Morgunblaðið - 07.08.1994, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Svona var Malin áður.
Malin Eriksson léttist um 50 kíló
á einu ári eftir að hafa farið í
aðgerð hjá Sveini Sveinssyni.
Að sögn Sveins tekur um
klukkustund að gera um-
rædda aðgerð. Notuð er
einskonar heftibyssa til þess að
hólfa magann niður. „Þessa aðgerð
er ekki hægt að gera á öllum, t.d.
er hún ekki heppileg í tilvikum þar
sem sjúklingar eru haldnir lungna-
eða hjartveiki. Það er heldur ekki
heppilegt að nota þessa aðgerð á
þá sem stríða við búlimínu, þe.e.
þegar fólk borðar og kastar síðan
öllu upp. Þetta er hjálp til þess
að megra sig, þetta kemur
ekki því fólki að gagni sem
t.d. skóflar í sig sykri í stór-
um skömmtum. Fólk þarf
að vera andlega heilbrigt,“
segir Sveinn. „Alvarlegir
fylgikvillar eru hins vegar
ekki þekktir af þessari
aðgerð. Fólk hefur
. grennst ákaflega mikið
J: í kjölfar hennar, allt
upp í sjötíu kíló á ári.
f Þegar fólk er komið í
f kjörþyngd sína hættir
það að grennast. Rúmmál
;í magans eftir aðgerðina er
miðað við að fólk fái það
magn af fæðu sem það þarfn-
ast, en ekki meira en það.“
Megnið af því fólki sem
Sveinn og félagar hafa skorið
hefur áður reynt að megra sig
eftir venjubundnum leiðum,
svo sem að borða minna, en
það hefur mistekist, það ræð-
ur einfaldlega ekki við sig.
Fólk þarf að vera komið í það
minnsta þrjátíu til fimmtíu kíló-
um fram yfir kjörþyngd, eftir
lengd, til þess læknar fáist til
að gera á því aðgerð þá sem
fyrr var lýst. „Hættulegasta fitan
er kúluvömbin á karlmönnum,
hún er lífshættuleg. Eigi að síður
sækja karlmenn minna í þessar
aðgerðir en konur,“ segir Sveinn.
„Það virðast vera gerðar meiri
kröfur til kvenna í þessum efnum,
þeim líðst síður að vera feitar. Það
er hættulegt fyrir alla að vera feit-
ur, auk þeirrar lífshættu sem fylg-
ir kúluvömbinni getur fylgt offitu-
sykursýki, liðvandamál, bakveiki,
hár blóðþrýstingur og of mikið álag
á hjarta svo eitthvað sé nefnt.
Sjúklingunum finnst ekki síður
slæm hin félagslegu vandamál sem
fylgja offitu, svo sem vanmeta-
kennd og innilokunarárátta.
Síðasta hálmstráið
Þeir sem eru grannir skilja oft
ekki vandamál þeirra sem feitir
eru. Hinir grönnu tala gjarnan
um aumingjaskap þeirra
feitu, að geta ekki minnkað
át sitt, þetta á jafnvel við
um suma lækna. Þetta dóm-
harða fólk á erfitt með að skilja
Eftir Guðrúnu Guðlougsdóttur
Offita er vandamál sem æði margir
stríða við. Sumir verða svo feitir að það
er beinlíns lífshættulegt. Þegar svo er
komið telja læknar að brýna nauðsyn
beri til koma hinum feita til hjálpar.
Sveinn Sveinsson læknir í Svíþjóð hefur
undanfarin ár gert aðgerðir á maga fólks
sem líður fyrir offitu. I samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins sagði Sveinn
að við þessar aðgerðir væru notuð
áhöld til þess búa til hólf í
og trekt úr því hólfi sem þýðir
að sá sem maginn er í getur
ekki borðað nema 25 til 50
ml í einu, meira kemst
ekki fyrir. Viðkomandi
er þá orðinn mettur/' ^ Ö
og vill alls ekki
meira. Hins vegar
er nauðsynlegt
að tyggja fæð-
una vel. „Þegar \
þessi aðgerð hef-
ur verið gerð á fólki /
getur það hvorki
borðað mikið né hratt,
en það er einmitt það sem s
feitu fólki hættir til að
gera,“ sagði Sveinn. Hann lauk
læknaprófi árið 1980, starfaði um
tíma á Landspítalanum en hefur
seinni árin verið skurðlæknir í Vest-
erás í Svíþjóð.
. . Morgunblaðið/Þorkell
Sveinn Sveinsson.
Sveinn Sveinsson læknir í Svíþjóð segir frá
áhrifamikilli skurðaðgerð á maga sem hjálp-
ar offitusjúklingum til þess að léttast niður
í kjörþyngd sína. Aðgerðin er þrautreynd
og hefur ekki hættulega fylgikvilla.
þýðingu þessara aðgerða, áttar sig
ekki á að þetta er síðasta hálmstrá
þessara sjúklinga. Þeir sem við
skerum eru yfirleitt ekKÍ yngri en
37 ára og ekki eldri en 60 ára,
með vissum undantekningum þó.
Allt þetta fólk hefur reynt hvað
annað sem hugsast getur til þess
að reyna að grenna sig.
Það var árið 1978 sem þessar
aðgerðir hófust. Þær hafa þróast
og nú beitum við þriðju tegund
þeirra, svokallaðri VBG-aðgerð.
Hún er talsvert frábrugðin þeim
magaminnkunaraðgerðum sem
beitt var áður. Þær einkenndust
af því að leiða framhjá maganum.
Við það tapar sjúklingur mikið af
næringarefnum og er oft illa hald-
inn af niðurgangi. Ekkert slíkt
fylgir VBG-aðgerðinni. Áður gat
komið fyrir að
heftin spryngju
en sú hætta á
ekki að vera fyrir
hendi í dag.
Þessi aðferð er
orðin mjög þró-
uð, einkum hafa
Bandaríkjamenn
átt þar hlut að
máli. í Banda-
ríkjunum eru um
25 prósent íbúa
alltof feitir mið-
að við tíu til
fimmtán prósent
á Norðurlöndum.
Eg tala talsvert mikið við sjúkl-
inga mína áður en ég geri á þeim
fyrmefnda aðgerð. Ég sendi þá
gjarnan í ýmsar forrannsóknir og
jafnvel til geðlæknis. Þeir ganga
inn í sænska rannsókn sem kölluð
er SOS. Rannsókn þessi gerir ráð
fyrir tíu þúsund sjúklingum sem
VBG-aðgerð hefur verið gerð á.
Nú þegar hafa 6 þúsund sjúklingar
verið skomir. Reynsla þessa fólk
er svo borin saman við aðra sjúkl-
inga sem reyna að megra sig á
venjulegan hátt. Aðgerðarsjúkling-
unum verður fylgt eftir a.m.k. í tíu
ár. Þessi rannsókn á m.a. að varpa
einhverju Ijósi á það hvers vegna
sumir verða feitir. Vitað er að þessi
tilhneiging er að einhverju leyti
erfðabundin, en ekki ljóst hvort svo
er í öllum tilvikum.
Þekkir oft ekki sjúklingana
aftur
Að vissum tíma liðnum eftir
aðgerðina koma sjúkingarnir til
eftirskoðunar. Oft hafa þeir þá
grennst það mikið að erfitt er að
þekkja þá aftur. Það er raunar
ekki eftirsóknaivert að grennast
of hratt. Þá vill húðin verða pok-
ótt. Iðulega verður að gera minni-
háttar lýtalækningaaðgerðir t.d. á
kvið og btjóstum, jafnvel á upp-
handleggjum og lærum. Það á
einkum við ef fólk er ekki lengur
ungt en grennist kannski um 50
kíló eða meira á einu ári. Sumum
liggur bara svo mikið á. Konur eru
90 prósent þessara sjúklinga og
þær hafa kannski lengi beðið eftir
að ná sér í mann. Svo virðist sem
það gangi mun ver fyrir feitar
konur að ná sér í eiginmann en
hinar sem grennri eru. Þegar þær
grennast glaðnar til í þeim efnum
og það er vissulega gaman að sjá
drauma fólks rætast á þennan
hátt og eiga vissan þátt í þeirri
þróun.
Margir sjúklinga minna halda
því einnig fram að þeim gangi
betur að fá vinnu eftir að þeir
grennast. Þjóðfélagið virðist á viss-
an hátt hafna feitu fólki, einkum
konum. Þetta er
mjög slæmt því
flest þetta fólk
ræður ekki við
holdafar sitt, það
er búið að reyna
það sem það get-
ur áður en
skurðlæknirinn
kemur til sög-
unnar. Það er
komið inn í víta-
hring, það getur
ekki lengur
stundað líkams-
rækt vegna fit-
unnar og getur
ekki grennst með því einu að svelta
sig, til þess er maginn of stór.
Það er mikilvægt fyrir og eftir
aðgerðina að sjúklingarnir læri og
fái öndunaræfingar hjá sjúkra-
þjálfara. Viss hætta getur verið
ella á lungnabólgu. Þessa þarf að
gæta vel, því mikið feitt fólk er
flest með lélega lungnastarfsemi,
andar ekki nógu vel að sér og er
ekki í góðu líkamlegu formi. Þegar
talað er um mikið feitt fólk er átt
við þá sem eru a.m.k. 30 til 40
kíló þyngri en kjörþyngd segir til
um. Kjörþyngd fólks er gróft reikn-
að þeir sentimetrar sem það mæl-
ist umfram einn metra. Sé kona
t.d. 160 sentimetrar á hæð er kjör-
þyngd hennar 60 kíló samkvæmt
þessu. Ef fólk er orðið meira en
30 til 50 kíló yfir kjörþyngd er það
orðið hættulega feitt og verður að
gera eitthvað til þess að grennast.
Þá er áhætta offitunnar orðin mun
meiri en aðgerðarinnar, þótt allir
hugsanlegir fylgikvillar hennarséu
teknir með í reikninginn. Þetta
hefur verið sýnt fram á í ótal rann-
sóknum. Þess vegna getum við
læknar óhikað mælt með þessari
aðgerð fyrir þá sem eru orðnir
svona feitir og hafa reynt til þraut-
ar að grenna sig eftir hefðbundn-
um leiðum en fitna alltaf á ný.
Lausleg teikning af maga sem
gerð hefur verið VBG-aðgerð á.