Morgunblaðið - 09.04.1995, Qupperneq 2

MORGUNBLAÐIÐ
2 B SUNNUDAGUR 9. APRÍL 1995
- -
ISLAND árið 1911 og þar eftir
var annað heldur en í dag.
Breytingar hafa verið miklar á
nánast öllum sviðum mannlíf-
isns, uppbyggingar og tækni.
Ulfar hefur upplifað þessar breyting-
ar og reiðir því reynsluna í þverpok-
um. Þegar í æsku var hann miirið í
íþrottum. Hann minnist fyrst á sund-
ið.
„Ég var einn af stofnendum Sund-
félagsins Ægis. Það var nú frekar
óvænt. Þetta var snemma árs 1927
og ég aðeins 15 ára. Ég var mikið
að busla gömlu sundlaugunum í frí-
stundum og hafði mikla ánægju af.
Þarna voru fleiri, en ég var með
þeim yngstu. Þá kom til mín Jón
Pálsson sundkennari og spurði hvort
ég vildi ekki vera með í að stofna
nýtt sundfélag. Sundið væri í svo
mikilli lægð í landinu að ekki væri
vanþörf á að taka á málinu," segir
Úlfar.
Varst þú e.t.v. mikið sundmanns-
efni?
„Ég vissi ekki að ég væri það!
Eins og ég segi, þá var ég mikið að
busla þarna, en faglega tilsögn hafði
ég aldrei fengið. Ég hugsaði með
mér að þetta gæti varla skaðað neinn
og ákvað því að vera með. Þá breytt-
ist mikið. Þá var farið að æfa skipu-
lega og ég fór að skrá árangur og
æfingar í sérstaka þartil gerða bók.
Þessu fylgdi fljótlega heimikið starf
við að afla nýrra félaga og seinna
var ég kosinn í stjórn. Mér er sagt
að ég hafi meira að segja verið þjálf-
ari um tíma, en ég man nú ekkert
eftir því. Það man ég aftur á móti
að faðir minn var ekki hrifinn af
þessu, taldi sundið taka of mikinn
tíma frá náminu er ég var farinn að
nema læknisfræði.“
Var það tilfellið?
„Ég hugsa að það hafi verið alveg
rétt hjá honum, a.m.k. þurfti hann
einu sinni að fara um allt leitandi
að mér þegar ég átti að vera í efna-
fræðiprófi. Hann fann mig loks á
sundmóti á Álafossi. Keppnin átti
þá svona huga minn að ég gleymdi
prófínu. Það fer ekki mörgum sögum
af þessu prófí öðrum en að ég stóðst
það þrátt fyrir þessa uppákomu."
Varstu snjall í sundi? Settirðu ein-
hver met?
„Það fer heldur ekki mörgum sög-
um af því, einhver drengjamet og
svo átti ég þátt í einhveijum boð-
sundsmetum. Besta árið mitt í sund-
inu bar síðan upp á árið sem að ég
var settur staðgengill héraðslæknis-
ins á Sauðárkróki. Þá beið öll keppni
þar til að Sundhöllin var reist nokkr-
um árum síðar, en þess má geta að
sundrhót fóru fram í sjónum fram
að því.
Að lækna eöa fljúga
Úlfar segir frá áhuga sínum á flugi
þegar í æsku og hann segir það
næstum með ólíkindum að hann hafí
farið út í læknisfræði, því hugur
hans stóð lengst af til flugmennsku.
„Ég lærði að fljúga í Reading í Eng-
landi og ætlaði að verða flugmaður.
Læknisfræðin var þó alltaf ofarlega
í vitundinni. Og svo var það dag einn
í vestanslagveðri að mér hætti að
lítast vel á framvindu flugmála í
landinu . Þá voru tvær flotvélar sem
skipuðu allan íslenska flugflotann og
þær flutu að öllu jöfnu í Viðeyjar-
sundi. Þær sukku báðar í óveðrinu.
Ég horfði á það. Eiginlega missti ég
þá nokkuð trúna á framtíð flugsins
við að horfa upp á þetta.
„Samt missti ég alls ekki áhugann
á flugi og eftir stríðið var ég þátttak-
andi í kaupum á fyrstu flugvélinni
sem kom hingað til lands. Við keypt-
um hana saman við Baldvin Jónsson
hæstaréttarlögmaður, Bjöm Brynj-
ólfsson tannlæknir og Lárus Óskars-
son kaupmaður. Þetta var tveggja
mánna vél af tegundinni Miles-Mag-
ister og var kennsluvél breska flot-
ans. Þetta var eins og þegar ungir
menn i dag eru að kaupa jeppa. Við
vorum á undan tímanum og þetta
uppátæki vakti talsverða athygli.
„Það gekk síðan á ýmsu með þessa
vél, en hún stóð sig ágætlega. Hún
flaug einhvem tíman utan í hænsna-
kofa fyrir austan fjall og skemmdist
svo endanlega í brotlendingu á Korp-
úlfsstaðatúni. En það slasaðist aldrei
neinn sem flaug henni. Eftir daga
þessarar vélar keyptum við fleiri,
einu sinni þijár í einu og seldum þá
tvær. Við vorum með algera dellu."
ÚLFAR, 15 ára, býst til að stinga sér
til sunds í Hólmsá við rauðhóla.
ég gæti og ljúka embættisprófiprófi
í læknisfræði á meðan.“
Það hefur þá ekki farið fram hjá
þér uppgangur nasismans í Þýska-
landi og aðdragandi stríðsins?
„Uppgangur nasismans fór auðvit-
að ekki fram hjá mér, þjóðfélagið
þarna var undirlagt. Hins vegar kom
það mér mjög á óvart þegar stríðið
skall á 1939 . Ég held að allir nor-
rænir menn hafí verið undrandi á
þeirri heimsku manna að vera að
drepa hver annan,“ segir Úlfar og
segir.síðan að sitthvað sérkennilegt
og undarlegt hafí drifíð á daganna
mánuðina í Þýskalandi. Hann segir:
„Ég leigði hjá gamalli gyðinga-
konu, Frau Lessing, en húsið hennar
var rétt hjá aðalbænahúsi gyðinga í
Berlín. Farið var að líta gyðinga
homauga, þannig var lögreglan allt-
af að skipta sér af mér. Það var allt-
af með sama hætti, lögreglustjórinn
í hverfinu tók mig tali og benti mér
á að húsnæðið sem ég byggi í væri
mér ekki samboðið og ég skyldi
flytja. Ég hafði nú aldrei í hyggju
að gera það, en friðaði karlinn með
því að svara honum auðmjúklega,
titla hann yfirvarðmeistara, og lofa
því að athuga málið. Ég var eini leigj-
andinn hjá Frau Lessing og hún
hágrét þegar ég flutti aftur heim til
íslands. Eg veit ekkert um hennar
afdrif.“
Úlfar gleymir sér um hríð er minn-
ingamar streyma fram. Allt í einu
glottir hann og segir: „Það var
ómengaða og glæsilega sem kenndur
hefur verið við Norður Evrópu og
nasistar margir álitu að væri hrein-
astur á íslandi.
„Það var nú þannig meðan ég var
í Königsberg að það tíðkaðist hjá
Þjóðveijunum að gera mikið fyrir
erlendu námsmennina, enda voru
þeir mjög fáir. Einu sinni var farið
með okkur til Varsjá og Danzig. Til-
gangurinn var að sannfæra okkur
um að Danzig væri alls ekki pólsk
heldur þýsk. Þeir lögðu mikla áherslu
á það. í mínum hópi var frönsk
stúlka, Lucy Claude. Hún var með
mjög tígullegt gallískt nef, svona
eins og De Gaulle gerði frægt. Það
átti eftir að vera umræðuefni.
„í Danzig var okkur boðið í glæsi-
legan málsverð og meðal annara við
borðið var ungur maður í nasistabún-
ingi. Hann sat andspænis mér og
gaf sig á tal við mig. Hann hafði
fengið veður af því að ég væri js-
lenskur og lýsti aðdáun sinni á ís-
lendingum og þeirra hreinræktaða
stofni. Hann kynnti fyrir fólki að
skoðanir hans og foringjans í þessum
efnum færu saman. „Aftur á móti
þessi", sagði hann og benti á nánast
á nefíð á Lucy, „þessi er af allt öðru
sauðahúsi. En þér eruð aftur á móti
ímynd aríans". Hann hélt auðvitað
að stúlkan væri með gýðinganef. Það
fauk nú í mig við þetta og ég sagði
„þér skjátlast herra, amma mín var
eskimói!“. Þetta með ömmu var
reyndar lygi, en með þessu enduðu

OWIS
ÚLFAR lærði flug í Reading í Englandi. Hér stígur hann upp í kennsluvélina,
SKÓLAFÉLAGAR Úlfars í Þýskalandi. Úlfar er lengst t.h., en
með kústinn er Lucv Claude sem kemur við sögu í viðtalinu.
En flugið vék fyrír læknisfræð-
inni?
„Já, það var niðurstaðan, en leiðir
þessara tveggja áhugamála áttu þó
eftir að fara saman síðar. En ég fór
til Þýskalands í augnlæknanám, fékk
styrk frá þeirri frægu Alexander von
Humboldtstofnun í Bonn og komst
að í mjöggóðum skóla í Berlín. Stofn-
un þessi var stofnuð af bræðrunum
Alexander og Vilhelm von Humboldt
og veitir eingöngu styrki til útlend-
inga, efnilegra vísindamanna, og
veltir jafn miklu og íslenska ríkið.
Námið stundaði ég á bilinu frá októ-
ber 1936 fram í mars 1937, en fór
þá heim aftur. Faðir minn var þá
orðinn alvarlega veikur og það var
kært með okkur. Ég ákvað því að
fara heim og hjálpa honum sem best
skemmtilegt atvik sem henti þarna.
Þannig var, að ég gekk alltaf fram
hjá ákveðnum húsagarði rétt hjá
húsi Frau Lessing, er ég fór á spítal-
ann. Þannig var, að alla daga utan
sunnudaga fór ég þama í myrkri, fór
snemma á morgnanna og kom aftur
á kvöldin. En á sunnudögum fór ég
þarna um í björtu og í fyrsta skipti
sem ég gerði það, æpti einhver „heil
Hitler" á mig ofan af 3 eða 4 hæð.
Ég leit upp, en sá engann og var
raunar ekki viss um úr hvaða glugga
kveðjan kom. Eftir þetta fékk ég
þessa kveðju í hvert sinn sem ég
gekk þarna um í björtu. Seinna fann
ég út hver, eða öllu heldur hvað
þarna var á ferðinni. í einum glugga-
num var páfagaukur í búri. Hann
sá út í húsaportið. Hann heilsaði öll
sem fram hjá gengu, hásum rómi,
með „heil Hitler", sennilega sam-
kvæmt ströngum flokkslegum fyrir-
mælum!
Aríar og aóalsmcnn
Nasisminn var heldur ógnvekjandi
og sýndi á sér ýmsar hliðar, segir
Ulfar, Hitlersæskan var áberandi og
ekki var óalgengt að börn klöguðu
foreldra sína fyrir að fara einhveijum
niðrandi orðum um foringjann eða
stefnumál hans. „Það var kannski
ekki dauðasök, en fólk var hiklaust
sent í þrælkunarbúðir," segir Úlfar.
Og hann fór ekki varhluta af hug-
myndum nasista .um kynstofninn
allar umræður um yfírburði norræna
kynstofnsins.
Nasistarnir eirðu fáum sem ekki
stóðu með þeim. I landinu bjó, eins
og víðar í Evrópu, fólk af aðalsættum
og ég kynntist slíku fólki fyrir tilvilj-
un.
„Þannig var, að ég hafði stundum
litla peninga umleikis og var á stund-
um smeykur um að verða vannærð-
ur. Eitt sinn var ég orðinn talsvert
næpulegur og þá var mér tilkynnt á
skrifstofu skólans að aðalsmaður
einn úti á landsbyggðinni hefði boðið
mér að dvelja hjá sér um hríð. Ég
skyldi drífa mig, hvíla mig vel og
hressa mig. Umræddur aðalsmaður
hét Von Spaeth greifí og bjó fjöl-
skyldan í risastórri höll 250 kíló-
metra frá Königsberg. Ég varð þess
fljótt áskynja að ég var alls ekkert
sérstaklega velkominn og hafði verið
lagt að greifanum að bjóða mér heim.
„Mér var gefíð að borða þarna,
en annars umgekkst ég fjölskylduna
sáralítið. Svo gerðist það eitt kvöld-
ið, rétt fyrir kvöldmat, að greifínn
kallaði mig til sín. Hann sýndi mér
myndir frá íslandi í einhveiju tíma-
riti og var hrifinn. Spurði hann margs
um landið og ég svaraði eftir bestu
getu. Þá sá ég þarna í fyrsta sinn
tvo syni greifahjónanna og var annar
þeirra, 7 til 8 ára gámall, áberandi
rangeygður. Ég hafði á orði að þau
ættu að láta laga þetta hjá drengn-
um, tækni hefði fleygt fram svo að