Morgunblaðið - 23.10.1994, Blaðsíða 22

- 22 B SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER1994
MORGUNBLAÐIÐ
Fósturskóli íslands
á háskólastigi
Námí
mótun
„Erfitt að þurfa að vísa frá stórum hópi vel
hæfra umsækjenda vegna húsnæðisskorts á
sama tíma og sveitarfélögin eru að keppast
við að byggja upp góða leikskóla,“ segir
Gyða Jóhannsdóttir, skólastjóri Fósturskóla
^ íslands í viðtali við Oddnýju Sv. Björgvins
og bætir við að það sé orðið mjög brýnt að
taka á stöðu skólans innan menntakerfisins.
Fósturskóli ís-
lands er á milli
vita í íslensku
skólakerfi,
mitt á milli fram'nalds-
skóla- og háskólastigs.
’ Stuðst er við staðla
framhaldsskólastigs við
útreikning á fjármagni
og kennsluskylda og
launakjör kennara eru
samkvæmt þeim kjara-
samningum. Störf
kennara líkjast hins
vegar í æ ríkara mæli
störfum háskólakenn-
ara. Nútíma skilgrein-
ingu vantar á menntun-
arsviði skólans, starfsviði kennara
og launakjörum. Einnig er húsnæði
skólans við Leirulæk orðið alltof lít-
ið, þar sem starfsemi skólans hefur
aukist mjög og fer sívaxandi. „Erfítt
er að þurfa að vísa frá stórum hópi
; vel hæfra umsækjenda vegna hús-
næðisskorts á sama tíma og sveitar-
félögin eru að keppast við að byggja
upp góða leikskóla," segir Gyða Jó-
hannsdóttir skólastjóri. „Það er orðið
mjög brýnt að taka á stöðu skólans
innan menntakerfisins og við erum
langeygð eftir lausn í húsnæðismál-
um.“
í vetur verða um 330 nemendur í
Fósturskóla íslands, auk þeirra sem
sækja námskeið. Ekkert mötuneyti
er í skólanum og nemendur þurfa
að matast á göngum. Vinnuaðstaða
nemenda er nánast engin og vinnuað-
staða kennara mjög bágborin, sem
dæmi má nefna að hvorki aðstoðar-
skólastjóri né námsráðgjafí eru með
vinnuherbergi. Sal til hreyfíiðkunar
vantar alveg, á sama tíma og menn
eru að átta sig á því að böm fá ekki
nægilega hreyfingu í nútíma kyrr-
setuþjóðfélagi. Gyða segir því mjög
erfítt um vik að þjálfa leikskólakenn-
ara í hreyfiuppeldi bama.
Leikskólinn fyrsta
skólastig af fjórum
Með nýjum leikskólalögum frá
1991 fékk leikskólinn sinn sess í ís-
lensku menntakerfi - varð fyrsta
skólastig af fjórum. Nú starfa ekki
lengur fóstrur á leikskólum heldur
leikskólakennarar. „Mér fínnst að við
séum enn að beijast við fordóma,"
segir Gyða. „Ýmsir segja, það þarf
bara hlýja konu með stórt hjarta til
að gæta bama á leikskólastigi. Allt
gott um það að segja, en þessi kona
með stóra hjartað þarf að vita mikið.“
Gyða talar um að kröfur til leik-
skólakennara séu sífellt að aukast.
Þeir þurfí að laða fram þá fjölmörgu
"y þroskamöguleika sem búa í hveiju
barni og gæta þess að loka ekki fyr-
ir tjáningarleiðir. Einn-
ig er gerð sú krafa til
þeirra að þeir miðli
þjóðlegum arfi til barn-
anna. „Samstarf for-
eldra og leikskólakenn-
ara er mjög mikilvægt,
en getur verið við-
kvæmt. Samkvæmt lög-
um eiga fötluð börn rétt
á vist á almennri leik-
skóladeild og leikskóla-
kennarinn þarf að sjá
til þess að öll börn njóti
sín.“ í stuttu máli segir
Gyða að starfið krefjist
góðrar menntunar.
Nám í Fósturskóla íslands
Fósturskóli Islands býður upp á
þriggja ára starfsnám, bóklegt og
verklegt. Inntökuskilyrði eru stúd-
entspróf eða tvö ár í framhaldsskóla.
Gyða upplýsir að í haust hafí í fyrsta
skipti nær eingöngu verið teknir inn
stúdentar.
í öðru lagi er starfrækt eins árs
framhaldsdeild fyrir leikskólakenn-
ara. Viðfangsefni eru mismunandi
ár frá ári. Fjórum sinnum hefur ver-
ið boðið upp á nám í stjórnun, þar
sem áhersla er lögð á leikskólastjór-
ann sem uppeldislegan leiðtoga. Að
sögn Gyðu hefur það námstilboð ver-
ið mjög vinsælt bæði af leikskóla-
kennurum og rekstraraðilum leik-
skólanna. Einnig má nefna fram-
haldsnámið „böm með sérþarfir" sem
er nú í boði öðru sinni.
„Árið 1989-90 var viðfangsefnið
„börn á skóladagheimili" sem okkur
langar til að útfæra nánar, nú þegar
skólarnir bjóða aukna viðveru eða
„heilsdagsskóla". Leikskólakennari
með viðbótarnám í tómstundastarfi
barna væri kjörinn til að starfa innan
grunnskólans og sjá börnum fyrir
þroskandi viðfangsefnum. Þetta er
gert á hinum Norðurlöndunum, eink-
um í Svíþjóð og Danmörku. Einnig
hefur verið boðið upp á framhalds-
nám í skapandi starfi fyrir börnin,
sem spannar allar listgreinar, t.d.
tónmennt og heimspeki fyrir börn.“
Tólf endurmenntunarnámskeið ár-
lega eru mjög vel sótt og í fjórða
lagi segir Gyða, að boðið sé upp á
fjarnám.
- Hvað felst í ijarnámi?
„Þriggja ára starfsnámi var um-
breytt í fjögurra ára fjarnám. Fyrsti
ijarnámshópurinn útskrifast í maí
’95 og annar hópur var tekinn inn
vorið 1993. Þetta eru hörkuhópar,
skipaðir konum allsstaðar að af land-
inu.“ Gyða segir að ætlunin sé að
taka inn nýjan hóp annaðhvert ár.
„Eftirspurnin er svo mikil að síminn
stoppar ekki!“
Gyða Jóhannsdóttir

BÖRN að mála á kynningardegi Fósturskólans.
- Hvernig fer ijarnámið fram?
„Námið í stöðugri mótun. Nem-
endur eru í hefðbundinni kénnslu
inni í skólanum alls tíu vikur á ári.
Fjarnámið fer síðan fram í síma og
með kennslubréfum, en í vetur mun
kennslan að auki tengjast íslenska
menntanetinu, það er að segja tölvu-
samskiptum."
Hefðbundið háskólanám
og fagháskólanám
Við ræðum um skilgreiningu á
námi skólans og Gyða segir að mikil
tilfærsla hafí átt sér stað í háskóla-
menntun á Vesturlöndum. Margar
þjóðir hafi aðgreint hefðbundið há-
skólanám, það er að segja þjálfun
sérstakra embættis- og vísinda-
manna (universitet)'frá fagháskólum
(högskola). Starfsmenntun sem áður
var í sérskólum, hafi nú flust í faghá-
skóla, svo sem hjúkrunarfræði, kenn-
ara- og leikskólakennaramenntun og
tæknimenntun.
„Ætli Fósturskóli íslands fari ekki
að nálgast að verða dæmigerður fag-
háskóli, en vantar viðurkenningu
stjórnvalda. Sama má segja um fleiri
starfsmenntaskóla á íslandi, eins og
íþróttakennaraskólann á Laugar-
vatni, Þroskaþjálfaskóla íslands og
alla listaskólana. Allir þessir skólar
eru á milli stiga í menntakerfinu."
Gyða telur að hér hafi starfs-
menntun líka færst til og nokkrir
háskólar hafa litið^ dagsins ljós í
framhaldi af því._ „Ég vil þar nefna
Kennaraháskóla íslands, Háskólann
á Akureyri, Samvinnuháskólann á
Bifröst og Tölvuháskóla Verslunar-
skóla íslands. Og hjúkrunarmenntun
er nú eingöngu í Háskóla íslands."
Gyðu sýnist að þessi þróun hafí ver-
ið nokkuð tilviljanakennd og ekki
fylgt ákveðinni stefnu.
„Ef litið er til Norðurlanda, þá er
menntun leikskólakennara komin á
háskólastig, eða innan „högskola“,“
segir Gyða, „sem þýðir að kennarar
eru með minni kennsluskyldu og
sinna bæði rannsóknar- og þróunar-
verkefnum. íslenskt leikskólakenn-
aranám er jafngilt ieikskólakennara-
námi á Norðurlöndum. Það sem bæst
hefur við er að aðrir skólar hafa við-
urkennt framhaldsnám Fósturskól-
ans. Sérkennaraháskólinn í Ósló
samþykkti í janúar sl. að framhalds-
nám Fósturskólans, „börn með sér-
þarfir“, jafngilti fyrsta námsári í
sérkennsludeild skólans."
Gyða er að koma frá viðræðum
við Barneværnsakademiet í Ósló, þar
sem hún fór fram á formlega viður-
kenningu á stjórnunarnámi Fóstur-
skólans. „Ef það tekst, geta íslenskir
leikskólakennarar sótt um inngöngu
í tveggja ára framhaldsdeild við skól-
ann og útskrifast með skírteini sem
jafngilda meistaraprófsgráðu," segir
Gyða.
„í vor bauð Kennaraháskólinn í
fyrsta skipti upp á námsbraut til
meistaragráðu og nú geta nemendur
með eins árs framhaldsnám við Fóst-
urskólann sótt inn á síðari hluta þess-
arar námsbrautar, eins og grunn-
skólakennarar sem lokið hafa fram-
haldsnámi."
Skilgreining á háskólastigum
og starfi kennara
Gyða vill greina á milli starfsviðs
háskólakennara og framhaldsskóla-
kennara og segir: „Kennarar á há-
skólastigi starfa á öðrum grundvelli
en kennarar í framhaldsskóla. Há-
skólakennarinn er fyrst og fremst
fræði- og vísindamaður og rannsókn-
arstarfið er fastur hluti af starfi
hans. Við ráðingu hans er alfarið
tekið mið af vísinda- og útgáfustörf-
um viðkomandi. Þetta á fyrst og
fremst við um rannsóknarháskóla
(universitet)."
Gyða vísar í "þessu sambandi í
ræðu dr. Sveinbjarnar Björnssonar
rektors Háskóla íslands við braut-
skráningu kandídata 25. júní síðast-
liðinn. Þar varpar Háskólarektor
fram hugmyndum um nauðsyn þess
að skipta háskólum í héraðsháskóla,
fagháskóla og rannsóknarháskóla.
Gyða tekur undir þessa skilgreiningu
og segir að hér sárvanti skilgreiningu
á rannsóknar- og fagháskólum.
„Rannsóknarháskóli er bæði vís-
indaleg rannsóknarstofnun og vís-
indaleg fræðslustofnun,“ segir Gyða,
„en fagháskóli ætti að verá vísinda-
leg fræðslustofnun sem menntar til-
teknar starfsstéttir." Hún segir að
miklu máli skipti að skilgreina fyrst
starfið rækilega, síðan að skipu-
leggja starfsmenntunina, og í beinu
framhaldi að athuga vel hverskonar
kennara þarf í hverri starfsgrein.
Einnig sé nauðsynlegt að athuga
hverskonar rannsókna sé þörf. Hvort
þörf sé á mjög formlegum rannsókn-
um eða svokölluðum þróunarverkefn-
um, sem eru mun opnari en formleg-
ar rannsóknir, en báðar tegundir
athugana séu mjög mikilvægar. Enn-
fremur þurfi að kanna hvort allir
kennarar þurfi alltaf að stunda rann-
sóknir.
„I fagháskóla er mjög mikiivægt
að stunda vísindalegar rannsóknir,
en ekki síður mikilvægt að ti-yggja
kennarastöður sem eru skilgreindar
með öðrum hætti en í rannsóknarhá-
skóla,“ segir Gyða. „Einungis þannig
nýtist fagleg færni kennara, sem er
til dæmis byggð á reynslu í faggrein
eða á starfsvettvangi, þó að kennar-
inn hafi ekki vísindalegan bakgrunn.
Vinnuskylda kennara gæti því verið
fjölbreytileg, rannsóknir, kennsla,
stjórnun, ýmis samstarfsverkefni og
fleira."
Með þessum hætti álítur Gyða að
kennararáðningar yrðu ekki jafn nið-
urnjörvaðar og nú, þegar fyrst og
fremst er tekið mið af vísindastörf-
um. „Lifandi starfsmenntun þarffiást