Morgunblaðið - 09.10.1994, Qupperneq 6

6 B SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER1994
MORGUNBLAÐIÐ

Illiip
l|i|||
mmm
ilili
fll

GRANT skipstjóri og börn
hans er vinsæl og margútgefin
spennusaga, þar sem börnin
komast í margvíslegar hættur í
leit að skipstjóranum.
endurreisti aldrei framtíðarsöguna
sína um hetjuskáldið Michel, sem
verður heimilislaus umrenningur
eftir þrautagöngu í leit að upp-
lýstu samfélagi.
Michel sonur Jules Vernes stakk
óprentaða handritinu í níðþungan
peningaskáp og sagnfræðingar
slógu þyj föstu að handritið hefði
eyðilagst í heimsstyijöldinni síð-
ari. Þegar Jean, barnabarnabarn
rithöfundarins, setti hús fjölskyld-
unnar í Toulon í sölu 1989, hafði
hann ekki hugmynd um hvað hann
ætti að gera við þennan peninga-
skáp, sem vóg heilt tonn. „Enginn
vildi hann. Allir héldu að hann
væri tómur og einskis nýtur. Skáp-
urinn var læstur og lykillinn týnd-
ur,“ sagði hann í viðtali við París-
arblaðið Infomatin. Samt sem áður
náði Jean Verne sér í lásasmið,
sem tókst að opna eftir þriggja
tíma basl. Þarna fundu þeir nokk-
ur bréf, vasabók og rykugt hand-
rit með nettri skrift Jules Vernes
og úti á spássíunni skifuð hin niðr-
andi ummæli útgefandans Hetzels.
Verne-sérfræðingar staðfestu að
þetta væri eftir hann. Eftir langa
togstreitu og tilboðasamkeppni
milli risaútgefendanna Hachette
og Le Cherche Midi kom bókin
út fyrir skömmu undir frumtitli
höfundar — 131 ári eftir að hún
var skrifuð.
Þótt myndin sem Jules Verne
dró upp af Parísarborg á því herr-
ans ári 1963 sé kannski ekki
hárnákvæm, hrekur hún gagnrýni
útgefandans aldeilis til föðurhús-
anna. Aldarfjórðungi áður en bíll-
inn var fundinn upp lýsir höfund-
urinn í smáatriðum umferðarhnút-
unum á götum Parísarborgar. „Af
öllum þessum fjölda farartækja
sem snigluðust um breiðgöturnar,
höfðu nær engin hesta fyrir. Þau
hreyfðust fyrir ósýnilegu afli frá
gasmótorum. Þau voru einföld og
auðveld í meðförum. Okumaðurinn
sat í sæti og notaði stýrishjól og
fótstig til að breyta á augabragði
hraða farartækisins."
Verne lýsti upplyftu fjöldaflutn-
ingatæki, sem gæti flutt þúsund
farþega á 10 mínútna fresti, gengi
fyrir þrýstilofti og rynni sjálfvirkt
eftir teinum, í líkingu við einteina
lestir nútímans. Hann nefnir líka
150 metra háan vita sem ber við
himin Parísar og rís þar sem Effel-
turninn var seinna byggður.
Nöpur lýsing á 20. öldinni
Sjálfum sér til hrellingar segir
Verne fyrir um rafmagnsstólinn,
sem ekki var fundinn upp í Banda-
ríkjunum fyrr en 25 árum síðar.
Hann skrifar: „Skelfileg sjón!
Syngjandi verkamenn voru þegar
farnir að reisa (áftöku)pallinn.
Michel ætlaði að forða sér frá
þessum stað, en hann datt ofan í
opna holu. Þegar hann reis á fæt-
ur blasti við honum rafmagnsmót-
or. Þá skildi hann. Fólk var ekki
lengur hálshöggvið. Það var tekið
JULES Verne, franski rithöfundurinn sem sá fyrir 130 árum fyrir sér nútímann með allri sinni tækni, sem ekki var þá til,
en sem napran og skuggalegan veruleika.
Jules Verne forspár
um tækni 20. aldar
Týnd vísindaskáldsaga hans komin 1 leitirnar
FRANSKI rithöfundurinn Jules Veme er líklega
þekktastur á íslandi fyrir vísindaskáldsögu sína
Leyndardómar Snæfellsjökuls, þar sem sögumað-
ur og fylgdarfólk hans fer niður um gíginn í
Snæfellsjökli, gegnum Móður Jörð og kemur upp
um gíg á Ítalíu, enda benda allir leiðsögumenn
erlendu ferðafólki á gíginn og jökulinn, þar sem
þetta gerist. Þessa sígildu bók kannast flestir
við, þótt skrifuð sé 1864. Eftir henni var gerð
bandarísk kvikmynd og einnig eftir bókinni Um-
hverfis jörðina á 80 dögum, annarri sígildri sögu
hans, sem enn þann dag í dag er alltaf verið að
gefa út og setja á svið. Nú er fundið handrit og
komin út týnd saga eftir hann, þar sem hann sér
fyrirsér öll „undur 20. aldar“, eins ogstundum
er sagt, löngu áður en þau urðu til. Bókin hefur
vakið gífurlega athygli og umtal víða um heim.
Jules Verne var brautryðj-
andi vísindaskáldsög-
unnar og skrifaði ótal
ævintýrasögur, þar sem
hann, vegna þekkingar
sinnar á náttúruvísind-
um og af hugmynda-
auðgi, sá fyrir margar
tækninýjungar, svo sem kafbáta,
sjónvarp og geimferðir, löngu áður
en nokkrum vísindamanni datt
slíkt í hug.
Sá umferðaröngþveiti fyrir
daga bílanna
Á árinu 1863 ákvað Jules Verne
að hvíla sig á ævintýrasögum og
reyna fyrir sér á sviði spádóma.
Hann beindi augunum eina öld
fram í tímann — og hvað sá hann?
Götur Parísarborgar þéttsetnar
bílum. Hann sá fleira, flölsam-
skiptakerfi, rafmagnsstólinn, jafn-
vel faxvélina. Þessi leifursýn hans
á heiminn eins og hann er í dag
var nöpur og önug, lýsti samfé-
Iagi, sem stjórnað var af skriffinn-
um og filistínum, sem troða á sí-
gildri menningu í atganginum við
að ýá peninga, tækni og völd.
Útgefandi Jules Verne, Pierre-
Jules Hetzel, blaðaði í „París á 20.
öldinni“ og ráðlagði þessum 35
ára gamla rithöfundi að fleygja
handritinu í glatkistuna. „Þú
lagðir í óframkvæmanlegt verk-
efni og réðst ekki við það. Eng-
inn mun nokkurn tíma trúa
þessum spádómum þínum." Ju-
les hlýddi og sneri sér aftur að
því að setja saman ævintýra-
sögur, sem hann var snillingur
í. Þetta er árið áður en Leynd-
ardómar Snæfellsjökuls
kemur út. Hann hélt
áfram að skrifa um 60
skáldsögur, þar á meðal
Umhverfis jörðina á 80
dögum og Sæfarann, sem
á frummálinu héitir „20
þúsund mílur undir yfir-
borði sjávar", þar sem
hann spann í sínum hugar-
heimi slík undur sem kaf-
bátarannsóknir og tungl-
göngur geimfara. En Jules Verne