Morgunblaðið - 09.04.1995, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 9. APRÍL1995
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMIMLÍFSSTRAUMAR
Hvað
athugist
ISLENDINGAR
eru miklir CÁVUl*
kaffisvelgir. Mar- Ma
grét Þorvaldsdóttir
upplýsir í grein i
blaðinu að á sl. ári hafi verið
eftir Elínu Pálmadóttur
þegar sú frétt birt-
ist að kaffið væri
orðið heilsunni
hollt. Marcella
lagði út af svo-
flutt inn 7,6 kg af kaffi á hvert
mannsbam í landinu. Afstætt
hvað er mikið eða lítið, en miðað
við að kaffineysla er mest í Vest-
ur-Evrópu á Norðurlöndum, Hol-
landi og Belgíu, 13 kg á mann,
en í Frakklandi og Ítalíu 5 kg,
þrátt fyrir alla kaffihúsamergð-
ina þar, hljótum við a.m.k. að
vera í efri kantinum. Alltaf hefur
maður heyrt að mikil kaffi-
drykkja sé afskaplega óholl.
Fólk kennir kaffinu gjaman um
alls konar vanlíðan, slæmsku í
meltingarfærum og svefnleysi,
svo eitthvað sé nefnt. Fyrir
manneskju, sem allt frá ungl-
ingsámm hefur dmkkið kaffí frá
morgni til kvölds og fengið sér
kvöldkaffí áður en hún fer að
sofa, kom frétt af hollustu kaff-
is við hjartakvillum svo sem ekk-
ert á óvart. Allt er vísast slæmt
í óhófi sem í sig er látið, en
gjaman hafa einstaka fæðuteg-
undir verið að sveiflast frá því
að vera mjög óhollar yfír í að
teljast hollar. Kemur þá í hugann
hafragrauturinn, sem
maður var látinn inn-
byrða allan uppvöxtinn
á morgnana af því aðra
eins hollustufæðu væri
varla að fínna, en síðan
varð hann ekkert svo
hollur. Gömul vinkona í
Finnlandi hefur sýnilega
fengið sömu fréttir og
bmgðist við á sinn hátt
í blaðadálki sínum.
Margarita Norrmen
heitir hún. Hún kom
fyrst til íslánds í stórum,
glöðum hópi ungs fólks
á Norrænt stúdentamót
sumarið 1948. Norrænir
stúdentar streymdu
hingað, gistu í heimahúsum og
héldu uppi glaum og gleði í
marga daga með góðri þátttöku
íslenskra stúdenta. Stúdenta-
söngvar glumdu úr hverju húsi
fram undir morgun án teljandi
kvartana. Það hlýtur að vera
eitthvað til í minningunni um
að það hafi verið eitthvað sér-
stakt við þetta mót, því lengi var
maður að hitta fólk í útlöndum
sem kynnst hafði íslandi þama
og enn berast kveðjur frá ein-
staklingum. Muna kannski betur
eftir okkur fímm í móttöku-
nefndinni. Þarna var semsagt
Margarita Norrmen, blaðamað-
ur á Huvudstadsbladet í Hels-
inki. Nú bárust mér á dögunum
fréttir af því að hún væri komin
á eftirlaun. En upplýst að hún
sé nú Marcella sú, sem skrifar
litla pistla - nokkurs konar gár-
ur - og gerir það í ljóðum með
viðeigandi teikningum. Gáruhöf-
undur fylltist öfund, sakir van-
hæfni sinnar í Ijóðagerð og
dráttlist. Verður því vikulega
sakir hæfileikaskorts að útvega,
mynda, stela og fá að láni þá
mynd sem við á að éta. Og vitna
í annarra ljóð. Með fréttinni af
Margaretu fylgdu nokkrar úr-
klippur sem sýnishorn. Þar var
mynd eftir teiknara blaðsins og
ekki þurfti annað en sýna ljóðin
hirðskáldi Gáruhöfundar, Auð-
unni Braga, til að hann snaraði
þeim á vort mál.
Það virðist hafa komið flatt
upp á Finna, eins og íslendinga,
hljóðandi frétt:
Níu bollar af kaffi á degi
hverjum minnka áhættuna við
að fá hjartasjúkdóma, sam-
kvæmt frétt frá rannsóknastofu
í Kaupmannahöfn:
ATHUGIÐ ÞETTA
Allt hið góða, er menn njóta,
alvísir hreint niður bijóta.
En það flest er eiturskolli
einkanlega kaffibolli.
En af rökum, og frá Dönum,
öllum skrúfum nú frá krönum,
létt þá verðum víst í skapi
og vinnum öll gegn heilsutapi.
Kaffíbolla njótum níu
og nefnum hvergi þraut né klígju.
Njóta skal þó nú með vara,
nauðsynlegt er kaffi að spara,
Nú má ekki nauða og þrátta:
Nægja látum bolla átta!
Nú er semsagt tækifærið til
að njóta kaffísins, áður en það
verður aftur óhollt, eins og svo
margt annað.
Þótt framan af væri það bara
höfðingjadrykkur hefur kaffí
löngum hresst og yljað á ís-
landi, sbr. heitið kaffíkerling.
Vísbending um að menn hugs-
uðu sér það einkum drukkið af
kerlingum að stinga saman nefj-
um er orðið kaffiskjóða, sem í
orðabók er gefíð upp sem kjafta-
kerling, slaðurdrós. A dögum
spamaðar var það drýgt og gert
sterkara með kaffibæti, svoköll-
uðu exporti sem margir muna
eftir í rauðu staukunum frá
Johnson og Kaaber. Stelpur not-
uðu rauða bréfíð til að lita á sér
varimar. Þessi kaffíbætir var
efni úr sikóríurót og gerði kaffið
sterkara eða faldi þá skömm að
bjóða fólki upp á gegnsætt kaffí-
skólp. Á skömmtunarárunum í
stríðinu gátu margir illa hugsað
sér að verða kaffílausir og
kannski mest að geta ekki boðið
upp á kaffisopa. Þegar okkar
gamla heimili var tekið upp,
komu fram í geymslunni tveir
járndúnkar með óbrenndum
kaffíbaunum. Víst það eina sem
var hamstrað þar á bæ. En nú
er komið kaffihús á hvert horn
í Miðbænum og kaffídrykkja
blómstrar. Eins gott ef kaffi er
ekki lengur svona óhollt, svo sí-
drykkjufólkið geti innbyrt það
með góðri samvisku í kaffíhús-
um, með því sem við á að éta,
hinu þjóðlega slúðri. Enda birta
nútímablöð reglulega myndir af
hópum á þessu eða hinu kaffi-
húsinu.
veraldarvafstur;//
hljómlist deytt hungurvofuna?
adobe-leir sem gott er að forma
úr grjótharða veggi í húsum indí-
ánanna, en samt vex þar nýr aldin-
garður með hljómblóma-aðferð-
inni. Þar á meðal voru tómatar
Tónlist
GREINARHÖFUNDUR segir tónlist
auka vöxt plantna. Hvort það á við um
mannfólkið líka skal ósagt látið.
MARGIR muna eftir frásögnum
af tónlistarflutningi í íslenskum
fjósum. Klassísk tónlist taldist
hafa mjög góð áhrif á kýr við
mjaltir ef rétt er munað. Hins
vegar náði þessi fjósamenning
engri útbreiðslu.
M NOKKURT skeið hafa
ræktendur hins vegar náð at-
hyglisverðum árangri með hljóm-
list sem er sniðin fyrir plöntur.
Bandaríkjamaðurinn Don Carl-
son hefur náð lengst í að selja
fólki nýja aðferð
sem eykur vöxt
plantna til mikilla
muna. Aðferðin er
kölluð Sonic Blo-
om (hljómblóm)
og byggir á þeirri
eftir Einor staðreynd að
Þorsteinn plöntur geta ekki
aðeins tekið inn
næringu í gegnum ræturnar held-
ur einnig í gegnum blöðin. Don
datt niður á það að auka inntök-
una í gegnum blöðin með því að
örva op á laufunum sem kölluð
eru „stomata" eða hljómlist! En
það er alls ekki sama hvaða hljóm-
list er notuð: Hann fékk í lið með
sér tónlistarkennarann Michael
Holtz og saman byggðu þeir upp
sitt hljómkerfi og hljómtíðnir í því
skyni að fá blaðopin (stomata) til
þess að opna sig meira og drekka
í sig næringu sem sérstaklega var
útbúin fyrir plöntumar og úðað á
þær.
Þessar hljómtíðnir reyndust
vera nákvæmlega þær sömu og
fuglakvak snemma morguns lætur
berast til plantnanna. Þetta er
auðvitað í samræmi við kenningar
Rudolphs Steiners, sem sagði að
líf plantna væri óskiljanlegt nema
í samhengi við heild náttúrunnar.
Hann lagði einnig mikla áherslu á
það að fjöldaflug fugla á haustin
hefði mikil og bein áhif á fijóvgun
ýmissa plantna.
Don og Michael settu í fyrst-
unni hljómtíðnina „undir“ venju-
lega hljómlist. Fyrir valinu varð
Hindúa-hljómlist. Og árangurinn
varð undraverður: Opin á Iaufun-
um tóku inn sjö sinnum meiri
vökva en venjulega en gátu einnig
náð til sín ósýnilegum raka í heit-
ustu eyðimörkum. Á hinn bóginn
fór „eyrnatónlistin“ í taugarnar á
kvenkyns garðyrkjufólki og því
var breytt til. Nú var valið „Arstíð-
irnar“ eftir Vivaldi og allir voru
ánægðir. Eftir margar fleiri til-
raunir kom í ljós að plöntunum
líkaði best við Bach, Jazz frá 1920,
gítarleik Ravi Shankar en á hinn
bóginn gat rokktónlist drepið þær
á nokkrum vikum.
Það merkilega við þessa ný-
breytni er að nú er unnt að rækta
ótrúlegustu plöntur í jarðvegi, sem
er gjörsnauður af næringarefnum.
Þannig er t.d. í Indíánaþorpinu
Tiwa norðvestur af Santa Fe í
Nýju Mexíkó. Jarðvegurinn er
og gulrætur, sem annars koma
beint þangað frá Kalíforníu. Kál-
hausar eru venjulega um 2 kíló
að þyngd en vega við þessar að-
stæður 4 til 4,5 kíló.
En skoðum líka app-
elsínuakurinn hjá
McClurg í Florída: Hann
hefur komið fyrir hátöl-
urum á 6 metra háum
staurum og getur hver
þeirra „útvarpað"
hljómlist yfir um tíu
hektara svæði. Það vek-
ur athygli hve mikið af
fuglum laðast að svæð-
inu, enda er þarna
hljómlist á ferðinni sem
þeir skilja!
Appelsínurnar eru
ekki aðeins óvenjulega
stórar af þessum akri
heldur einnig mjög safa-
ríkar. Akurinn gefur af
sér 30% meira í þyngd
en annars væri. En það
er ekki allt: Hlutlaus
rannsóknarstofa hefur
mælt gæði appelsínanna
og niðurstöðurnar sýna
121% aukningu í nátt-
úrulegu C-vítamíni.
í Pennsylvaníu fær bóndinn
Aungst tvöfalda grasuppskeru af
túninu. Kýrnar hans hafa aukið
nýtinguna um 8% með þessu en
borða minna gras en áður. Ef
nýja grasið og svo venjulegt er
sett fyrir framan þær velja þær
strax nýja grasið.
Don Carlson hefur nú selt
hljómblóma-aðferð sína víða.
Hann fær fréttir um hvernig öðr-
um gengur. Mörg dæmi er t.d. um
það að plöntur snúa sér frá sólinni
en að hátölurunum þegar þeir eru
í gangi! Frekari tilraunir eru nú í
gangi og þær benda m.a. til þess
að plöntur geti breytt um blaðlög-
un við að „hlusta“ á tónlist plantn-
anna.
Hér er sennilega tilvalin aðferð
fyrir garðyrkjubændur landsins til
þess að bæta stöðu sína gagnvart
EES-samningnum. Eða er nokkuð
á móti því að fá þúsund ný hljóm-
leikahús í gagnið á einu bretti?
ÞJÓÐLÍFSÞANK AR//; -er/ug mótast
afstaóafólks?
„Hvað á ég að kjósa?“ sagði
kona ein við mig í vikunni sem
leið. „Þetta er að snúast upp í
hálfgerða martröð hjá mér. Ég
var að lesa auglýsingu um bóka-
skattinn. Mér fínnst ég varla geta
kosið Sjálfstæðisflokkinn út af
þessum virðisaukaskatti sem sett-
ur var á bækur. Kvennalistann
kýs ég ekki, þær góðu konur
fínnast mér of sjaldan taka skel-
egga afstöðu til alvarlegra mála.
Þjóðvaka þekki ég ekki, Alþýðu-
flokknum er ég ekki sammála í
afstöðu þeirra til ESB. Framsókn
er of mikill miðjuflokkur fyrir
mig. Og aldrei í lífinu hef ég kos-
ið Alþýðubandalagið, ég kann
ekki við þá menningarlegu upp-
hafningu sem mér fínnst ráða þar
ríkjum. En kannski að ég kjósi
það núna eftir allt saman — úr
því að þessi bókaskattur var lagð-
ur á.“ Að svo mæltu fékk hún sér
smók og horfði á mig fjarrænum
augum, yfír Morgunblaðið, sem
hafði sigið hógværlega niður í
kjöltu hennar.
KANNSKI er lausnin fyrir þig
að skila auðu,“ sagði ég hik-
andi.„„Nei, það er nú eins og hver
annar aumingjadómur," svaraði
konan og stóð upp og setti Mogg-
ann sinn undir handlegginn áður
en hún hélt á braut. „Maður verð-
ur að ákveða sig, það er ekki um
annað að ræða,“ sagði hún í
kveðjuskyni.
Ég sat eftir ein með hugsanir
n
eftir Guörúnu
Guðlougsdóttur
mínar. „Svo það
er aumingjadóm-
ur að skila auðu?
Hvað ef enginn
kostur er nægi-
lega góður?
Flokkar eru eins
og fólk, það eru á
þeim margar
hliðar og ekki all-
ar eins viðkunnanlegar," sagði ég
við sjálfa mig. „Ef hægt væri að
taka það besta frá þeim öllum og
skeyta saman í eitt, þá yrði loks
til „ásættanlegur" kostur,“ hugs-
aði ég spekingslega. Út frá þessu
fór ég að hugsa um hvað fólk
setti yfirleitt á oddinn þegar það
kysi. Þessi kona sem fyrr var vitn-
að í virðist taka afstöðu út frá
málefnum. Hún sýnist vera í hópi
þeirra sem taka grannt eftir því
sem flokkarnir gera og gerir upp
hug sinn samkvæmt því. Það er
fátt hægt að gera til að tjónka
við slíkt fólk. Hafi því að eigin
mati verið misboðið hugsar það
eins og Snæfríður íslandssól:
„Frekar þann versta en þann
næstbesta."
Aðrir hugsa lítið sem ekkert um
það sem flokkamir hafa gert en
þess meira um það sem þeir segj-
ast ætla að gera. Ný föt og sjar-
nierandi sjónvarpsframkoma fellur
í góðan jarðveg hjá þessum hópi
fólks og á þátt í ákvörðun þess.
Það tekur líka mið af því sem all-
ir hinir kringum það segjast ætla
að gera.
Þá eru það þeir sem tóku sína
pólitísku ákvörðun ungir að árum
og láta ekkert hnika sér í þeim
efnum. Þeir styðja sinn flokk hvað
sem hann gerir eða segist ætla
að gera og veija allt sem frá hon-
um kemur af festulegri skyldu-
rækni.
Loks eru það svo þeir sem láta
sér á sama standa um allt sem
viðkemur stjórnmálum og segja
sem svo: „Það er sami rassinn
undir öllum þessum flokkum og
þeirra pótintátum. Ég kýs ekki
neinn þeirra og vil bara fá að vera
í friði. Ég skila bara auðu.“
Það eru vafalaust nokkrar
ástæður til að fólk fylli síðasttalda
hópinn. Ein er að búa til kost sem
ekki er til, éins og ég gerði í upp-
hafí þessara skrifa. Segja sem
svo: „Ég vil eiga kost sem ég er
fullkomlega ánægður með, ef hann
er ekki fyrir hendi þá verð ég
bara ekki með og skila auðu.“ Af
öllum sjónarmiðum sem ræður
vali er þetta sennilega einna verst.
Ef fólk færi að iðka þetta í stórum