Morgunblaðið - 23.10.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1994 15
ein sundlaug á höfuðborgarsvæðinu
verði á vissum tímum dagsins með
heitara vatn fyrir gigtarsjúklinga
að synda í og gera æfingar. Venju-
lega er vatn um 28 gráðu heitt í
útisundlaugum en þyrfti að vera
a.m.k. 32 gráðu heitt fyrir gigtar-
sjúklinga, einkum í upphafi þjálfun-
ar. Ef fólk þjálfar sig svo upp í að
vera í venjulegum laugum þá getur
það notað þær. Gigtarfélagið hefur
staðið fyrir hópþjálfun gigtarsjúk-
linga í litlum, heitum innilaugum,
þegar fólk er svo komið upp í að
synda ákveðna vegalengd á ákveðn-
um tíma getur það farið að þjálfa
sig upp í að nota hvaða laug sem
er. Það hefur sýnt sig að sjúklingar
með liðagigt geta þjálfað sig upp í
sundi og göngum, skíðagöngu og
jafnvel í léttum íþróttum.
Góður nætursvefn er mikilvægur
fyrir gigtarsjúklinga. Það er nauð-
synlegt að fá nægilega hvíld. Það
er álag á ónæmiskerfið að vera illa
hvíldur. Þetta kemur best í ljós í
sjúkdómi þeim sem við nefnum
vefjagigt. Hann byrjar ævinlega á
svefntruflun. Hvað veldur þessum
kvilla vitum við nú ekki alveg, en
hann kemur í kjölfar ýmissa slysa
og álags. Grundvallaratriði í með-
ferð vefjagigtar er að ráða bót á
svefntrufluninni.
Áfengi og tóbak er eitur fyrir
allar frumur líkamans, ekki síst er
það eitur fyrir ónæmiskerfíð. Notk-
un þessara efna er mikið álag á
ónæmiskerfið. Hófsemi á þau eitur-
efni er nauðsyn og sama gildir um
kaffi, það ber að drekka í miklu hófi.
Beinþynning — mesta heilsu-
farsvandamál 20. aldar
Beinþynning er og verður vanda-
mál tuttugustu aldarinnar. Til þess
eru margar orsakir. Þetta er fyrst
og fremst sjúkdómur kvenna og
kemur í ljós á breytingarskeiði.
Norður-Evrópubúar, ekki síst ís-
lendingar, eru stöðugt að verða eldri
þannig að um aldamót verður svo
stór hluti þjóðanna kominn á þetta
hættuskeið, beinþynningarskeið, að
þetta verður á þessu svæði eitt
mesta heilsuvandamál næstu aldar.
Beinþynningin hefur í för með sér
verki í stoðkerfi og mikla beinverki
og svo beinbrot sem geta leitt til
mikillar örorku eða ótímabærs
dauða, þetta vitum við. Það er því
mikið í húfi að geta aukið bein-
þéttni hjá fólki. Það verður helst
gert með því að sjá til þess að börn
fái nægilegt kalk, nægilegt D-vít-
amín og nægilega hreyfingu. Um
það síðastnefnda sjá börnin sjálf en
hitt verða foreldrarnir að sjá um.
Þeir verða að sjá til þess að börn
drekki mjólk og taki lýsi. Það þarf
ekki mikið af þessu hvoru um-sig.
Nýjar rannsóknir í Bretlandi sýna
að konur sem drukku mjólk fyrstu
25 ár ævinnar hafa þéttari bein en
hinar sem alls ekki drukku mjólk
eða minna en eitt glas á dag. Einn-
ig kom í ljós að þær sem héldu
mjólkurdrykkju áfram höfðu þéttari
bein en þær sem hættu því á fullorð-
insárum.
I sumar birtust í læknatímaritum
greinar frá Ameríku þar sem hvatt
er til þess að konur gangi að jafn-
aði um tíu kílómetra á viku. Þær
konur sem það gera hafa mun sterk-
ari bein en hinar sem ekki ganga.
Þetta sýna rannsóknir í Bandaríkj-
unum. Nægilegt kalk og nægileg
hreyfing er nauðsynleg til þess að
forðast beinþynningu. Lýsi verða
líka allir að taka, það er forsenda
þess að maður nýti kalkið. Islend-
ingar fá ekki D-vítamín að ráði
nema úr lýsinu. Jafnt sumar sem
vetur verðum við að taka lýsi.
Loks eru það svo steralyfin sem
margir verða taka árum saman, þau
auka á beinþynningu. Sjúklingar
sem byijað hafa á sterum fyrir
mörgum árum geta sjaldnast hætt
að nota þá, það er erfitt fyrir gigtar-
sjúklinga sem hafa kynnst hinum
góðu áhrifum steranna að komast
af án þeirra. Sterarnir hafa eins og
fyrr sagði mikil beinþynningaráhrif.
Sterar eru nýrnahettuhormónar sem
eru kröftugustu bólgueyðandi efni
sem við höfum yfir að ráða. Það eru
sterar sem teknir eru í töfluformi
sem auka á beinþynningu en ekki
sterar sem eru notaðir staðbundið
í sprautuformi. Sagt er að óhætt
sé að sprauta sterum í hvern lið fjór-
um sinnum á ári án þess að það
valdi neinum skaða.
Það eru einmitt konur sem eru í
mestri beinþynningarhættu sem fá
marga af alvarlegustu gigtarsjúkdó-
munum. Þær þurfa þá að nota stera
og við það eykst enn hættan á bein-
þynningu. Þess vegna er mikilsvert
að geta fylgst með beinþéttni þess-
ara kvenna. Þetta erum við byijaðir
að gera á göngudeild gigtsjúkra á
Landspítalanum. Við erum nýlega
búnir að fá beinþéttnimæli, Odd-
fellowar. Það tæki gefur okkur
möguleika á að hafa gott eftirlit
með því fólki sem þarf að nota stera-
lyf.“
Jón gat þess ennfremur að mjög
gagnlegt væri fyrir allar konur,
ekki síst þær sem orðnar eru 35
ára, að láta mæla þéttni í beinum,
það er gert bæði á Landspítala,
Borgarspítala og á Sjúkrahúsinu á
Akureyri. Beinþéttnimælingin er
sársaukalaus með öllu og tekur
skamman tíma, um það getur höf-
undur þessarar greinar borið, en
Helgi Jónsson gigtarlæknir setti
hann í slíka mælingu svo hægt
væri að lýsa henni í þessari grein.
Vinstri fótur er settur í litla vél,
borið gel béggja vegna á hælinn og
síðan sér tölva um að reikna út
þéttleika hælbeinsins. Meira mál er
þetta ekki.
En hvaða meðferð skyldi vera
árangursríkust við beinþynningu?
„Vitað er að kröftugasta meðferðin
við beinþynningu hjá konum er
östrogeninngjöf," sagði Jón Þor-
steinsson. „Slíkt er ekki alveg
hættulaust. Sumar konur hvorki
þola né vilja östrogen, en þær sem
þola hormónainngjöf og eru taldar
í beinþynningarhættu ættu að taka
östrogen. Þótt það sé gert breytir
það ekki því að konur þurfa að hafa
nóg kalk og D-vítamín. Þetta verður
allt að haldast í hendur til þess að
konan haldi beinþéttninni svo sem
kostur er. Sumt af því sem eykur
beinþynningu ráða konur ekki við,
t.d. þegar tíðahvörfin koma
snemma. Þær ráða hins vegar hvort
þær reykja. Vitað er að konur sem
reykja eiga fremur á hættu bein-
þynningu en hinar sem ekki reykja.
Konur sem drekka áfengi eru líka
í meiri hættu en þær sem ekki
drekka. Loks eru konur með lang-
vinna bólgusjúkdóma eins og t.d.
liðagigt í meiri hættu hvað bein-
þynningu snertir en þær sem ekki
hafa þann sjúkdóm. Konur sem eru
í áhættuhóp hvað krabbamein snert-
ir ættu hins vegar ekki að taka
östrogen, en um það vita kvensjúk-
dómalæknar og innkirtlafræðingar
meira um.“
Þurfum gigtarrannsóknarstöð
Jón Þorsteinsson var einn frum-
kvöðla að stofnun Gigtarfélagsins,
en það félag hefur unnið hagsmun-
um gigtsjúkra allt það gagn sem
það má um alllangt skeið. Fyrir tíu
árum stofnaði Gigtarfélagið endur-
hæfingardeild þar sem gigtsjúkir fá
sjúkraþjálfun og iðjuþjálfun. „Hlut-
verk Gigtarfélagsins er að vinna að
hagsmunum gigtsjúklinga," sagði
Jón ennfremur. „ Félagið á að vinna
að bættri meðferð hinna gigtsjúku
og að auka rannsóknir á gigtarsjúk-
dómum, það er besta fyrirbyggjandi
aðgerðin sem við getum beitt. Við
þurfum að komast að því hvað veld-
ur gigtinni. Mikil gróska er í rann-
sóknum á gigtarsjúkdómum víða um
heim. Nýlega var t.d. skipaður nýr
prófessor við Karolinska-sjúkrahús-
ið í Stokkhólmi. Hann er einn þekkt-
asti ónæmisfræðingur í Evrópu.
Hann og starfsfólk hans mun ein-
beita sér að lausn gigtargátunnar.
Við hér munum eiga samstarf við
hann, m.a. i samnorrænu verkefni.
Við erum svo heppnir Islendingar
að eiga góða ónæmisfræði- og
erfðafræðistofnanir. í hinu norræna
samstarfi ættum við að geta lagt
mikið af mörkum, við höfum svo
góðar forsendur vegna þess hve fá
við erum og kunnug gigtarættum
hér. Við þyrftum að fá sambærilega
stofnun á íslandi eins og Svíar hafa
nú-komið á fót hjá sér. Stofnun sem
einbeitti sér eingöngu að gigtar-
rannsóknum. Það er á dagskrá Gigt-
arfélagsins að koma sem fyrst upp
slíkri gigtarrannsóknarstofnun."
ARGENTÍNA AUSTURRÍKI ÁSTRALÍA BANDARÍKIN BELGÍA BÓLIYÍA BRASILÍA BRETLAND
Z
s
AfS wi! gwn SÍJujjj Éfoft gorasi
m
O
>
■ Yfír 25 lönd eru í boði
í öllum heimsálfum.
| Ómetanleg reynsla.
■ Eykurþroska
og víðsyni.
■ Gagnlegt
tungumálanám.
■ 50 ára reynsla af
íslenskir nemar ogfararstjóri í Venuzuela. 1101110U(l<lskÍ|)tum.
Þess vegna býður félagið mjög viðráðanleg greiðslukjör.
Dreifa má greiðslum á allt að 16 mánuði.
Umsóknarfrestur er til 18. nóvember.
Upplýsingar og umsóknarblöð fást á skrifstofu AFS á íslandi,
Laugavegi 59, 3. hæð, milli kl. 10 og 16 virka daga.
Sími 91-25450.
O
so
X
o
o
2
^FS A ISL4NDI I
Alþjóðleg fræðsla og samskipti
PORTÚGAL PARAGUAY MEXÍKÓ LETTLAND JAMAÍKA ÍTALÍA INDÓNESÍA HOLLAND GVATEMALA
ALVÖRU JEPPI A FRÁBJERU VEROI
Vitara er
meðal
annars
með
eftirfarandi
staðalbúnað:
Iferö:
• Aflmikla 16 ventla vél
• 5 gíra skiptingu eða
4ra þrepa sjálfskiptingu
• Rafmagnsrúðuvindur
• Veltistýri
• Snúningshraðamæli
• Hitaða afturrúðu
• Kortaljós
• Upphituð framsæti
• Hátt og lágt drif
• Aflstýri
• Samlæsingu hurða
• Rafstýrða spegla
• Gormafjöðrun á öllum hjólum
• Stafræna klukku
• Afturrúðuþurrku og sprautu
• Litaðar rúður
• Hreinsibúnað f. aðalljós
Vitara JLXi 3ja dyra 5 gíra kr. 1.845.000
Vitara JLXi 3ja dyra sjálfskiptur kr. 1.995.000