Morgunblaðið - 04.01.1996, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINNIIMGAR
FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1996 37
RUNOLFUR
BJÖRNSSON
Runólfur
Björnsson var
fæddur í Holti á
Síðu hinn 8. febrúar
1911. Hann lést á
Droplaugarstöðum
hinn 16. desember
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Fossvogskirkju 28.
desember.
ÉG KYNNTIST honum
fyrst laugardagseft-
irmiðdag fyrir áratug á
öndverðum þorra. Þá
var ég að hefja sögurit-
un Verkamannafélagsins Dags-
brúnar og hafði góða vinnuaðstöðu
í námunda við hið merka bóka- og
skjalasafn félagsins á fjórðu hæð
að Lindargötu 9. í þann tíð var
bókasafnið opið um helgar fyrir
gesti og gangandi. Eyjólfur heitinn
Arnason var umsjónarmaður
safnsins og Runólfur eini fasta-
gesturinn. Báðir voru þeir menn
sem grópast hafa í vitund mína
hvor með sínum hætti. Eyjólfur var
gullsmiður að mennt, íhugull,
manna grandvarastur, hæglátur
og fágaður í framkomu. Hann
hafði ungur numið marx-lenínísk
byltingarfræði austur í Moskvu.
Runólfur var á margan hátt and-
stæða félaga síns. Orðhvatur,
kerskinn og sagður rætinn á stund-
um. Honum lét hátt rómur, einkum
þegar „söguleg sannindi“ bar á
góma.
Þótt þeir félagarnir væru um
margt ólíkir í lundarfari áttu þeir
snyrtimennskuna sameiginlega og
víðsýna djúphygli heimsmannsins.
Báðir áttu að baki langa, sívirka
menntunarviðleitni, sem var hvergi
á enda. Birtingarform víðsýninnar
var þó með ólíkum hætti, eins ólík
og smíði úr víravirki og pottjárni.
Annar talaði hægt og hljótt og
forðaðist stríð ef friður var í boði,
hinn hafði ævilanga reynslu af að
lenda í harðabráki og undi þar
best sem atgangurinn var harðast-
ur. Hann háði sinar rimmur ekki
aðeins við menn og málefni í eigin
samtíð, fortíðin var honum víga-
slóð sem skipti máli. Kommúnista-
flokkur íslands, Sósíalistaflokkur-
inn, Sósíalistafélag Reykjavíkur,
Verkamannafélagið Dagsbrún og
fjölmargir klúbbar og sellur sem
hann kom nærri á langri ævi voru
staðir þar sem ólíkar hugmyndir
af sömu rót mættust og tókust
stundum á af þeirri heift sem jafn-
an ágerist eftir því sem sifjabönd
eru gildari. í huga hans var fortíð
á vissan hátt jafnlifandi og samtíð,
og í engu léttvægari; svo lifandi
að hann hefur vafalaust tekið und-
ir orð Jóns Trausta í bréfi til Guð-
með perestrojku Gor-
basjofs og eygðu í
henni von fyrir fram-
gang jafnaðarstefn-
unnar. „Auðvitað hef-
ur sagan sinn gang,
eins og það sé ekki
augljóst. Hvenær hef-
ur þróun staðið kyrr?
Hva!!“ Voru orð, borin
fram með dálítið
skrollandi hv-fram-
burði Skaftfellings-
ins, sem oft settu
punktinn aftan við
fjörugar samræður á
fjórðu hæðinni.
Okkur Runólfi þótti báðum jafn-
illt þegar Eyjólfur lést, óforvarand-
is og án þess að kveðja, og um
stund varð hlé á laugardagsheim-
sóknum á fjórðu hæðina. Þegar
hann loks kom, á miðvikudegi,
brást ég við komumanni kaldrana-
lega og af yfirlæti sem einkennir
stundum grunnhyggið fólk, þóttist
vita að hann myndi hafa truflandi
áhrif á störf sem gengu nógu
hægt fyrir, - allt of hægt. Hann
fór og kom ekki aftur fyrr en ég
hitti hann á förnum vegi og bað
hann að fylgja mér og þiggja trakt-
eríngar á fjórðu hæð. Uppfrá því
kom hann oft og æ oftar eftir því
sem tíminn leið og við kynntumst
betur. Það var mér mikil gæfa.
Hann reyndist hafsjór fróðleiks,
sérstaklega um stjórnmála- og
bókmenntasögu 19. aldar, eins og
besta uppflettirit. Ef.mig vanhag-
aði um grein úr gömlu blaði sem
ekki var til á bókasafni Dagsbrún-
ar fór hann gjarna á Landsbóka-
safnið, fann greinina, ljósritaði og
færði mér.
Þegar frómir menn fréttu af tíð-
um heimsóknum gamla mannsins
á bókasafn Dagsbrúnar ráðlögðu
sumir þeirra mér að leggja ekki lag
við hann. „Runka í blýinu“ kölluðu
þeir hann. „Hann er sérsinna og
illskiptinn „orþodox“ fornkommi
sem hlær innilégast þegar einhver
meiðir sig.“ Sem fyrr brást mér
vit til þess að hlýða ráðum góðra
manna og naut þess glópaláns að
kynnast hjarta úr gulli á bak við
þykkan skráp.
„Runki í blýinu“ var viðumefni
sem hann hlaut fyrir það að vinna
lungann úr starfsæfi sinni í kjallara
prentsmiðju Þjóðviljans. Ungan
mann dreymdi hann um að njóta
akademískrar menntunar en komst
ekki lengra en að sitja nokkrar vik-
ur í Héraðsskólanum á Laugarvatni
haustið 1936. Ástæða þessarar
skömmu dvalar að menntasetrinu
var hvorki tomæmi né leiði. Hann
var heldur ekki rekinn eins og ætla
mætti af þeim ósættanlegu and-
stæðum sem birtust annars vegar
í lundarfari hans og stjórnmálahug-
sjónum og hins vegar í stefnu yfír-
stjómar menntamála um að losa
menntastofnanir við óæskilega rót-
tæklinga. Runólfur gekk úr hofí
menntagyðjunnar ásamt nokkmm
félögum sínum af þeirri ástæðu að
skólastjórinn leyfði sér að setja
samasem-merki á milli hugsjóna
kommúnista og nasista og neitaði
að biðjast afsökunar á eftir, hvað
þá að draga orð sín til baka. Þótt
skólaganga hans hafi ekki orðið
löng og endir hennar snubbóttur
var menntaþráin meiri en svo að
menntabraut hans væri þar með
mnnin á enda. Fram til þess síð-
asta var hann sífellt að þæta við
þekkingu sína og skilning. Hann
var ágætlega ritfær, svo ritfær og
slíkur hafsjór þekkingar að það sem
eftir hann liggur á prenti er gi'át-
lega lítið.
Þegar við höfðum þekkst um
nokkurt skeið þáði ég boð hans að
heimsækja hann þar sem hann bjó
í bakhúsi við Laugaveg. I sama
húsi og leyniþjónusta breska hers-
ins á Islandi hafði haft aðalbæki-
stöðvar sínar á stríðsámnum. Hann
bjó þar einn með bókum sínum,
hafði aldrei verið kvæntur og
snæddi ávallt á matsöluhúsum eða
þar sem hann starfaði. „Fáðu þér
sæti að góðra manna sið!“ sagði
hann og benti á gamlan ruggustól
við sófagaflinn. Þá náði hann í glös
og óátekna flösku af 12 ára gömlu
viskí og sagði um leið og hann
skenkti í að hann hafí frá bamæsku
þráð aristókratískan munað. „Ævi
mín hefur þó verið með þeim hætti
að þetta er það eina sem ég hef
getað leyft mér, að drekka gott
viskí,“ svo hallaði hann sér mak-
indalega í sófann, glotti og bætti
við, „flestar aðrar nautnir sem vert
er að ásælast em hvort eð er falar
fyrir lítið eða ekki neitt.“ Síðan lá
ferðin um víðar lendur sögunnar
og hvort sem borið var niður í Njálu
eða frönsku byltingunni, Rússlandi
fyrir og eftir 1917, íslendinga-
byggðum í Vesturheimi, verkalýðs-
eða stjómmálasögu, alls staðgr var
hann með spurningar og svör. Á
slíkum stundum, sem urðu margar,
birtist mér ekki „steingerður fom-
kommi“ heldur víðsýnn og óvenju-
fróður maður sem hafði nálgast
söguna af heitri ástríðu og þrá eft-
ir að fá svarað ögrandi spurningum,
þeirri ástríðuþrá sem fæstum er
gefíð, - akademíker per excellence.
í mínum huga verður Runólfur
ávallt mikill kennari sem leit aldrei
á söguna sem kjalbundið hilluskraut
heldur ólgandi móðu sem við ber-
umst með þótt sumir reyni að beij-
ast á móti og aðrir vilji beisla hana
og ráða ferð hennar. Enginn hefur
sannfært mig betur en hann um
að saga mannkyns sé ferli sem við
emm hluti af og er þess vegna hluti
af okkur; stöðug hreyfíng sem kem-
ur okkur við.
Þorleifur Friðriksson.
JÓNA GÍSLÍNA
MAGNÚSDÓTTIR
+ Jóna Gíslína
Magnúsdóttir
fæddist í Dverga-
steini í Vestmanna-
eyjum 7. júní 1915.
Hún lést á Dvalar-
heimilinu Nausti á
Þórshöfn 19.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar Jónu
voru Margrét Jóns-
dóttir og Magnús
Jónsson. Systkini
hennar voru Árni
og Ragna, en þau
eru bæði látin fyrir
mörgum árum.
Jóna giftist Óla Jónssyni frá
Nýjabæ í Ólafsfirði. Óli lést í
júlí 1981. Þau eignuðust fjögur
börn. Þau eru: 1) María Ánna,
gift Hjalta Jónssyni. Þau búa á
Þórshöfn. 2) Guðjón Magnús,
kvæntur Gyðu Siggeirsdóttur.
ELSKULEG amma mín hefur kvatt
þennan heim. Hún hefur eflaust
lagt glöð í það ferðalag, laus við
þrautir líkamans og með tilhlökkun
um endurfundi við gengna ástvini
í huga og hjarta.
Ég minnist hennar með þakklát-
um huga fyrir allt sem hún gaf
mér og kenndi af elsku sinni.
Hennar er sárt saknað af mér og
bömum mínum. Sá tími sem nú fer
í hönd er tími jólagleði okkar hér,
en hún fagnar jólagleði himinsins.
Hjartkæra amma, mér ástriki sýndir,
ávallt ég geymi þær hugljúfu myndir.
Þau búa í Reykja-
vík. 3) Sigurbjörn
Friðrik, kvæntur
Guðmundu Einars-
dóttur. Þau búa í
Þorlákshöfn. 4)
Einar Marvin,
drukknaði 1968,
ókvæntur og barn-
laus. Einnig ólu
Jóna og Óli upp
dótturdóttur sína,
Jónu Sigríði Gests-
dóttur, sem gift er
Árna Rúnari Bald-
urssyni. Þau búa í
Hveragerði. Jóna
fluttist að Borgarheiði 14 í
Hveragerði 1973 þegar eldgos-
ið í Vestmannaeyjum hófst.
Utför Jónu Gíslínu fór fram
frá Hveragerðiskirkju 25. nóv-
ember.
í annriki d^gsins ei elskunni týndir,
ánægjustundir þú gefa mér tímdir.
Þú kenndir mér ástríki öðrum að sýna,
umhyggju veita og brot saman tína.
Sjálfselsku allri oss sagðir að týna.
Sólskinið flæddi um sálina þina.
Guð mun þig leiða á gæfunnar vegi,
göfuga vina, á nóttu sem degi.
Starf er þér ætlað, það sannast ég segi.
Sólfögur náðin æ lýsa þér megi.
(Bergþóra Pálsdóttir frá Veturhúsum)
Blessuð sé minning þín.
Jóna Sigriður Gestsdóttir.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og vináttu við fráfall og útför konunnar
minnar góðu,
SIGRÚNAR
MAGNÚSDÓTTUR.
Fyrir hönd aðstandenda,
Sigurður Halldórsson.
t
Til allra þeirra fjölmörgu, sem sýndu
okkur samúð og vináttu við andlát og
útför móður okkar, tengdamóður,
ömmu og langömmu,
ÞÓRU ÞÓRÐARDÓTTUR,
Stillholti 14,
Akranesi,
vildum við færa okkar innilegustu
þakkir.
Emilía Ólafsdóttir, Kristbjörg Ólafsdóttir,
Jón Sigurðsson, Finnur Garðarsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
mundar Finnbogasonar frá 1917:
„Hugur minn hneigist allur að for-
tíðinni, því þar finn ég ennþá
mannsblóð.“ Þegar Runólfur
glímdi við Einar Benediktsson,
Olaf Thors eða ritstjórana Jón Ól-
afsson og Þorstein Gíslason hurfu
mörk á milli þess sem er og þess
sem var, og við blasti samfelld og
rökrétt hreyfing hugmynda og at-
burða. Sagan varð ekki saga um
fortíð, heldur saga handa samtíð.
Brátt komst sú hefð á að við,
þremenningarnir á fjórðu hæð,
fengum okkur kaffi saman og
ræddum um sögu og stjórnmál
eftir því sem andinn blés okkur í
bijóst. Þá var farið að hrikta og
braka svo í sovétskipulaginu að
heimsbyggð heyrði og fáum gat
dulist að hljóðiri voru ekki trausta-
brestir. Það hrikti í burðarstoðum
ríkis sem báðir höfðu einhverntíma
á ævinni bundið vonir við. En hug-
sjón beggja var of stór til þess að
rúmast innan marka eins ríkis, of
mannúðleg til að hún stæði og
félli með gerska ævintýrinu. Engu
að síður fylgdust báðir af áhuga
Konur á öllum aldri hafa rétt á innri sem ytrifegurð

• •
Smiðsbúð 9*210 Garðabæ * GSÍvl 895-0295
I’itubrennslunámskeið hefst 8. janúar
Lokaðir hópar - 15-30 kg.
Opnir hópar - 0-15 kg.
Framhaldshópar
Morgunt. - Hádegist. - Eftirmiðdagst. - Kvöldtímar , I/////
Ljós — Nuddpottur
Barnagæsla frá kl. 9.00—15.30
Fagmannlegt aðhald
Leiðbeinendur:
Ragna Bachm., María og Ragna S.
Snyrti- og hárgreiðslustofan Saloon Ritz, Heiðar Jónsson snyrtir
og tískuvöruverslunin Stórar steipur sjá um fyrirlestur og
aðhlynningu.
Við lýsum upp dimman dag með björtu brosi
Líkamsrækt — sjálfsrælct:
Baráttan viS aukaktlóin er unnin -
sigurinn erpinn — haldfastur árangur.