Morgunblaðið - 10.07.1994, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. JÚLÍ 1994 11
tíma þurfí vitanlega að leita mark-
aða fyrir afurðimar því á þeim þurfí
að lifa. Baldvin segir það ekkert
vafamál lengur að ísland sé kjörinn
vettvangur fyrir lífræna ræktun.
Lega landsins, hreinleiki þess og
menntun fólksins séu því til fram-
dráttar og því sé ekkert að vanbún-
aði. Hann leggur mikla áherslu á
að horft sé til framtíðar. Langtíma
markmið verði að liggja fyrir. Notk-
un ónáttúrulegra efna í framleiðslu
geti skilað miklum hagnaði í dag
en til lengri tíma litið skemmi hún
fyrir.
Markmiðið að gera
ísland að matvælamið-
stöð lífrænna afurða
er verðugt að mati
Baldvins. Það sé ekki
einungis efnahagslega
hagkvæmt fyrir þjóð-
ina heldur sé einnig
þörf fyrir vöru af þessu
tagi á alþjóðlegum
markaði. „Á forsendu
forvarna getum við
hugsanlega lækkað
kostnað við heilbrigðis-
kerfið ef við borðum
heilsufæði,“ segir
Baldvin og bendir á að
þannig leiði eitt af
öðru. „Það er list að geta lifað með
móður jörð án þess að kreíja hana
um meira en það sem hún getur
veitt.“
Klæðskera-
saumuð vara
Grímur Valdimarsson, forstjóri
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðar-
ins, gerir ekki ráð fyrir neinum
stökkbreytingum í fiskiðnaði fram
til aldamóta. Hann á þó fastlega
von á áframhaldandi
þróun og að fiskiðnað-
urinn muni færast enn
nær hefðbundnum
matvælaiðnaði en verið
hefur til þessa. Grímur
segir æðsta takmark í
fiskiðnaði næstu tvö
þúsund dagana vera
að gera hann sveigjan-
legri og betur tengdan
markaðnum. „Við
stefnum að því að
„klæðskerasauma"
vöru fyrir kröfuharða
neytendur," segir
Grímur og á þar við
að takmarkið sé að
framleiða eingöngu þá
vöru sem kaupendur óska eftir.
Hann segir þessa þróun þegar hafa
tekið flugið.
Annað aðkallandi verkefni kveð-
ur Grímur vera aukna kröfu um
ferskleika í fiskiðnaði. „Eg tel að
sala á tuttugu daga gömlum ísuðum
þorski muni senn leggjast af,“ seg-
ir Grímur og gerir fastlega ráð fyr-
ir að flugvélar verði í auknum
mæli notaðar til þess að koma
tveggja til þriggja daga gömlum
ískældum flökum á markaði. Grím-
ur telur örugga afhendingu skipta
öllu máli. „Það er ekki
nóg að geta útvegað
tonn af fiski einu sinni
í viku í 50 vikur á ári,
þær verða að vera 52.“
Til þess að uppfylla
þessar kröfur telur
hann að sjómenn muni
í vaxandi mæli koma
með lifandi fisk að
landi. Hann verði
geymdur í kvíum og
slátrað þegar mark-
aðnum hentar.
Grímur vekur einnig
athygli á því að vax-
andi kaupgeta í suð-
austur Asíu komi á
næstunni til með að
opna markaði fyrir
ýmsar fiskafurðir sem ekki eigi upp
á pallborðið í Evrópu og Bandaríkj-
unum. í því sambandi nefnir hann
meðal annars þurrkaða loðnu,
hausa, sæbjúgu, ígulker og sérunn-
ið lýsi.
Ennfremur telur Grímur að við-
skipti íslendinga með erlendan físk
eigi eftir að aukast. Hann telur að
íslendingar verði orðnir verulega
áberandi og virtir á fiskmörkuðum
heimsins sem sérfræðingar í vinnslu
og markaðssetningu á fiski árið
2000. Hann telur að tæknivæðing
verði enn lengra á veg komin svo
og þróun alls búnaðar fyrir sjávar-
útveg. „Árið 2000 verður Island
mun þekktara en það er í dag. Mun
fleiri munu tengja nafn landsins við
þá staðreynd að við erum matvæla-
framleiðendur og kunnum að fara
með fisk.“ Grímur segir þetta
kannski að hluta til vera óskhyggju
en leggi íslendingar áherslu á vist-
vænar afurðir og haldi rétt á spilun-
um muni þeim takast að nálgast
þessa sýn.
Árangur og öryggi
Tryggvi Pálsson,
framkvæmdastjóri hjá
íslandsbanka, gerir
fastlega ráð fyrir að
þeir tvö þúsund dagar
sem nú fara í hönd
verði mun bjartari en
þeir tvö þúsund sem á
undan eru gengnir.
Hann segir gilda einu
hvort horft sé til at-
vinnulífs, banka eða
fjölskyldu þennan tíjna
verði að nýta til að ná
árangri og skapa ör-
yggi. Tryggvi bendir á
að þótt bjartari tímar séu framund-
an eftir langt stöðnunarskeið verði
íslendingar að gera enn betur. Þar
tekur hann mið af því að á næstu
árum sé gert ráð fyrir meiri hag-
vexti í nágrannalöndunum en hér á
landi. Hann segir skilyrðin ákjósan-
leg allt sem þurfi sé sameiginlegt
átak þjóðarinnar. Höft hafi verið
afnumin, meiri festa sé komin í
verðlags- og gengismál og fleiri
fyrirtæki séu þess megnug að skapa
verðmæti.
„Við höfum á síð-
ustu árum komist hjá
því að ráðast í áhættus-
amar ijárfestingar með
stuðningi ríkisins.
Þetta var áður gert
með lítilli fyrirhyggju
og í alltof stórum stíl,
eins og laxeldi og refa-
rækt eru til vitnis um,“
segir Tryggvi en bendir
á að fyrir vikið geti
tekið lengri tíma að fá
fram fjárfestingar og
hagvöxt en skilyrðin
séu vissulega fyrir
hendi.
Tryggvi segir að
samningurinn um evrópska efna-
hagssvæðið hafi tryggt enn frekari
stöðugleika. Þetta telur hann að
komi ekki einungis til með að bjóða
upp á aukna möguleika heldur jafn-
framt breyta hugarfari og afstöðu
Islendinga. Hann segir j>að marg-
sinnis hafa sýnt sig að Islendingar
séu örir þegar athafnir séu annars
vegar og hér hafi Grettistaki verið
lyft á ótrúlega skömmum tíma. Á
móti kveður Tryggvi hins vegar
koma að íslendingar hafi oft brennt
sig á því hversu örgeðja þeir séu.
Hann á þar við mistök
efnahagsstjórn og
framkvæmdagleði. I
dag séu hins vegar
teikn á lofti um að Is-
lendingar hafi lært
eitthvað af axarsköft-
unum. Tryggvi bendir
í því sambandi á að
mjög víða í atvinnulíf-
inu sé búið að taka
reksturinn í gegn. „Að-
hald í kostnaði og bætt
skipulag í atvinnulífi og
einkaframkvæmdum
eru meira áberandi nú
en áður var. “
Að sögn Tryggva
einkennir stöðugleiki
einnig íjármálaheiminn
og þá ekki síst bankana. Jafnvægi
ríki á framboði og eftirspurn lánsfj-
ár. Hann bendir á að uppstokkanir
hafi átt sér stað hjá lánastofnunum
og sameiningar banka hafi sýnt
fram á að ódýrara og betra sé að
starfa í færri einingum. Þá séu
sparisjóðir farnir að vinna saman í
auknum mæli. Tryggvi gerir því ráð
fýrir að aðrar lánastofnanir, s.s.
fjárfestingalánasjóðir, muni ganga
í gegnum svipaða þróun fram að
aldamótum. „Ég sé fyrir mér fækk-
un sjóða, annað hvort með samein-
ingu innbyrðis eða við banka.“
Hvað fjármagnsmarkaðinn varð-
ar fagnar Tryggvi þeirri opnun út
á við sem verða mun um næstu
áramót. Þá verða skammtímahreyf-
ingar fjármagns til og frá landinu
heimilaðar. Tryggvi hyggur að í
fyrstu muni þetta hafa útstreymi
fjár í för með sér. Það veldur honum
þó litlum áhyggjum sérstaklega ef
Islendingum tekst á næstu tvö þús-
und dögum að opna fyrir strauma
til landsins. „Við eigum ekki að
hræðast beinar fjárfestingar er-
lendra aðila þar sem góð ramma-
löggjöf er til staðar. Við verðum
að tryggja að fjármagn streymi í
báðar áttir.“
Tryggvi telur að bankarnir muni
fram til aldamóta gegna mikih'ægu
hlutverki með því að stuðla að end-
urskipulagningu í atvinnulífinu og
fjármálum heimilanna. Þá segir
hann að erlend samskipti eigi án
efa eftir að verða vaxtarbroddur.
Hann telur afar brýnt að hafa skýra
framtíðarsýn og segir að íslands-
banki hafí til að mynda sett sér
markmið sem unnið sé að. Án mark-
miða sé hætta á að reki á reiðan-
um. Tryggvi telur ekki síst mikil-
vægt að stjórnvöld landsins einbeiti
sér að forystu með framtíðarsýn
og beini kröftum þjóðarinnar í rétt-
an farveg. Þannig náist í senn
árangur og öryggi.
Lífsspursmál að
standa saman
Magnús Gunnarsson, formaður
Vinnuveitendasambands íslands,
telur forgangsverkefni aðila vinnu-
markaðarins næstu tvö þúsund dag-
ana vera að viðhalda stöðugleika
með skynsamlegum samningum.
Hann telur æskilegt að höfða meira
til einstakra atvinnugreina og fyrir-
tækja. „Við verðum að reyna að
semja þannig að við getum aukið
framleiðni sem getur skilað sér í
hærri launum til þeirra sem vinna
störfín." Magnús telur sameiginlegt
viðfangsefni vinnuveitenda og
verkalýðshreyfíngarinnar vera að
leita leiða til að auka samkeppnis-
hæfni samhliða því að bæta lífskjör.
„Það er lífsspursmál fyrir okkar litlu
þjóð að standa saman í samkeppn-
inni. Ef við vérðum undir í henni
höfum við ekki um neitt að slást
lengur." Magnús er þeirrar skoðunar
að við séum í svipaðri stöðu og síð-
asta aldamótakynslóð. Hún hafí
þurft að skynja breytingar sem voru
að eiga sér stað skömmu fyrir síð-
ustu aldamót og leiða þær inn í ís-
lenskt samfélag. Slíkt hið sama beri
okkur að gera til að leggja grunninn
að lífskjörum næstu aldar.
Eins og glöggt má heyra er
Magnús bjartsýnn á framtíðina.
Hann bindur miklar vonir við ungu
kynslóðina sem hann segir hafa
alist upp í öðru umhverfí en þær
sem eldri séu. Hún hafi betri mennt-
un og jafnvel starfsreynslu á erlend-
um vettvangi. „Þetta unga fólk
skynjar því betur hvað gera þarf
til að ná árangri við þessar breyttu
aðstæður," segir Magnús og kveðst
fullviss um að hið unga ísland
muni eiga allskostar við verkefni
framtíðarinnar.
Magnús segir áríðandi að íslend-
ingar nýti næstu tvö þúsund daga
til að aðlagast breyttum aðstæðum.
„Umhverfíð sem við störfum í hefur
breyst, heimurinn hefur minnkað.
Með auknu efnahagssamstarfi er
heimurinn að verða einn markaður
og samkeppnin hefur því aukist."
- Hann leggur því til að vel sé haldið
utan um ríkisfjármálin þannig að
viðhalda megi þeim stöðugleika sem
ríkir í dag. Magnús telur einnig
nauðsynlegt að skapa gott um-
hverfí í atvinnulífinu þannig að ís-
lensk fyrirtæki geti orðið sam-
keppnisfær á alþjóðlegum markaði.
Þessi atriði telur Magnús forsendu
þess að bæta megi lífskjörin í land-
inu.
Alhliða fjarskiptaveita
Guðmundur Björnsson, aðstoðar-
póst- og símamálastjóri, segir ákaf-
lega erfitt að spá til sex ára um
þróun í fjarskiptaumhverfinu. Hann
segir framvindu mála í þessum efn-
um að verulegu leyti á valdi mark-
aðarins. Guðmundur gerir þó fast-
lega ráð fyrir að breiðbandskerfi
eigi raunhæfan möguleika á að
halda innreið sína á heimili og fyrir-
tæki í landinu áður en tuttugasta
öldin hverfur í aldanna skaut. „Með
breiðbandskerfí á ég við ljósleiðara-
kerfi sem flytja ekki einungis tal
og texta heldur jafnframt mynd.“
Hann telur góðan möguleika á að
myndflutningur inn á heimili verði
orðinn mjög almennur árið 2000.
„Þetta verður kannski
ekki komið inn á hvert
heimili en verður ekki
lengur neitt tækniund-
ur.“ Guðmundur segist
sjá fyrir sér að á alda-
mótaheimilinu verði
tölvan og tilheyrandi
fjarskiptabúnaður eins
og hvert annað heimil-
istæki. Ennfremur seg-
ir hann að Póstur og
simi hafi í tengslum við
þessi fjarskiptakerfi
burði til að styrkja
stöðu sína sem alhliða
fjarskiptaveita.
Að sögn Guðmundar
eiga íslendingar góða
möguleika á ýmsum öðrum sviðum.
„Við eigum hlut í streng sem mun
tengjast við Bandaríkin og Evrópu
í gegnum Kanada. Hann verður
sennilega kominn í notkun um
næstu áramót.“ Þetta telur hann á
næstu árum geta gefið íslendingum
möguleika á að veita fjarskiptaþjón-
ustu milli Bandaríkjanna og Evr-
ópu. Guðmundur gerir því fastlega
ráð fyrir að íslendingar muni eiga
eftir að þreifa töluvert fyrir sér í
alþjóðaviðskiptum á
þeim árum sem eftir
lifa af öldinni.
Guðmundur er þess
fullviss að þráðlausir
símar muni halda
áfram að hasla sér völl
fram til aldamóta.
Hann er þeirrar skoð-
unar að þráðlausir sím-
ar tengdir einkasim-
stöðvum fyrirtækja
muni samhliða hinum
hefðbundna farsíma
koma til með að njóta
aukinna vinsælda. Þeir
komi einkum til með
að verða notaðir innan
byggingar viðkomandi
fyrirtækis.
Hvað póstinum viðkemur bendir
Guðmundur aðallega á tvennt. Ann-
ars vegar telur hann að rafrænn
póstur muni aukast mjög á kostnað
hefðbundins pósts á næstu tvö þús-
und dögum. „Með rafrænum pósti
á ég við póst sem fluttur er ýmist
hluta leiðar eða alla leið inn á heim-
-ili eða fyrirtæki í gegnum ýmiskon-
ar fjarskiptakerfi." Hins vegar er
Guðmundur þess sinnis að póst-
verslun, þ.e vörusendingar á milli
kaupenda og seljenda, muni ekki
fara dvínandi. Verslun
af þessu tagi komi þó
til með að breytast.
„Ég tel að sala á þess-
ari þjónustu komi til
með að fara sífellt
meira fram í gegnum
tjarskiptakerfi. Þar á
ég við sjónvarp og ann-
að þess háttar."
Frá vanþróun
til háþróunar
Pétur J. Eiríksson,
framkvæmdastjóri
markaðssviðs Flug-
leiða, telur að ferða-
þjónustan eigi eftir að
sjá fram á mikla og
hraða aukningu á næstu árum.
Hann spáir að árið eftir aldamót
muni Qöldi þeirra ferðamanna sem
sækja landið heim verða sá sami
og íbúafjöldinn. „Ég sé þetta alls
ekki sem vandamál því landið er
stórt og hefur mikla möguleika til
að taka á móti,“ segir Pétur og
bendir á marga staði sem sjái lítið
af ferðamönnum í dag en hafi engu
að síður allt til að bera.
Pétur segir að ferðaþjónustan
hafi á mjög skömmum tíma tekið
gríðarlegum breytingum; vaxið frá
vanþróun til háþróunar. Sökum
þess sé töluverð vinna framundan.
Hann nefnir í því sambandi mark-
aðsrannsóknir og vill að íslending-
ar kanni betur hvaða markaður
standi landinu til boða. „Við vitum
nokkurn veginn hveijir koma í
dag. En við vitum líka um aðra sem
koma ekki,“ segir Pétur og tekur
dæmi af fjölskyldufólki á aldrinum
30 til 45 ára. Pétur vill láta kanna
hvar þeir hópar sem ekki koma til
Islands haldi sig og hvernig best
sé að nálgast þá. Jafn-
hliða telur hann áríð-
andi að markaðssetn-
ing landsins sé aukin.
Hann fagnar því ný-
legum samningi Flug-
leiða, samgönguráðu-
neytisins og bænda
um markaðssetningu,
en ítrekar að það sé
einungis fyrsta skref-
ið. Pétur vill að ríkis-
valdið komi inn í dæm-
ið með myndarlegum
hætti. Sérstaklega í
ljósi þess að það sé sá
aðili sem hafi mestar
tekjur af hveijum
ferðamanni, á milli 25
og 30%.
Hvað þjónustuna sjálfa varðar
segir Pétur að horfa þurfi meira inn
á við. Hann bendir á að einkafram-
takið hafi verið leiðandi í greininni
en það sé hins vegar oft þannig að
hinir framtakssömu hafi ekki alltaf
næga þjálfun og þekkingu. „Við
höfum eignast margt fólk sem er
þjálfað í ferðaþjónustu og því þarf
að samræma þetta tvennt. Við þurf-
um að fá fleira menntað fólk inn í
greinina samhliða því
að þjálfa hitt sem hefur
annan bakgrunn.“ Pét-
ur leggur áherslu á að
uppbygging verði tekin
föstum tökum, sér-
staklega utan Reykja-
víkur. Sem dæmi nefn-
ir hann hreinlætisað-
stöðu, merkingu
göngu- og reiðleiða,
viðhald menningar-
verðmæta og gisti-
aðstöðu. Hvað höfuð-
borgina varðar segir
Pétur löngu tímabært
að ráðstefnu- og menn-
ingarmiðstöð verði
reist. „Það er greininni
nauðsynlegt að hér skapist aðstaða
fyrir ýmsa menningarviðburði.“
Tuttugu milljónir plantna
Hulda Valtýsdóttir, formaður
skógræktarfélags íslands, segir að
Island hafí mikla sérstöðu hvað efl-
ingu gróðurs varðar. Hún bendir á
að margar aðrar þjóðir eigi við svip-
aðan vanda að etja hvað viðkemur
eyðingu gróðurs. ísland sé hins
vegar sérstaklega vel í stakk búið
að takast á við vandann þar sem
það búi við góðan efnahag og skarti
vel menntuðu fólki sem
kunni til verka. „Við
eigum að vera öðrum
þjóðum til fyrirmyndar
og jafnvel að taka að
okkur hlutverk leið-
beinandans," segir
Hulda og þykir ekki
óeðlilegt að stefna að
því takmarki fyrir
aldamót.
Hulda segir Skóg-
ræktarfélagið horfa
mest til uppbyggingar
skóga en markmið að-
ildafélaga þess sé vita-
skuld alhliða gróður-
vernd. „Fyrir nokkru
settu félagið og sam-
starfsaðilar þess sér það markmið
að um aldamót hefðu verið gróður-
settar tuttugu milljónir plantna í
landgræðsluskógareitina,“ segir
Hulda. Hún bendir á að verkefnið
sé vel á veg komið og nú þegar
hafí verið gróðursettar tæplega 10
milljónir plantna. Það séu því allar
líkur á að takmarkinu verði náð.
Hulda segir þetta skref í þá átt að
landið fái að klæðast þeim flöl-
breytta og trausta gróðri sem því
beri.
Grímur Valdimarsson
Tryggvi Pálsson
Guðmundur
Björnsson
Pétur J. Eiríksson
Magnús Gunnarsson
Hulda Valtýsdóttir