Morgunblaðið - 04.01.1996, Qupperneq 24

24 FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1996_________________________________________________MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Að sigra heiminn
í FRÆGU kvæði Steins kemur
fram að enginn vinni spilið við heim-
inn. En enda skipti það engu því
það sé hvort sem er vitlaust gefið.
Þeir sem stjórna heiminum afia sér
gjarnan vinsælda með því að skatt-
leggja fyrst og deila síðan náðar-
brauðum sínum út til útvalinna.
Þetta atferli byggist líklega á því
eðli félagshyggjumanna, að þeir
viti best hvað fólkinu komi. Þeir
tala minna um það, að þeir ætli sér
sjálfum lifibrauð af útdeilingunni.
Gömul saga greinir frá apanum,
sem tók að sér að skipta ostbita
milli tveggja. Hann beit á víxl í
stykkin á vogarskálunum til þess
að jafna þungann og fyrr en varði
var ekkert eftir handa eigendunum.
Á íslandi í dag ríkir skattakerfi
sem fær bótaþega til þess að neita
vinnu vegna þess að launin verða
neikvæð. Skattakerfi, sem hvetur
með rökrænum hætti til neðanjarð-
arstarfsemi og nótulausra vöru-
skipta milli fátæks fólks. Apinn er
nefnilega viðstaddur öll opinber
skipti og fælir því venjulegt fólk frá
ostagerð. Og þetta er ekkert sérís-
lenzkt fyrirbrigði.
Apinn að störfum
í rauninni má líka sjá apann að
störfum, þegar maður horfir á mik-
ilfenglegar millifærslustofnanir
samtímans, hvort sem þær standa
í Briissel eða Bolungarvík. Fjöldi
fólks hefur lifibrauð sitt af því að
færa verðmætin á milli vasa. Hvað
ætti þetta fólk svo sem annað að
gera í fisklausu landi myndu hag-
fræðingarnir spytja? Þetta er víst
allt hagvöxtur í þjóðhagsstofnun-
um.
Og fólkið er orðið vant þessu.
Það heldur hins vegar, að það sé
verið að svipta það ein-
hveiju, ef stungið er
upp á því að draga úr
kostnaði við milli-
færslukerfið. Það gerir
þá jafnvel uppsteyt og
skrúfu eins og í Frakk-
landi. Eða myndar
þrýstihópa á íslandi og
labbar út.
Madelin franski
í Frakklandi var
Madelin efnahags-
málaráðherra rekinn
úr ríkisstjórn Juppés í
ágúst sl. Ef til vill fyrir
þær sakir helstar, að
vilja beina sjónum að
rótum sjúkdómsins fremur en að
einkennunum. Ein tillaga hans var,
að opinberir starfsmenn fengju
sambærileg laun og gerist á al-
mennum markaði. En í staðinn vildi
hann fækka þeim og krefjast þess
að þeir ynnu meira. Kenna meira,
hjúkra meira fyrir kauphækkun
o.s.frv.?
Madelin þessi segist semsé trúa
á ábyrgð einstaklingsins. Hann seg-
ist trúa á vinnuna sem eina höfuð-
stól þess sem ekkert á. Madelin
segir þróunina hins vegar vera þá
í Frakklandi, að launaseðillinn
minnki stöðugt á kostnað skattseð-
ilsins sem sífellt stækki. Bólgan í
lagasetningum og reglugerðarút-
gáfu sé orðin versti dragbíturinn á
efnahagsstarfseminni og sé frumor-
sök atvinnuleysisins.
Madelin segir að það sé verið að
kæfa vilja fólks í Frakklandi til at-
hafna með 8.000 lagasetningum og
400.000 reglugerðarútgáfum á ári.
í stað þessa alls ætti ríkið að
skapa þegnunum tækifæri til þess,
sem Madelin kallar
yað skapa og skipta".
I þeim athöfnum
manna sé fólginn
frumkraftur efna-
hagslífsins. Hann
komi fram, fái hinir
mörgu hugkvæmu að
njóta sín. Þá skapi
þeir ný störf. Eina
vonin til að útrýma
atvinnuleysinu felist í
þessum hæfileika
manna.
Rikið beini hins veg-
ar öllum sjónum að
stórfyrirtækjunum. Al-
veg gleymist að hlúa
að smáfyrirtækjunum.
I smáfyrirtækjum einstaklinganna
sé samt eina vaxtarbroddinn og
möguleikann til fleiri starfa að finna
á tímum sjálfvirkni og hagræðingar
í stórfyrirtækjunum. Skyldi kallinn
nokkuð hafa heyrt um kvótakerfíð
íslenzka sem greiðir fyrir stækkun
rekstrareininganna, nauðsyn hag-
ræðingarinnar til fækkunar starfa,
stóriðjurafmagn en ekki gróðurhús-
arafmagn, forystu Alþingis í
byggðamálum Vestfirðinga og
Kröfluvirkjunum, búvörusamning-
inn o.s.frv.?
Skattadagur Frakka er kominn
á 9. júní frá 5. maí árið 1970.
Madelin segir að snúa verði af þess-
ari braut eigi að útrýma atvinnu-
leysinu. En atvinnuleysið sé í raun-
inni aðeins bilun í efnahagsvélinni,
sem gera þurfi við. En frönsk
stjórnmál séu sem strúturinn með
höfuðið á kafi í sandinum. Þessu
strútshöfði verði að lyfta segir
Madelin, sem var endurkjörinn ný-
lega í kjördæmi sínu með % at-
kvæða.
Hér ríkir skattakerfi
sem fær bótaþega til að
neita að vinna, segir
Halldór Jónsson, og
það hvetur til neðan-
jarðarstarfsemi og
nótulausra vöruskipta.
Forbes í Ameríku
Vestur í Ameríku er kall að nafni
Forbes að eyða stórfé í auglýsingar
um það, að hann vilji koma á 17%
flötu tekjuskattskerfi í Ameríku og
afnema alla núverandi skattafrá-
drætti. Skatturinn leggist á allar
tekjur jafnt, háar sem lágar.
Líklega ætlar Forbes þessi að
bjóða sig fram til forseta með öllum
þessum fjáraustri. Það er næsta
víst að no-nonsense pólitik, eða
skynsemispólitík eins og t.d. Perot
var með og núna Forbes, á aðgang
að langþreyttum bandarískum kjós-
endum. En síðan í teveislunni góðu
í Boston forðum daga hafa Banda-
ríkjamenn samt sloppið tiltölulega
ódýrt miðað við hvað Evrópumenn
hafa orðið að þola af sínum osta-
skipturum.
Til eru þeir, sem myndu telja
þetta hinar verstu tillögur og koma
niður á þeim sem minna mega sín.
En gleyma hvernig VASKinum á
lífsnauðsynjunum er skipt og hvert
hlutfall matarins af tekjum hárra
sem lágra?
Enda hlýtur eitt mesta afrek ís-
lenzkra stjórnmálamanna aldarinn-
ar að vera hvernig þeim tókst að
Halldór
Jónsson
Skerðing skaðabóta
fyrir líkamstjón
Síðastliðin sjö ár er
sem tryggingafélögin
hafa kosið þá leið að
reyna að skerða bætur
fyrir líkamstjón fremur
en að leita annarra
úrræða til að tryggja
afkomu sína. Með til-
komu staðgreiðslu-
kerfis skatta á árinu
1987 ákváðu trygg-
ingafélögin sameigin-
lega að hækka frádrátt
frá bótum vegna svo-
nefnds skatthagræðis
og miða hann við stað-
greiðsluhlutfall hvers
árs. Ákvörðunin leiddi
Atli
Gíslason
reglunum hart eftir
sem um lög frá Alþingi
væri að ræða og sýndu
þá óbilgirni að neita
um uppgjör á grund-
velli þeirra ef tjónþoli
óskaði eftir að gera
fyrirvara. Var jafn-
framt reynt að vísa
tjónþolum til lög-
manna sem gerðu upp
andmælalaust á
grundvelli verklags-
reglnanna. í kjölfar
reglnanna, sem gengu
þvert á dómvenju,
fylgdi flóðbylgja
dómsmála með ærnum
SKÖMMU fyrir áramót birtust
tvær greinar í Morgunblaðinu, önn-
ur eftir Bjama Guðmundsson,
tryggingafræðing, og hin eftir
Axel Gíslason, forstjóra VÍS og
formann Sambands íslenskra
tryggingafélaga, SÍT, um frumvarp
sem liggur fyrir Alþingi um breyt-
ingu á skaðabótalögum sem gildi
tóku 1. júlí 1993. Mikill styr hefur
staðið um þessi lög, sem fyrst og
fremst varðar útreikning bóta sam-
kvæmt lögunum. Nokkrir lögmenn
hafa ítrekað bent á að reikniregla
laganna hafi skert bætur fyrir lík-
amstjón verulega eða talsvert yfir
30% að meðaltali. Gagnrýni okkar
lögmannanna leiddi til þess að Gesti
Jónssyni, hæstaréttarlögmanni, og
Gunnlaugi Claessen, hæstaréttar-
dómara, var falið að athuga reikni-
reglur bóta samkvæmt lögunum,
yfírfara önnur ákvæði þeirra og
semja frumvarp til breytinga á
þeim. Þeir skiluðu álitsgerð sem
dagsett er 10. nóvember 1995 og
felur niðurstaða þeirra í sér leið-
réttingu á þeirri skerðingu sem
þeir telja að skaðabótalögin hafi
haft í för með sér. Allsheijarnefnd
Alþingis kallaði eftir umsögnum
hagsmunaaðila, meðal annars frá
SÍT, um frumvarp Gests Jónssonar
og Gunnlaujgs Claessen. Megin-
gagnrýni SIT og þeirra Bjarna
Guðmundssonar og Áxels Gíslason-
ar lýtur að því að frumvarpið muni
óbreytt leiða til verulegrar
hækkunar iðgjalda. Talsmenn
tryggingafélaganna virðast gleyma
forsögu málsins sem full ástæða
er til að rifja upp.
til skerðingar á bótum
fynr likamstjón sem almennt má
segja að hafi numið 20%. Þessari
verklagsreglu hnekkti Hæstiréttur
eftir að tryggingafélögin höfðu
beitt henni í hundruðum bótaupp-
gjöra um nokkurra ára skeið. Einn
dómur nægði ekki því félögin tóku
ekki mark á Hæstarétti fyrr en
fjöldi dóma hafði gengið. Og ekki
lækkuðu iðgjöldin þrátt fyrir þessa
verulegu lækkun bóta. Hinn 31.
október 1991 setti SÍT svonefndar
verklagsreglur, sem tryggingafé-
lögin tóku öll upp, þar sem meðal
annars var mælt fyrir um að bætur
fyrir 15% varanlega örorku eða
minni yrðu greiddar með 50.000
kr. fyrir hvert örorkustig. Verk-
lagsreglurnar leiddu til þess að
tryggingafélögin greiddu í raun
aðeins 30% til 40% af tjónum vegna
varanlegrar örorku undir 15%.
Tryggingafélögin fylgdu verklags-
tilkostnaði fyrir sam-
félag okkar. Er skemmst frá því
að segja að í dag er staðan sú, að
Hæstiréttur hefur hnekkt verklags-
reglunum í einu og öllu. Sama gild-
ir um aðrar einhliða ákvarðanir
félaganna um vexti, lögmanns-
þóknun o.fl. Ekki sáu tryggingafé-
lögin ástæðu til að lækka iðgjöld
þótt verklagsreglurnar hefðu í för
með sér verulega lækkun bóta.
Næsti áfangi í málinu var frum-
kvæði tryggingafélagana til að sett
yrðu sérstök skaðabótalög, en
skaðabótaréttur hafði byggt á ólög-
festum reglum mynduðum af ára-
tuga dómvenju. Einum manni var
falið að semja frumvarp til lag-
anna. Þegar frumvarp til laganna
kom fram benti Lögmannafélag
íslands á að svo virtist sem reikni-
regla samkvæmt frumvarpinu
reiknaði ekki fullar bætur og taldi
ástæðu til að það yrði kannað. í
kjölfarið sendi höfundur laganna
allsheijarnefnd Alþingis saman-
burðardæmi um útreikning, sögð
valin af handahófi, sem öll sýndu
hærri bætur samkvæmt frumvarp-
inu. Mér er tjáð að sérfræðingur
sem starfar á vegum tryggingafé-
laganna hafi reiknað dæmin, en
ekki höfundur frumvarpsins. Þegar
við lögmennirnir skoðuðum þessi
dæmi kom í ljós að þau voru rangt
reiknuð og að margföldunarstuðull
skaðabótalaganna hefði þurft að
vera meira en 30% til 50% hærri,
eða yfír 11 í stað 7,5 samkvæmt
lögunum. Um þetta vísa ég til
greinar er ég ritaði í Morgunblaðið
í lok maí á síðasta ári, sem tals-
menn tryggingafélaganna sáu ekki
ástæðu til að svara. Þeir Gestur
Jónsson og Gunnlaugur Claessen
komast að svipuðum niðurstöðum
og vinnubrögð þeirra og heilindi
rengir enginn sem til þekkja. En
skyldu tryggingafélögin hafa lækk-
að iðgjöld í kjölfar setningar skaða-
bótalaganna? Nei og aftur nei, ekki
fremur en við fyrri skerðingar. Það
hljómar því hjárænulega að hækka
þurfi iðgjöldin þegar lagt er til að
bótagreiðslur fyrir líkamstjón verði
leiðréttar til þess horfs sem var
fyrir setningu skaðabótalaga árið
1993 og verklagsreglna trygginga-
félaganna.
Fullyrðingar SÍT og fleiri um að
nauðsyn beri til að hækka iðgjöld
hljóma einnig ankannanlega af öðr-
um ástæðum. Þær eru studdar for-
sendum sem styðjast við áætlanir.
Jón Steinar Gunnlaugsson, hrl.,
hefur sett fram gagnrýni á forsend-
uraar og mun væntanlega fylgja
þeirri gagnrýni eftir og svara fyrr-
nefndum greinum Axels Gíslasonar
og Bjarna Guðmundssonar. Vísa
ég að meginstefnu til greina Jóns
Steinars um málið. Ég get þó ekki
stillt mig um að benda á að SÍT
byggir niðurstöðu sína meðal ann-
ars á því að af 921 tjóni tímabilið
1. júlí 1993 til 31. desember 1993
séu 119 tjón uppgerð, 215 tjón í
fífla alþýðu manna til þess að kingja
álagningu fulls virðisaukaskatts á
matvæli. Þeim hlýtur að bera taum-
laus aðdáun okkar greiðendanna.
Rigor mortis íslenzkra
stjórnmála
Hin sígilda íslenzka stjórnmála-
umræða snýst um það, hvemig eigi
að afla ríkinu tekna til þess að beij-
ast við sífelldan fjárlagahallann.
Við krefjumst alls okkur til handa
en viljum að aðrir borgi. Engin rík-
isstjórn virðist þess megnug að
gera neinar breytingar á kerfinu
sjálfu. Þó reynt sé að klóra í kerfið
með herópum eins og t.d. „báknið
burt“, þá virðast menn bara vera
„ungir einu sinni og ýmsir harla
stutt í þokkabót“. Allar tillögur á
Alþingi í skattamálum em um
klastrið eitt, ekkert sem skiptir
raunverulegu máli.
í veraldarsögunni hefur þessi
ekkert að segja. Hinir yppta bara
öxlum og nenna ekki að ómaka sig
á að hugsa um svona leiðindamál.
Því fer sem fer.
En hvað er að gerast núna hér
á íslandi, þar sem þúsundir flýja
nú land til jafnvel skandinavískra
skattaparadísa?
Ef gluggað er í frumvarp til Fjár-
laga fyrir 1995, þingskjal nr. 1 bls.
268, er að finna eftirfarandi töflu:
Tekjuskattur einstaklinga
árið 1994
Greiðslugrunnur Áætl. millj-Skatthlut-
arð. kr. fall
Áætluð stað- greiðsla án frá- dráttar 88,7 41,8
Persðnuafsláttur 46,1 21,8
Sjónmannaafslátt- ur 1,8 0,7
Staðgreiðsla 41,0 19,3
Útsvar sveitarfé- laga 18,1 8,5
Sóknar- og kirkju- garðsgjöld 1,4 0,7
Barnabætur og bamabótaauki 4,6 2,2
Vaxtabætur, hús- næðisbætur 2,9 1,3
Ef tryggingafélög telja
sér ekki fært að standa
undir fullum bótum á
grundvelli iðgjalda
samkvæmt gjaldskrá,
eiga þau, að mati Atla
Gíslasonar, að snúa
sér að öðru.
uppgjörum en 587 tilkynnt tjón
bíði uppgjörs og muni leiða til
umtalsverðra bótagreiðslna. Þetta
rökstyðja Axel Gíslason og Bjarni
Guðmundsson meðal annars með
því að algengt sé að uppgjörum
margra örorkumála ljúki ekki fyrr
en liðin eru að minnsta kosti þijú
ár'frá slysi. Þetta er ekki rétt. Áð
meginstefnu til gerast mál upp inn-
an tveggja ára frá slysdegi. Undan-
tekningar eru til og undantekning-
arnar kunna að vera algengar, en
mín reynsla segir að það blasi við,
að einhver læknisvottorð eða önnur
gögn, auk lögregluskýrslna, hafi
borist tryggingafélögunum varð-
andi nefnd 587 mál ef þar er um
að ræða tjón sem kunna að leiða
til bótagreiðslna. Tryggingafélög-
unum ætti að vera í lófa lagið að
ganga úr skugga um væntanlegt
umfang bótagreiðslna vegna þess-
ara 587 mála í stað þess að áætla
yfir 1.000.000 kr. bætur á hvert
þeirra. Það er með ólíkindum að
yfir 60% af tjónum seinni hluta
ársins 1993 séu óuppgerð og leiði
til bótagreiðslna.
Ég hef haldið því fram, að trygg-
ingafélög hafi allt frá árinu 1988
greitt út skertar bætur fyrir lík-
amstjón án þess að hafa séð ástæðu
til að lækka iðgjöld. Það er því
ekki tilviljun að mínu mati, að á
sama tíma hafa bótasjóðir félag-
anna, gjaldfærsla vegna óupp-