Morgunblaðið - 06.04.1994, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1994
43
ÞAÐ LÆRA BORN
SEM ÞAU BÚA VIÐ
eftir Valborgu
Sigurðardóttur
Vináttan
Það læra börn sem þau búa við.
Það bam sem býr við hnjóð lærir að for-
dæma.
Það bam sem býr við hörku lærir fólsku.
Það barn sem býr við aðhlátur lærir einurð-
arleysi.
Það bam sem býr við ásakanir lærir sektar-
kennd.
Það bam sem býr við mildi lærir þolgæði.
Það bam sem býr við örvun lærir sjálfs-
traust.
Það bam sem býr við hrós lærir að viður-
kenna.
Það bam sem býr við réttlæti lærir sann-
gimi.
Það bam sem býr við öryggi lærir kjark.
Það bam sem býr við skilning lærir að una
sínu.
Það bam sem býr við alúð og vináttu lærir
að elska.
Þessi orð Dorothy L. Holtes í
þýðingu Helga Hálfdanarsonar láta
engan ósnortinn sem ber hag og
þroska bama fyrir bijósti. í tilefni
af 30 ára afmæli Fósturskóla Ís-
lands árið 1976 gaf skólinn út
myndarlegt og fallegt veggspjald
með þessum vísdómsorðum.
Á ári fjölskyldunnar fer vel á að
minna á þennan boðskap. Dýrmæt
heilræði um samskipti manna felast
í honum. Þau eiga erindi til allrar
fjölskyldunnar. Boðskapurinn krist-
allast í síðustu setningunni: Það
barn sem býr við alúð og vináttu
lærir að elska.
í heimsbókmenntunum er víða
fjallað um vináttuna og gildi hennar
fyrir farsæld mannsins. „Að svipta
líf manna vináttunni," segir Cicero,
,jafngildir því að nema sólina brott
úr alheimi," og Aristoteles segir:
„Án vina myndi enginn kjósa að
lifa þótt hann eignaðist öll heimsins
gæði." í Hávamálum er tekið í sama
streng. Niðurstaða er hin sama:
Án vináttu, ekkert líf.
Ekki er því að undra þótt spurt
sé: Hvaða áhrif skyldi það hafa á
barn að eignast ekki vináttu jafn-
ingja sinna og skólafélaga? Eru
tengsl milli vináttu og farsældar
barna á bemskuskeiði?
Án leiks, engin vinátta. „Ef mað-
ur getur ekki verið í fótbolta, á
maður enga vini,“ sagði 8 ára gam-
all drengur sem slasaðist illa á
fæti með þeim afleiðingum að hann
gat aldrei framar leikið fótbolta.
Uti á leikvelli í frímínútum hímdi
hann vansæll undir vegg. Enginn
sinnti honum, hvorki kennarar né
börn. Reynsla manna og rannsóknir
staðfesta þessi tengsl milli vináttu
og leiks bama.
Delta Kappa
Gamma - Fé-
lag kvenna í
fræðslustörfum
skrifar á ári
fjölskyldunnar
Félagslega einangruðu
börnin eru líklegri en
önnur börn til að gefast
upp á skólanámi, lík-
legri til að lenda í hvers
kyns afbrotum á ungl-
ingsaldri
En það em fleiri en fatlaðir sem
lenda utangarðs eða eiga erfitt upp-
dráttar í hópi jafningja í skóla og
utan. Því miður er börnum sem em
hlédræg og kyrrlát oftast gefínn
minni gaumur en þeim sem era
fyrirferðarmikil, hávær og árásar-
gjörn. Hlédrægu bömin láta lítið
að sér kveða í leikskólanum og
grunnskólanum. Hin bömin hafa
þau oft „útundan", m.ö.o. þau verða
„félagslega einangruð
Eftir því sem böm eldast og
þroskast aukast félagsleg samskipti
þeirra við önnur börn og vináttu-
bönd styrkjast. Þó er það svo að
mörg böm ganga í gegnum leik-
skóla og grannskóla án þess að
njóta vináttu sem heitið getur. Eru
að sjálfsögðu margvíslegar ástæður
til þess. Afleiðingar þess að vera
ekki viðtekinn í hóp jafningja koma
víða greinilega fram í nútímarann-
sóknum og skýrslum. Félagslega
einangraðu bömin era líklegri en
önnur börn til að gefast upp á skóla-
námi, líklegri til að lenda í hvers
kyns afbrotum á unglingsaldri og
líklegri til að eiga við sálræn vanda-
mál að stríða fyrr eða síðar í lífinu.
Skortur á jafningjasamskiptum og
vináttu á bemskuskeiði virðast því
afar skaðleg tilfinninga- og félags-
þroska barna.
A-listinn í Kópa-
vogi ákveðinn
ALÞÝÐUFLOKKURINN í Kópavogi hefur tilkynnt lista sinn til sveit-
arstjórnarkosninganna 1994. Á fundi Alþýðuflokksfélags Kópavogs
21. mars sl. var listi flokksins samþykktur. Þá var einnig samþykkt
að nafn listans skuli vera A-listi jafnaðarmanna í Kópavogi.
1. Guðmundur Oddsson, bæjar-
fulltrúi, 2. Kristján Guðmundsson,
bæjarstjóri, 3. Helga E. Jónsdóttir,
bæjarfulltrúi, 4. Sigríður Einars-
dóttir, bæjarfulltrúi, 5. Ingibjörg
Hinriksdóttir, skjalavörður, 6.
Kristín Jónsdóttir, arkitekt, 7.
Gunnar Magnússon, kerfisfræð-
ingur, 8. Snorri Konráðsson, fram-
kvæmdastjóri MFA, 9. Hreinn
Hreinsson, félagsráðgjafi, 10.
Esther Steinson, fulltrúi, 11. Einar
Sæmundsen, landlagsarkitekt, 12.
Þóra Arnórsdóttir, nemi, 13. Loftur
Þ. Pétursson, húsgagnabólstrari,
14. Ágúst H. Jónsson, tómstunda-
Piaget mun vera einna fyrstur
vísindamanna til að benda á sál-
fræðileg áhrif jafningja á félags-
þroska bama. Geðlæknirinn SulH-
van telur einnig að jafningjatengsl,
og þá fyrst og fremst vinátta, örvi
skilning barnsins á nauðsyn þess
að gefa og þiggja í samskiptum
manna á jafnræðisgrandvelli.
Lærdómsrík vettvangsrannsókn
var gerð við Cambridge háskólann
árið 1988. Markmið rannsóknarinn-
ar var að lýsa atferli og félagslegum
samskiptum 6 og 7 ára bama sem
greind höfðu verið félagslega ein-
angruð samanborið við hóp félags-
lyndra barna. Vora þau pöruð sam-
kvæmt aldri, stétt og kynferði. Nið-
urstöður þessarar rannsóknar sýna
dapra mynd af félagslega einangr-
uðu bömunum. Þau áttu fá sam-
skipti við jafningja sína og þegar
þau reyndu að hefja samskipti var
þeim oftast hafnað. Samskipta-
hættir þeirra báru vott um ósjálf-
stæði og óeðlilega mikla tillitssemi.
Þau leituðu t.d. miklu oftar leyfis
en samanburðarhópurinn og vora
líklegri til að sýna undirgefni. Þeim
var oft stjórnað af öðrum en þá
sjaldan þau reyndu að stjórna öðr-
um mistókst það. Einangruðu böm-
in horfðu tímunum saman úr fjar-
lægð á önnur böm eða eigruðu
markmiðslaust um leikvöllinn,
„svipbrigðalaus og úr sambandi við
veruleikann", starandi út í loftið og
brostu með sjálfum sér. Sum ráfuðu
í kringum barnahópana, reyndu
ýmist að nálgast þá eða hörfuðu
undan, tautandi oft fyrir munni sér.
Þegar sjálfskynjun barnanna var
prófuð kom fram mikill munur á
þessum tveim hópum. Einangruðu
bömin virtust hafa minna sjálfsálit
en samanburðarhópurinn. Þau álitu
félagshæfni sína síðri en saman-
burðarhópurinn gerði, þau vora
ekki jafn hamingjusöm, fannst þau
síður tekin gild heima hjá sér og
voru yfirleitt síður ánægð með sig.
Þau álitu sig feimin og töldu sig
eiga færri vini en hin börnin töldu
sig eiga. Einnig héldu þau að öðram
þætti þau óaðlaðandi.
Rannsóknin bendir til þess að
brýnt sé að styrkja sjálfsmynd þess-
ara félagslegu einangraðu barna.
Ótraust sjálfsmynd og öryggisleysi
virðist sá þáttur sem tengir einangr-
un þeirra í bernsku við viðkvæmni
og varnarleysi gagnvart tilfinninga-
vanda á unglings- og fullorðins-
árum. Hugsanlegar aðgerðir þyrftu
að fela í sér að unnið sé með allri
fjölskyldunni og jafnframt að vekja
athygli leikskólafóstra og kennara
á þeim sérstaka vanda sem hijáir
einangraðu bömin. Vandi þessara
bama verður ekki leystur án sam-
starfs skólans og fjölskyldunnar.
Það læra börn sem þau búa við.
Virðingin er „fegursti gimsteinn"
vináttunnar sagði Cicero forðum.
Með virðingu fyrir baminu sem
manneskju og boðskap Dorothy L.
Holtes að leiðarljósi getum við
styrkt sjálfsmynd bama, sjálfsupp-
eldi þeirra og kjark til að takast á
við lífið og tilverana.
Valborg Sigurðardóttir
Seint gleymist mér svar litlu
stúlkunnar sem spurð var hvað hún
lærði eiginlega í leikskólanum. Hún
svaraði glöð í bragði: „í leikskólan-
um lærum við að vera vinir.“ Verð-
ugra verkefni get ég vart hugsað
mér í hvaða skóla sem er og í hvaða
fjölskyldu sem er á ári fjölskyldunn-
ar.
Höfundur er fyrrverandi
skólastjóri Fósturskóla íslands.
ðflr
W í.
SKEIFUNNI 11 SÍMI67 97 97
Svo létt.
...og gott!
fulltrúi, 15. Þórður Guðmundsson,
kennari, 16. Kristín Jónsdóttir,
forstöðumaður, 17. Helgi J.
Hauksson, útgefandi, 18. Kristján
H. Ragnarsson, sjúkraþjálfari, 19.
Hreinn Jónsson, iðnnemi, 20. Mar-
grét B. Eiríksdóttir, sölufulltrúi,
21. Hulda Finnbogadóttir, fyrrver-
andi bæjarfulltrúi og 22. Rannveig
Guðmundsdóttir, alþingismaður.
A-listi jafnaðarmanna í Kópa-
vogi var kynntur á kynningarhátíð
sem haldin var í Félagsheimili
Kópavogs 26. mars sl. að viðstöddu
miklu fjölmenni.