Morgunblaðið - 04.01.1996, Page 2

2 FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1996
FRÉTTIR
Hjartavernd rannsakar erfðir hjarta- og æðasjúkdóma
Óskað liðsinnis 5000 niðja
þátttakenda í fyrri rannsókn
HÍARTAVERND hefur ráðið dr. Vilmund Guðna-
son, sérfræðing í erfðafræði, til að stýra hóprann-
sókn á sviði erfðafræði hjarta- og æðasjúkdóma.
Rannsóknin tekur við af eldri rannsókn á út-
breiðslu og áhættuþáttum hjartasjúkdóma. Óskað
verður liðsinnis 5.000 afkomenda þátttakenda úr
fyrri rannsókninni.
Nikulás Sigfússon, yfirlæknir, segir að tilgang-
urinn sé að greina erfðavísa sjúkdómanna. Hann
segir erfðarannsóknir ekki síst áhugaverðar
vegna fyrirsjáanlegra möguleika á að hægt verði
að hafa áhrif á erfðir.
Nikulás sagði að nýja rannsóknin tæki við af
30.000 manna hóprannsókn á útbreiðslu hjarta-
og æðasjúkdóma á meðal íslendinga. „Annar hluti
rannsóknarinnar var að kanna og miðla fræðslu
um áhættuþætti á borð við blóðfítu, blóðþrýsting
og reykingar. Afleiðingin hefur orðið sú að dauðs-
föllum vegna hjarta- og æðasjúkdóma hefur
fækkað töluvert á síðustu áratugum. Ég get nefnt
að dauðsföllum vegna kransæðasjúkdóma, sem
eru algengastir, hefur fækkað um 150 til 200 á
ári frá árinu 1970 vegna breyttra lifnaðarhátta
og fullkomnari heilsugæslu," segir Nikulás.
Hægt verði að hafa
áhrif á erfðir
Rannsóknin hófst fyrir 30 árum og náði til
aldurshópsins 34 til 61 árs. Nú verður óskað
liðsinnis afkomenda þessa hóps. „Rannsóknin
nær til 2.500 afkomenda kransæðasjúklinga úr
fyrri rannsókninni og 2.500 manna viðmiðunar-
hóps. Úrtakið eru afkomendur frá 15 ára aldri
og upp úr. í fýrri rannsókninni kom hver éin-
staklingur tvisvar sinnum til okkar, einu sinni
til að gangast undir ýmiskonar mælingar og
aftur til að hægt væri að gera honum grein
fyrir niðurstöðunum, og ekki er ólíklegt að sami
háttur verði hafður á nú. Við erum ekki búin að
fá öll tæki til rannsóknarinnar að utan og vitum
ekki nákvæmlega hvenær hægt verður að hefj-
ast handa. Ég geri hins vegar ráð fyrir að rann-
sóknin taki 3 til 4 ár miðað við núverandi afköst.
Nikulás segir að tilgangurinn sé að finna
erfðavísa hjarta- og æðasjúkdóma. „Við viljum
komast að því hvort ákveðnir einstaklingar eigi
fremur en aðrir á hættu að fá hjarta- og æða-
sjúkdóma síðar á ævinni. Núna er vitað hvaða
erfðavísir hækkar blóðþrýsting af saltneyslu.
Ef við höldum svona áfram getum við safnað
saman ákaflega mikilvægum upplýsingum. Sá
möguleiki myndast smám saman að við getum
sett saman áhættukort með upplýsingum fyrir
hvern og einn um ákjósanlega lifnaðarhætti með
tilliti til áhættunnar af sjúkdómnum. Ég býst
svo við að fleiri möguleikar komi fram á næstu
árum ef menn geta farið að hafa áhrif á genin
eða skipta um þau,“ segir Nikulás.
Algengasta dánarorsökin
Nikulás segir aðstæður til viðamikilla rann-
sókna hér á landi dálítið sérstæðar „Við getum
stuðst við mjög góða skránihgu íbúanna til að
fínna ættingja sjúklinga. Ekki er heldur mikið
um flutninga fólks til og frá landinu og almenn-
ingur er áhugasamur um rannsóknir á sviði
læknavísinda," segir Nikulás.
Hjarta- og æðasjúkdómar eru algengasta dán-
arorsökin hér á landi og má rekja um 50% allra
dauðsfalla til þessara sjúkdóma. Næst flestir
látast af völdum krabbameins og þriðja algeng-
asta dánarorsökin eru slys.
Messu-
met í
Saurbæ
Messað tuttugu
og einu sinni í
janúarmánuði
SJÖ prestar hafa sótt um
Saurbæjarprestakall og verður
að forfallalausu messað tutt-
ugu og einu sinni í janúar í
þremur sóknum prestakalls-
ins, að sögn Baldurs Kristjáns-
sonar biskupsritara. „Þetta er
örugglega messumet í seinni
tíð í Saurbæ," segir hann.
„Menn geta hins vegar sagt
sig úr leik, en gangi þetta eft-
ir er þetta nánast ársskammt-
ur. Bjöm Jónsson prófastur á
Akranesi ákveður hvernig
haldið verður á málum, en svo
gæti farið að messa þurfí nær
daglega eða mörgum sinnum
um helgar,“ segir Baldur.
10 messur á Staðastað
Um þessar mundir er verið
að leggja fram kjörskrá í
Saurbæ og Staðastað en þær
liggja frammi í mánuð, en
ekki er búið að ákveða kjör-
dag. Á báðum stöðum munu
umsækjendur messa í öllum
sóknum prestakallanna, en
þær eru þrjár í Saurbæ og
fimm á Staðastað. Tveir um-
sækjendur eru um Staðastað
sem þýðir 10 messur alls.
Yfirleitt afgreitt með
kjörmönnum
Baldur kveðst ekki muna
ástand sem þetta, enda hafi
ekki verið efnt til almennra
prestkosninga um . áratuga-
skeið hérlendis, nema í algjör-
um undantekningatilvikum,
eins og á Selfossi. I fyrrnefnd-
um prestaköllum krafðist til-
skilinn fjöldi sóknarbama, sem
ekki sættu sig við niðurstöður
sóknarnefnda, kosninga sam-
kvæmt lögum.
„Yfírleitt hefur þetta verið
afgreitt með kjörmönnum sem
er aðalregla í sambandi við
prestsval og þá hafa menn
stundum messað, en ekki ef
margir hafa verið um hituna."
Morgunblaðið/Rúnar Þór Guðbrandsson
HRYSSAN Kolbrá frá Miðey í
Austur-Landeyjum sem er undan
Platon frá Sauðárkróki og Biesu
frá Miðey, kastaði brúnsokkóttu
merfolaldi á annaðhvort að-
fangadag eða jóladag.
Þegar eigandinn, Grétar Har-
aldsson bóndi í Miðey, smalaði
stóði sínu saman, 29. desember
síðastliðinn, kom í ljós að hryssan
var með nýfætt folald með sér.
Svona lagað er afar sjaldgæft
Verðlauna-
hryssa kast-
aði á jólum
og það sem er enn merkilegra
við fæðingu þessa folalds er að
hryssan var í tamningu allan síð-
astliðinn vetur og var sýnd um
vorið. Þrátt fyrir að vera með
nokkurra mánaða gamalt folald
í kviðnum náði hryssan þeim ár-
angri að komast í ættbók Bún-
aðarfélagsins með 7,61 í aðalein-
kunn.
Þrátt fyrir álagið síðastliðinn
vetur, sýninguna í vor, og frostið
og snjóinn fyrstu dagana eftir
fæðinguna hefur folaldið það
mjög gott og leikur það sér um
allt heimatúnið í blíðunni.
KÞ og SS takast á um
vörumerkið naggar
SIGMUNDUR Hreiðarsson, fram-
leiðslustjóri hjá Kaupfélagi Þingey-
inga á Húsavík, telur að Sláturfélag
Suðurlands sé að notfæra sér mark-
aðsstarf KÞ með því að hefja fram-
leiðslu á nöggum, en KÞ hefur
framleitt vöru undir því nafni í hálft
ár. Finnur Ámason, markaðsstjóri
SS, vísar þessu á bug.
KÞ hóf að framleiða kjötbita
bleytta í raspi í fyrrasumar og kall-
aði framleiðsluna nagga. Sigmund-
ur sagði að KÞ hefði sótt um einka-
leyfi á vörumerkinu til einkaleyfis-
stofnunar, sem sér um vörumerkja-
skráningar. Samkvæmt reglum um
einkaleyfi er tiltekinn frestur til að
kæra skrásetningu á einkaleyfi og
í nóvember nýtti SS sér þennan
rétt og hóf jafnframt framleiðslu á
nöggum.
Sigmundur sagðist ekki sjá betur
en að SS væri með þessu að not-
færa sér það markaðsstarf sem KÞ
væri búið að vinna. Kaupfélagið
væri búið að leggja umtalsverða
fjármuni í að kynna vörumerkið
naggar. Hann sagði að naggarnir
hefðu fengið mjög góðar viðtökur á
markaðinum og greinilegt væri að
fleiri hefðu áhuga á að komast inn
á þennan markað.
„SS virðist hafa tekið eftir því
að þetta er eitthvað sem höfðar til
fólks. Við eru ákveðnir í að gefa
þetta ekki eftir. Við erum búnir að
vinna ákveðið markaðsstarf og höf-
um náð árangri. Við sættum okkur
ekki við þetta,“ sagði Sigmundur.
Finnur sagði að SS hefði mót-
mælt einkaleyfinu á orðinu naggar
með þeim rökum, að um lýsandi
heiti væri að ræða og því ekki heim-
ilt að skrá það sem vörumerki.
„Þetta orð þýðir lítill biti,“ sagði
Finnur.
Finnur sagði að það yrði bara að
koma í ljós hvort einkaleyfisstofnun
tæki mótmæli SS til greina. Málið
væri í eðlilegum farvegi hjá réttum
yfirvöldum.
„Það er ekkert nýtt undir sólinn.
Það eru alltaf einhveijir að notfæra
sér hluti sem búið er að finna upp,“
sagði Finnur þegar hann var spurð-
ur út í gagnrýni Sigmundar.
Finnur sagði að naggar SS væru
sambærilegir nöggum KÞ. Munur-
inn fælist í því að SS seldi kæli-
vöru, en KÞ frosna nagga. Þá fram-
leiddi SS bæði svína- og lamba-
nagga, en KÞ eingöngu lamba-
nagga.
MORGUNBLAÐIÐ
102 ára
í dag
GUNNLAUG Þórðardóttir er
102 ára í dag. Hún fæddist
að Steindyrum í Svarfaðardal
4. janúar 1894 og bjó í daln-
um fram undir þrítugt.
Gunnlaug fluttist síðan til
Ólafsfjarðar og bjó þar bestu
ár ævi sinnar með manni sín-
um, Páli Pálssyni, en hann
lést árið 1957. Þau eignuðust
tvö börn. Árið 1971 fluttist
hún til dóttur sinnar sem býr
á Kópaskeri en síðustu ár
hefur hún dvalið á hjúkrunar-
deild Sjúkrahússins á Húsa-
vík.
Gunnlaug heyrir mjög illa
og hún fylgist því lítið með
og einnig er sjónin farin að
daprast. Að öðru leyti er hún
við þokkalega heilsu.
Ekið á aldr-
aða konu
ÖLDRUÐ kona varð fyrir bíl
á gatnamótum Miklubrautar
og Stigahlíðar rétt fyrir
klukkan eitt í gærdag.
Konan var á gangi á leið
norður yfír Miklubraut þegar
hún varð fyrir bíl sem ekið
var austur Miklubrautina.
Konan var jafnvel talin hand-
leggsbrotin og var flutt á
slysadeild með sjúkrabifreið.
Skömmu síðar varð árekst-
ur tveggja bíla á gatnamótum
Bitruháls og Bæjarháls. Fjar-
lægja þurfti þá báða með
kranabíl og var ökumaður
annars bílsins fluttur í sjúkra-
bíl á slysadeild. Meiðsli hans
voru þó talin minniháttar.
Lögreglan
handsamaði
álftir
LÖGREGLAN í Kópavogi
flutti um hádegisleytið á
þriðjudag tvær álftir í hús-
dýragarðinn með aðstoð
starfsmanns þaðan.
Álftirnar voru inni í húsa-
sundi við Þinghólsbraut og
virtist önnur vængbrotin.
Álftir eru trúar og tryggar
mökum sínum og vék sú heila
ekki frá hinni slösuðu. Þær
voru því báðar háfaðar, settar
í fangabúrið í Svörtu Maríu
og fluttar í húsdýragarðinn.
María var illa útleikin eftir
flutninginn, öll útskitin og
mátti þrífa hana rækilega að
honum loknum.
MEÐ blaðinu í dag fylgir
fjögurra síðna auglýsinga-
blað frá Pennanum, „Ferð í
Pennann markar tímamót“.