Morgunblaðið - 09.10.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 1994 B 27
Þad má ekki benda á Skyrkollustein
Um þjóðtrú íÁrneshreppi á Ströndum
eftir Vilmund Hansen
í SEINNI tíð hafa þjóðsögur og gaman er að segja forvitnum meira
af í gamni en alvöru.
þjóðtrú tapað nokkru af uppruna-
legu gildi. Má eflaust fínna margar
ástæður til þess, svo sem betra
húsnæði, þéttbýlismyndun og
aukna efnishyggju. Þrátt fyrir þetta
má enn finna hér á landi staði þar
sem menn viðhalda trúnni á þann
heim sem býr bak við okkar heim,
einn þessara staða er Árneshreppur
á Ströndum.
Árneshreppur er nyrsti hreppur
í Strandasýslu og nær frá Spena í
suðri og norður undir Geirólfsnúp.
Ströndin er vogskorin og undirlendi
lítið. Þetta er harðbýl sveit, sem
nú er að mestu komin í eyði vegna
snjóþungra vetra og erfiðra sam-
gangna. Frá fyrstu tíð hefur land-
búnaður verið nokkur og íbúar
stundað sjóróðra og lifað í tengslum
við hafið. Sumur eru stutt og hafís
liggur oft við land langt fram á
sumar. Á löngum vetrum, þegar
kuldinn og myrkrið umlykja landið,
fer hugmyndaflugið af stað og fólk
býr sér til alls konar hugmyndir og
lausnir til að móta heimsmynd sína.
Sögur um drauga, huldufólk,
álfa, tröll og trú á kynjaverur hafa
lifað góðu lífí í hugmyndaheimi
hreppsbúa allt frá fýrstu tíð. Nátt-
úran var í raun öðru vísi en hún er
í dag, hennar var ekki notið líkt
og margir nútímamenn gera. Mann-
lífíð var samofið hringrás náttúr-
unnar. Tilvist engla, djöfla, vatna-
vera og skrímsla var staðreynd sem
engin vogaði sér að draga í efa.
Af lifandi þjóðsagnaverum í Ár-
neshre'ppi má nefna tröllkarlinn
Kálf í Kálfatindum og skessuna
Kleppu. Kleppa pissaði á grundirnar
við Finnbogastaði og bætti því við
að þar skyldi aldrei vaxa gras.
Hóllinn Kleppa er kenndur við fyrr-
nefnda skessu, en hún á að liggja
undir honum eftir að Finnbogi
rammi sparkaði kletti úr Finnboga-
staðafjalli og hún varð undir. Þar
má einnig fínna trú á álagabletti
sem ekki má slá, svo sem Grænu-
flöt í Naustvík.
í miðjum hreppnum er svokallað-
ur Skyrkollusteinn. í honum býr
huldufólk og oft hafa sést ljós frá
steinunum. Þau álög hvíla á honum
að ekki má benda á hann því þá
sker viðkomandi sig í fingurinn.
Þegar vegurinn til Norðurfjarðar
var lagður var tekinn á hann lykkja
til að ekki þyrfti að hrófla við Skyr-
kollusteini. Gvendarsæti eða sæti
Guðmundar góða var einnig hlíft í
þessum vegaframkvæmdum. Sagan
segir að Guðmundur góði hafa vígt
Urðirnar á ferð sinni um Strandir
og að þar hafí aldrei orðið slys á
mönnum. Fleira mætti til nefna eins
og drauginn Ingólfsfjarðarmóra
sem stundum er nefndur Ófeigs-
fjarðar- eða Seljanesmóri. Móri
þessi er svo magnaður að hann
hefur meira að segja komið fram á
ljósmynd. Indriði Guðmundsson,
bóndi í Munaðarnesi, segist ekki
geta sofið á bænum Felli vegna
ágangs Móra og Axel Thorarensen
á Gjögri sagði mér að afí hans hefði
lent í útistöðum við hann.
Árið 1652 kom upp einkennilegur
faraldur sem lagðist á kvenfólk í
sveitinni og þá helst þegar það sótti
kirkju. Segir sagan að konurnar
hafí fallið í yfirlið með hljóðum og
froðufalli og stundum varð að bera
konurnar út úr kirkjunni vegna
hávaða og óhemjuláta. í framhaldi
af þessu voru svo þrír menn brennd-
ir á báli í Kistunni. í Naustvík heyra
menn stundum glamrið frá Flösku-
draugnum, en hann ráfar þar um
með strigapoka á bakinu fullan af
tómum brennivínsflöskum.
í Árneshreppi eru tuttugu og
tveir bæir og flestir íbúar á miðjum
aldri, frá fertugu til sextugs. Af
fyrr nefndum dæmum má sjá að
þjóðsögur lifa góðu lífí í hreppun-
um, en þó einkum meðal eldra fólks.
Böm virðast einnig leggja nokkra
rækt við sögurnar og þá helst á
þeim bæjum þar sem afí eða amma
segja sögur. Fólk á miðjum aldri,
sem er upptekið af daglegu amstri
og brauðstriti, telur þetta í besta
falli skemmtilega afþreyingu sem
Strandamenn hafa löngum þótt
íhaldssamir og lítið gefnir fýrir nýj-
unar. Tíminn líður hægar á Strönd-
um en annars staðar á landinu. Því
hefur verið haldið fram að kaþólsk-
ur siður og galdratrú hafí lifað þar
góðu lífi, löngu eftir að þvíumlíkt
lagðist af í öðrum héruðum lands-
ins. Fjölmiðlar hafa einnig haft
minni áhrif á Ströndum en víða
annars staðar vegna slæmra mót-
tökuskilyrða.
Þjóðtrúin er komin frá uppsprett-
um sem liggja langt aftur í aldri og
í tímans rás hefur hún runnið sam-
an við aðrar hugmyndir, líkt og
ótal lækir sem renna saman í fljót
á leið til sjávar. Lífsþróttur þjóðtrú-
arinnar í Árneshreppi er afleiðing
einangrunar sveitarinnar, htjós-
trugrar náttúru og þrjósku Stranda-
manna.
Influensusprauta
íbúum starfssvæðis Heilsugæslustöðvarinnar á
Seltjarnarnesi er boðið upp á influensusprautu
dagana 13., 14., 20. og 21. október kl. 15—17
alla dagana.
Gengið er inn gegnt Valhúsaskóla.
Starfsfólk
Heilsugæslustöðvarinnar
á Seltjarnarnesi.
Geymið augiýsinguna!
s e m
Þessa dagana bjóöum við upp á nokkra Mitsubishi Lancer
árgerð 1994, sjálfskipta fólksbíla og 4X4 langbaka
á vaxtalausu láni, -allt að kr. BOO.QQO.- til 2ja ára.
VERÐ:
MITSUBISHI LANCER, GLXi SJÁLFSKIPTUR '94
MITSUBISHI LANCER GLXi LANGBAKUR 4X4 ’94
kr. 1.484.000.-
kr. 1.790.000.-
Einstakt tækifæri, sem þú mátt ekki missa af!
HEKLA
-tiíAcffíci íxi&tS
MITSUBISHI
MOTORS
I 9 3 4 -1 9 9 4
Laugavegi 170-174, stmi 69 55 00