandi. Skýrslan var
gerð af breska ráðgjafarfyrirtæk-
inu „Drewry sjóflutningaráðgjöf"
fyrir Félag íslenskra stórkaup-
manna með styrk úr ríkissjóði.
Nokkrar umræður hafa verið i fjöl-
miðlum um efni og niðurstöður
skýrslunnar. í þeim umræðum
hefur komið fram sú staðhæfing
íslensku skipafélaganna að tölu-
legar forsendur skýrslunnar séu
rangar og þær ályktanir sem þar
eru dregnar því marklitlar. Þar
sem efni skýrslunnar hefur áfram
verið til umfjöllunar í fjölmiðlum,
þrátt fyrir rangfærslur hennar, er
nauðsynlegt að sýna skýrt fram á
í hveiju þær eru fólgnar, til þess
að menn séu ekki í vafa um stað-
reyndir þessa máls. Hér á eftir eru
raktar nokkrar af þeim grundvall-
arskekkjum sem settar eru fram
í skýrslunni og sýna að efni henn-
ar er í reynd í afar takmörkuðu
samræmi við þann raunveruleika
sem gildir á íslenskum flutninga-
markaði.
Alvarlegar villur
í gagnasöfnun
Sú tala sem skýrsluhöfundur
notar um meðalmagn í gámi er
röng. Hér er um grófa skekkju
að ræða sem hefur afgerandi áhrif
á heildamiðurstöðu skýrslunnar. í
töflu 1.19 og í töflu 2.5 í skýrsl-
unni kemur fram hvemig hann
kemst að röngum niðurstöðum um
meðalmagnið. Þar er byggt á upp-
lýsingum um flutninga um Reykja-
víkurhöfn sem fengnar eru úr
handbókinni „Containerization
International Yearbook". Sam-
kvæmt þeim var innflutningsmagn
í gámum tæp 574 þúsund tonn
árið 1990 og þannig fær hann þá
niðurstöðu að meðalmagn í hverri
20 feta gámaeiningu hafi verið
9,26 tonn. Hér er hins vegar um
ranga tölu að ræða sem hefur víð-
tæk áhrif á niðurstöðu skýrslunn-
ar. Skekkjan felst í því að ekki
hefur verið tekið tillit til þess að
hluti af þessum 574 þúsund tonn-
um er strandflutningur og varn-
ingur sem fluttur er til íslands og
áfram til Evrópu og hefur ekkert
með íslenska flutningakaupendur
að gera. Samkvæmt upplýsingum
frá Reykjavíkurhöfn var heild-
arinnflutningsmagn á gámavöru
árið 1990 um 414 þúsund tonn. í
skýrslunni er því um að ræða
ofáætlun innflutningsvarnings
með áætlunarskipum sem nemur
hvorki meira né minna en tæpum
160 þúsund tonnum. Samkvæmt
þessu er meðalmagn í hverri
gámaeiningu ranglega reiknað
sem 9,26 tonn en það er notað til
viðmiðunar í allri skýrslunni. Þess-
um mistökum hefði auðveldlega
verið hægt að komast hjá með því
að bera tölurnar undir Reykjavík-
urhöfn sem hefði getað leiðrétt
skekkjur sem þessar í skýrslunni.
Rétt er að geta þess að skýrsluhöf-
undur kom ekki hingað til lands
fyrr en endanleg útgáfa hennar
var kynnt þann 16. mars sl.
Það má einnig benda á að höf-
undur notar ekki aðeins sama
meðalmagn í gámaeiningum bæði
frá N-Ameríku og Evrópu í inn-
flutningi, heldur einnig fyrir öll
þau 10 ár sem eru til skoðunar.
Þetta hjóta að teljast óvönduð og
óeðlileg vinnubrögð þar sem vöru-
innflutningur frá Ameríku er ólík-
ur innflutningi frá Evrópu auk
þess sem samsetning vöruinn-
flutnings breytist oft mikið milli
ára.
í viðtali við Morgunblaðið 29.
mars sl. segir skýrsluhöfundur að
niðurstaða skýrslunnar sé röng ef
upplýsingar um flutningsmagn um
Reykjavíkurhöfn séu rangtúlkað-
ar. í þessari grein er einmitt sýnt
fram á rangtúlkun skýrsluhöfund-
ar á þeim upplýsingum og hefur
ráðgjafinn því með þessum orðum
staðfest það sem Eimskip hefur
haldið fram, að niðurstöður þess-
arar skýrslu séu rangar.
Rangt meðalflutningsgjald
á hvert tonn
í framhaldi af skekkju skýrslu-
höfundar um flutningsmagn kem-
ur í ljós að hann rangfærir einnig
meðalflutningsgjöld á hvert tonn.
í skýrslunni í töflu 1.1 er m.a.
staðhæft að meðalflutningsgjöld
frá N-Ameríku hafí verið 29.516
krónur á tonn á árinu 1993. Þessi
tala er unnin úr gögnum frá FÍS,
en engin nánari grein gerð íyrir
hvernig hún er framkomin. Þessa
grunntölu notar höfundur síðan til
að reikna út flutningsgjald á
hveija gámaeiningu. Á árinu 1993
var meðalflutningsgjald Eimskips
í innflutningi frá Bandaríkjunum
hins vegar 18.670 krónur á tonn.
Meðalverð skýrslunnar í þessum
flutningum er því hvorki meira né
minna en 58% hærra en það sem
viðskiptavinir Eimskips greiddu í
raun og veru að meðaltali á síð-
asta ári.
Rangt meðalverð á
hverja gámaeiningu
Þessar tvær röngu niðurstöður
notar skýrsluhöfundur síðan til að
flnna út áætlað meðalverð á hveija
gámaeiningu með því að marg-
falda 9.26 (meðalfjölda tonna í
gámaeiningu) með 29.516 krónum
(meðalverð á tonn) og fær þannig
út að gámaeiningaverð hafi að
meðaltali verið 273.318 krónur
árið 1993 eða 4.258 bandaríkja-
dalir eins og fram kemur í töflu
2.6 í skýrslunni. Meðalmagn í
hverri gámaeiningu hjá Eimskip í
innflutningi frá N-Ameríku var
hins vegar um 5,75 tonn á gáma-
einingu og notar höfundur skýrsl-
unnar því tölu sem er 61% hærri
en um var að ræða í raun og veru
hjá Eimskip. Rétt flutningsgjald á
hveija gámaeiningu fæst því með
því að margfalda 5.75 (raunveru-
legur meðalfjöldi tonna í gámaein-
ingu) með 18.670 krónur (raun-
verulegt meðalverð á tonn) sem
sýnir að meðalverð hjá Eimskip
hefur verið 107.353 krónur á
hveija gámaeiningu eða 1.672
bandaríkjadalir miðað við sömu
gengisforsendur og notaðar eru í
skýrslunni. Niðurstaða Drewry
skýrslunnar um meðalverð í inn-
flutningi frá Ameríku eru því 154%
hærra en viðskiptavinir Eimskips
eru í raun og veru að greiða. Til
frekari glöggvunar er þetta dregið
saman í meðfylgjandi töflu um
flutningsgjöld frá N-Ameríku.
Sambærilegir útreikningar fyrir
flutningsgjöld Eimskips frá Evr-
ópu sýna sömu grundvallarskekkj-
ur og ofáætlun skýrsluhöfundar á
fiutningskostnaði á þeirri leið.
Rangar forsendur
í Ijósi þeirra rangfærslna sem
hér hefur verið sýnt fram á eru
þeir fyrirvarar sem skýrsluhöfund-
ur setur við þau gögn sem stuðst
er við í umfjöllun um íslenska
flutningamarkaðinn skiljanlegir. í
skýrslunni varar höfundur þannig
sjálfur við áreiðanleika íslensku
undirstöðugagnanna og segir á
blaðsíðu 3 í kafla 2.2: „The freight
rate data for Icelandic trades has
been provided by FIS and the Ice-
landic Shippers Council. Interpret-
ation of that data has been under-
taken by Drewry, although it is
the Consultant’s opinion that the
source and methodology used to
provide the data supplied are less
than perfect, and may well affect
the accuracy of the conclusions.“
í lauslegri þýðingu útleggst þessi
tilvitnun þannig: „Upplýsingar um
flutningsgjöld til og frá Islandi
koma frá Félagi íslenskra stór-
kaupmanna, FIS og Flutninga-
kauparáði. Drewry hefur notað
þessar upplýsingar til túlkunar,
þó að það sé skoðun ráðgjafans
að heimildirnar og aðferðirnar sem
notaðar voru til að afla upplýs-
inganna séu síður en svo fullkomn-
ar og geti auðveldlega haft áhrif
á nákvæmni niðurstaðanna." Eim-
skip hefur ítrekað leitað eftir því
hjá FÍS að fá nánari upplýsingar
um þau gögn sem hér hafa verið
lögð til grundvallar, en það hefur
engan árangur borið.
Ráðgjafinn dregur í land
Þrátt fyrir þessa fyrirvara eru
dregnar mjög ákveðnar og alvar-
legar niðurstöður um íslenskan
flutningamarkað á þessum veiku
forsendum. Að vísu hefur hinn
erlendi ráðgjafi, sem ber ábyrgð á
skýrslunni, viðurkennt ýmsar vill-
ur í henni. Dæmi um það er viðtal
við hann í Morgunblaðinu 20.
mars sl. þar sem hann segir að
ekki hafi verið tekið tillit til þess
að yfirgnæfandi meirihluti þess
varnings sem fluttur er út í gám-
um frá íslandi fer í frystigámum.
Þessir gámar kosta margfalt
meira en venjulegir gámar og kalla
auk þess á miklar fjárfestingar og
meiri rekstrarkostnað bæði um
borð í skipum og í landi. í viðtali
við Morgunblaðið þann 29. mars
segir hann ennfremur að reikna
megi með að ýmsar séraðstæður
og kostnaðarliði megi reikna með
að endurspeglist í flutningsverð-
um. Einnig nefndi ráðgjafínn í
þessu viðtali að augljóslega væri
um miklu minni flutninga að ræða
hingað en á öðrum flutningaleið-
um. Hann staðfesti jafnframt að
hann hefði ekki vitað um að til
væri góð hafnaraðstaða á Voga-
bakkasvæðinu í Reykjavíkurhöfn.
Hafnarstjórinn í Reykjavík hefur
reyndar þegar leiðrétt þær rang-
færslur sem fram koma í skýrsl-
unni um að skortur á hafnarað-
stöðu hér á landi komi í veg fyrir
samkeppni í skipaflutningum til
og frá íslandi. í viðtali við Morgun-
blaðið þann 23. mars sl. vísaði
hafnarstjóri þessum niðurstöðum
skýrslunnar á bug og upplýsti að
hinn erlendi ráðgjafi hefði aldrei
rætt við forsvarsmenn Reykjavík-
urhafnar.
Óraunhæfur samanburður við
flutningsgjöld erlendis
Samanburður skýrsluhöfundar
við flutningskostað erlendis ogt.d.
flutningsgjöld frá íslandi til Rott-
erdam er afar villandi og þar er
m.a ekki tekið tillit til þess hvað
er innifalið í gjöldum Eimskips.
Þau lægstu verð sem eru nefnd á
milli Rotterdam og Lissabon gilda
eingöngu fyrir þurrvöru en ekki
frystivöru, en frystivara er lang-
stærsti hlutinn af íslenskum út-
flutningi. Það sem er líkt í þessum
samanburðl er að siglingavega-
lengdin er svipuð, en flest annað
á þessum flutningamörkuðum er
ósamanburðarhæft. Ef hinn er-
lendi ráðgjafi hefði kynnt sér ís-
lenska flutningamarkaðinn, þá
hefði hann komist að því að marg-
þætt þjónusta umfram sjóflutning
er iðulega innifalin í flutnings-
gjöldum Eimskips. Meðal þess sem
oft er innifalið má nefna:
* Forflutningur til Reykjavíkur
frá öllum viðkomuhöfnum strand-
flutningaskipa Eimskips á Íslandi
eða þátttaka í kostnaði við akstur
til Reykjavíkur.
* Ákstur og áframhaldandi
flutningur útflutningsvöru til
ákvörðunarstaðar erlendis.
* Ef um er að ræða vöru sem
ekki fer í heilan gám eða svokall-
aða stykkjavöru, þá felst í þjón-
ustunni móttaka á vörunni,
geymsla I frystigeymslum og
hleðsla í gáma á íslandi. íslensku
gjöldin eru sambland af heilgáma
flutningum og stykkjavöru þjón-
ustu, en hún er stór hluti af flutn-
ingum til og frá landinu og yfir
70% í útflutningi. Að teknu tiliti
til þess innanlandsflutnings og við-
bótarþjónustu sem veitt er í flutn-
ingum frá íslandi skal fullyrt að
flutningsgjald í frystiflutningum
frá landinu er að fullu sambæri-
legt við þau gjöld sem gilda í flutn-
ingum milli Rotterdam og Lissa-
bon.
Lækkun flutnings-
gjalda Eimskips
Frá ársbyijun 1986 til ársloka
1993 hafa meðalflutningsgjöld
Eimskips^ á hvert tonn í innflutn-
ingi til íslands frá Evrópu með
áæt.lunarskipum lækkað um rúm
40% að raungildi. Meðfylgjandi
línurit sýnir þetta vel en þar er
þessi þróun bæði sýnd á föstu
verðlagi miðað við byggingarvísi-
tölu og einnig í þýskum mörkum.
í skýrslunni er hins vegar miðað
við bandaríkjadali sem hefur verið
mjög sveiflukenndur á undanförn-
um árum og hentar illa til þess
að meta verðbreytingar, auk þess
sem um 90% flutninga til og frá
Islandi eru um Evrópuhafnir.
Engu að síður skal það upplýst
að meðalflutningsgjöld Eimskips
frá Evrópu hafa lækkað um 22%
mælt í dollurum.
Það er jafnframt mjög ámælis-
vert að í skýrslunni er ekki tekið
tillit til verðlagsbreytinga á ís-
landi, þar sem verðbólga hér á
landi á liðnum áratug hefur verið
langt umfram það sem almennt
Þórður Sverrisson
„Sú staðreynd stendur
því óhögguð að Eimskip
hefur ásamt fyrirtækj-
um í inn- og útflutn-
ingsverslun náð veru-
legum árangri við að
lækka flutningskostnað
til og frá landinu. Þessi
árangur hefur náðst
með þrotlausri vinnu og
nánu samstarfi og hef-
ur verið kynntur fyrir
öllum viðskiptavinum
félagsins og öðrum
landsmönnum á liðnum
árum.“
hefur verið í nágrannalöndunum.
Þess vegna er nauðsynlegt, til að
tölur séu samanburðarhæfar, að
framreikna verð einstakra ára til
sambærilegs verðlags. Það er
venja að nota byggingarvísitölu í
reikningsskilum fyrirtækja hér á
landi og væntanlega hafa stór-
kaupmenn notað sömu aðferð í
reikningsskilum sínum.
Verðbreytingastuðull ríkis-
skattstjóra er miðaður við breyt-
ingu á byggingarvísitölu, enda
endurspeglar vísitalan bæði launa-
kostnað og erlend og innlend að-
föng. Innflytjendur hafa séð svart
á hvítu í flutningsgjaldareikning-
um sínum á undanförnum árum,
að flutningsgjöld hafa verið að
lækka. Fulltrúar Félags íslenskra
stórkaupmanna hafa haldið því
fram að í skýrslunni sé verið að
sýna þróun flutningsgjalda á
hvetja gámaeiningu en ekki á
hvert tonn. Það skiptir hins vegar
engu máli hvort þróun flutnings-
gjalda er skoðuð á hvert tonn, eða
eins og er í skýrslunni, á hveija
gámaeiningu. Flutningsgjöld á
hvert tonn eru grunnurinn að út-
reikningum á gámaeiningaverði
þar sem þau eru einfaldlega marg-
földuð með áætluðum meðalfjölda
tonna í hverri gámaeiningu eins
og sýnt er í töflu 2.6 í skýrslunni.
Lækkun flutningsgjalda á hvert
tonn staðfestir því, miðað við
reikningsaðferðir ráðgjafans að
flutningsgjöld á hveija gámaein-
ingu hafa verið að lækka með
nákvæmlega sama hætti.
Flutningsgjöld frá N-Ameríku til íslands
Samanburður á röngum niðurstöðum Drewry-skýrslunnar og raunverulegum flutningsgjöldum frá Eimskip
Niðurs. Drewry-skýrsl. Meðalfj. tonna í gámaeiningu 9,26 x Meðalverð á hvert tonn 29.516 Meðalverð á gámaeiningu 273.318
Raunv. tölur frá Eimskip 5,75 x 18.670 107.353
Ofáætlun Drewry 61% 58% 154%
Ein gámacining samsvarar einum 20 feta gámi.