Morgunblaðið - 03.12.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VINSÆLDIR Bjark-
ar Guðmundsdótt-
ur hafa ekki verið
meiri eins og sann-
aðist þegar hún var kjörin söngkona
ársins af áhorfendum Evrópuútgáfu
tónlistarsjónvapsstöðvarinnar MTV
í beinni útsendingu frá París fyrir
rúmri viku. í því kjöri keppti hún
meðal annarra við Madonnu og
Janet Jackson, en sú síðarnefnda
var hlutskörpust í þessu kjöri á síð-
asta ári. Fyrir skemmstu lauk tón-
leikaferð Bjarkar um Bandaríkin
og þar hefur frægðarsól hennar
ekki risið eins hátt áður, þó líkur
megi leiða að því að hún eigi ekki
eftir að ná álíka vinsældum þar í
landi og stallsystur hennar sem hún
lagði í París. Staða hennar er ólík
í því að hún selur ekki eins margar
plötur og þær, en nýtur um leið
meiri virðingar og fær almennt já-
kvæðari umfjöllun í fjölmiðlum.
Risamarkaður
Bandaríkjamarkaður er gríðar-
stór, sem vonlegt er í 260 milljón
manna landi þar sem kaupmáttur
er með mesta móti. Forðum var það
prófsteinninn á velgengni hljóm-
sveita, þá helst breskra, hvort þær
næðu að slá í gegn vestan hafs; ef
það tækist væri framtíðin tryggð.
Á síðustu árum hefur það orðið æ
erfiðara og þannig var mikið um
það ijallað í bandarískri og breskri
popppressu á árinu hvað langt væri
um liðið síðan hljómsveit frá öðru
landi tókst að slá í gegn á Banda-
ríkjamarkaði. David Fricke, blaða-
maður og fyrrum tónlistarritstjóri
Rolling Stone, eins helsta tónlistar-
tímarits heims, vill rekja skýring-
una til þess að plötukaupendur í
Bandaríkjunum séu ekki einsleitur
hópur; „meiri munur er á smekk
manna til að mynda í Kaliforníu
og Montana, en á milli Breta og
Frakka,“ segir hann og bendir á
að þessi munur sé sífellt að aukast.
Hann bendir einnig á að þeir tónlist-
armenn sem mestum vinsældum ná
í Bandaríkjunum eigi oft erfitt að
ná hlustum Evrópubúa, þeir séu „of
bandarískir“, og nefnir máli sínu
til stuðnings Garth Brooks, sem
fáir þekkja utan Bandaríkjanna, en
er mesti metsöluhöfundur síðustu
ára þar í landi, hefur selt töluvert
fleiri plötur en Michael Jackson til
að mynda. Brooks lerkur bandaríska
sveitatónlist, sem hefur ekki náð
útbreiðslu að ráði utan Bandaríkj-
anna, en einnig nefnir Fricke nú-
tíma soultónlist, eða R&B, Rhythm
and Blues, sem þýða má sem takt
og trega, en slík tónlist er afar vin-
sæl vestan hafs en minna ber á
henni í Evrópu.
Útvarpið skiptir meginmáli
Ágætt dæmi um markaðssetn-
ingu hljómsveitar í Bandaríkjunum
er velgengni Sykurmolanna þar í
landi. Tónlist hljómsveitarinnar var
þess eðlis að engar líkur voru á að
hún myndi ná almennum vinsæld-
um, þ.e. ná til þeirra sem hlusta á
létta popptónlist. Leið Sykurmol-
anna inn á bandarískan markað var
því í gegnum háskólaútvarpsstöðv-
amar og þaðan í útvarpsstöðvar
sem leika þyngri tónlist. Sá hópur
sem hlustar á þesslags tónlist er
ekki stór á bandarískan mæli-
kvarða, en hann er virkur í plötu-
kaupum, þannig að ef hljómsveit
nær til hans er hún nokkuð trygg
með nokkur hundruð þúsunda ein-
taka sölu. John Henderson, plötuút-
gefandi í Chicago, sem rekur þar
útibú Smekkleysu s/m hf., Bad
Taste USA, segir að útvarpsspilun
sé meira mál í Bandaríkjunum en
víðast annars staðar. Hann segir
það reynslu sína eftir plötuútgáfu
í mörg ár að erfiðast sé að komast
inn í svæðisbundnar útvarpsstöðv-
ar, því menn séu oft uppteknir af
því sem er að gerast í sinni heima-
byggð. Háskólaútvarpið sé helsti
vettvangur fyrir nýja tónlist. „Við
erum nú að gefa út plötur með
Unun og Kolrössu krókríðandi, sem
kallast Bellatrix hér, sem stefndu
væntanlega inn á sama markað á
íslandi, en hér er því öðmvísi farið.
Enginn vandi er að markaðssetja
Bellatrix, því tónlist og ímynd fellur
vel að háskólaútvarpinu. Meiri
ICNCM LOOW
SOUhOCHfCK: iJOOfM
DINNfRI»OM S.OOPM
OOOSá. 6 00fM
OOIOIU
CHANÖtOYER; M5PM
biOfH; 8 4SPM
CURfEW. *»PP»N
5«K«
y-C<
Vinsældir Bjarkar Guð-
mundsdóttur hafa ekki
verið meiri vestan hafs.
Árni Matthíasson fór
til Bandaríkjanna og
komst að því að þó
Björk eigi möguleika á
að leggja Bandaríkin
að fótum sér er ekki
víst að hún vilji kosta
því til sem þarf.
Þjófstolnar upptökur
SUMIR telja það til marks um vinsældir tónlistar-
manns hvenær þjófarnir fara af stað, þ.e. hvenær
ólöglegar útgáfur fara að sjást í verslunum. Þær
eru tvenns konar; ólöglegar útgáfur á upptökum
sem ekki átti að gefa út eða tónleikaupptökum,
eða ólögleg fjölföldun eða afritun á
áður útgefnu efni. Dæmi um hið
fyrrnefnda eru fjölmörg, ekki síst
vegna þess að á Italíu eru höfunda-
réttarlög gloppótt og því alsiða
að gefa út þar í landi ýmiss kon-
ar tónleikaupptökur án vitundar
og vilja tónlistarmannanna.
Dæmi um hið síðarnefnda sjást
sjaldan á Vesturlöndum, en al-
siða er víða í Asíu og Afríku
að afrita og fjölfalda ólöglega,
ekki síst eftir að geisladiskur-
inn kom til sögunnar, því gera
má fullkomið afrit með litlum
tilkostnaði. Eitt dæmi hef ég
séð um þetta, þar sem ég
rakst á plötu með Sykurmol-
unum, Life’s too Good, á götumarkaði í
Lundúnum, sem selt var á hálft annað pund, og
við nánari skoðun kom í ljós að umslagið var fjöl-
ritað og litur á því ankannanlegur.
Hljómsveitir hafa tekið því misjafnlega að tón-
leikar séu teknir upp og gefnir út og þannig var
með Grateful Dead að hljómsveitin Ieyfði hveijum
sem vildi að taka upp tónleika og meira að segja
var boðin sérstök aðstaða til þeirrar iðju. Björk y
er aftur á móti í nöp við útgáfu sem þessa, enda
er iðulega verið að gefa út plötur með afleitum
hljóin og margt ekki boðlegt.
í Greenwich Village í New
York er verslun sem sérhæfir
sig í að selja plötur þessa kyns
og þar er til að mynda hægt
að fá tugi diska með Bítlunum,
allt ólöglegar upptökur og
megnið hljóðversupptökur. Þar
voru líka vínylplötur og diskar
með tónleikaupptökum Sykur-
molanna og níu geisladiskar
með Björk, allir kolólöglegir. Á
diskunum er helst að finna tón-
leikaupptökur, flestar frá stuttri
Bandaríkjaferð Bjarkar í kjölfar
Debut, en einnig eru á sumum
diskanna upptökur frá tónleika-
ferð Sykurmolanna 1991, aukin-
heldur sem einn diskurinn er frá
Unplugged-þætti Bjarkar fyrir sjónvarpsstöðina
MTV seint á síðasta ári. í kjölfar vel heppnaðrar
tónleikaferðar Bjarkar um Bandaríkin í haust má
svo búast við nokkrum ólöglegum diskum þegar á
næsta ári.
vandi er aftur á móti að miða Unun
áfram, að minnsta kosti til að bytja
með, því háskólaútvarpsstjórum
finnst tónlistin of létt fyrir almenna
spilun þar, og poppútvarpsstöðva-
stjórum finnst hún of þung.“ Hann
segir að þetta hafi að vissu leyti
verið það sem Björk þurfti að glíma
við þegar hún sendi frá sér fyrstu
plötuna. „Ég las einmitt dóm eftir
einn helsta tónlistarblaðamann
Chicago um Debut á sínum tíma,
þar sem hann fann plötunni allt til
foráttu og afskrifaði Björk fyrir
fullt og allt. Þegar hann svo fjallaði
um Post var annað hljóð komið í
strokkinn og hann sagðist þá hafa
hlustað á Debut aftur og áttað sig
á hvað það var merkileg og bylting-
arkennd plata. Af þessu má sjá að
það eina sem Björk þarf að gera
er að fá fólk til að hlusta."
Dreifingin Þrándur í Götu
David Fricke tekur í sama streng
og segir að þessi tilhneiging mark-
aðsfræðinga og verslunarmanna að
skipa tónlist í ákveðna flokka sé
oft hindrun þess að tónlist ólíkrar
gerðar nái að slá í gegn. „í svona
stóru landi verða menn að geta
flokkað tónlist fyrir verslunareig-
anda í Ohio’sem hefur engan áhuga
á neinni tónlist nema sveitatónlist.
Hann verður að geta treýst á það
að hann sé að fá tónlist inn til sín
sem hann geti selt.“
John Henderson segir að dreifing
á tónlist hafi lengi vel verið litlum
útgefendum, sem helst geri tilraun-
ir með tónlist, Þrándur í Götu. „Það
hefur verið erfitt að koma plötum
í dreifingu hjá dreifingarfyrirtækj-
um stóru fyrirtækjanna, sem eru
að dreifa einhveijum hundruðum
þúsundum eintaka um land allt. Þau
hafa kannski fyrir sið að dreifa
fimm plötum í hvern stórmarkað,
en það eru kannski 5.000 eintök
af plötu sem selst jafnvel bara
svæðisbundið. Hljómsveitir eins og
Risaeðlan og Bless, sem gáfu plötur
út hér í Iandi fyrir nokkrum árum,
urðu ekki síst fyrir barðinu á þessu,
því það kostar svo mikið að dreifa
plötum. Þetta er sem betur fer að
breytast, ekki síst vegna velgengni
rokkfyrirtækja eins og Sub Pop og
Epitath, og þannig höfum við náð
mjög góðum dreifingarsamningi.
Björk þarf ekki að glíma við þetta
vandamál. Hún er á mála hjá stór-
fyrirtæki sem hefur lagt mikla
vinnu í að kynna hana, auglýst
hana um landið þvert og endilangt,
og uppsker samkvæmt því.“
Ótrúleg rödd og sterk
útgeislun
Umfjöllun um tónleika Bjarkar í
Bandaríkjunum hefur alla jafna
verið lofsamleg og David Fricke,
sem séð hefur hana oft á tónleikum,
segir þá jafnan skemmtilega upplif-
un. „Á öllum þeim tónleikum sem
ég hef séð með henni hér í New
York hefur hún heillað áhorfendur
gjörsamlega. Það er ekki bara það
að hún hafi ótrúlega rödd, heldur
er það líka eðlileg sviðsframkoman
og útgeislunin sem er svo sterk að
allir sem sjá hana á tónleikum upp-
lifa þá sem eitthvað alveg sérstakt
og einstakt; aðeins ætlað þeim.
Svona nokkur getur enginn skilað
í 20.000 manna tónleikasal eða
þaðan af stærri, Björk er eitthvað
sem upplifa verður út af fyrir sig
og því tel ég ólíklegt að hún eigi
eftir að leggja Bandaríkin að fótum
sér og reyndar má spyija af hveiju
hún ætti að vilja það.
í svona stóru landi með eins
breytilegan smekk og ég hef lýst
verður tónlistarmaður að þynna út
tónlist sina til að ná til allra. Ég
tel ólíklegt að Björk vilji feta þá
braut, að reyna að geðjast öllum
og geðjast þá ekki neinum fyrir
vikið. Eg teldi líka líklegt að ungl-
ingum í Bandaríkjunum finnist
Björk eflaust of seig í hettunni til
að vera töff. Ekki má síðan gleyma
því að þeir tónlistarmenn sem farið
hafa þannig á toppinn detta endan-
lega út af honum áður en langt um
líður. Að mínu mati á Björk eftir
að halda lengur velli með því að
vera einmitt hún sjálf, að reyna
ekki að geðjast neinum nema sjálfri
sér.“