Morgunblaðið - 14.01.1996, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 1996 27
pltrgawMalíllí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
UMRÆÐUR um rekstrar-
vanda sjúkrahúsanna eru
smátt og smátt að færast í þann
farveg, að sameining stóru sjúkra-
húsanna í Reykjavík í eitt fullkom-
ið hátæknisjúkrahús geti verið
skynsamleg leið. Sigurður Guð-
mundsson, yfírlæknir á Landspít-
ala og dósent við læknadeild Há-
skóla íslands, skrifaði tvær grein-
ar um þessi mál í Morgunblaðið
sl. fimmtudag og föstudag. í
seinni greininni sagði Sigurður
Guðmundsson m.a.:
„Samkeppni sjúkrahúsa á borð
við Landspítala og Borgarspítala
í litlu landi, um dýra hátækniþjón-
ustu, um meðferð vandamála, sem
kalla á samstarf margra þátta og
sérgreina heilbrigðisþjónustunnar
o.s.frv. er óhagkvæm. Á þetta
hafa margir bent á undanförnum
árum, m.a. alþjóðlegt fyrirtæki
um rekstrarráðgjöf til sjúkrahúsa,
nýlegt Reykjavíkurbréf Morgun-
blaðsins o.fl. Með samruna spítal-
anna væri auðveldara að afla
nýrra og dýrra tækja og nýting
þeirra yrði hagkvæmari, fágætar
og nýjar sérgreinar læknisfræð-
innar nýttust betur, sjúkradeildir
nýttust betur vegna stærðar,
auknir möguleikar væru á frekari
sérhæfíngu starfsfólks, sérstakar
bakvaktir fyrir sérhæfða þjónustu
nýttust betur, aðstaða til rann-
sókna og kennslu ykist og batnaði
og jafnvel væri unnt að spara
kostnað við stjómun. Sjúkrahúsin
eiga ekki að vera í samkeppni
hvort við annað að þess'u leyti
heldur við sambærileg sjúkrahús
í nálægum löndum. Þannig héld-
um við bezt uppi gæðum þjónustu
án þess, að tilkostnaður ykist
umfrám það, sem nú er.“
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Sigurður Guðmundsson víkur
síðan að öðrum þáttum þessa
máls og segir: „Rökin, sem komið
hafa fram í samtölum manna á
meðal gegn þessu hafa flest verið
tilfinningaleg og vissulega mun
samruni af þessu tagi reynast
erfíður. Rétt er þó að minnast
þess, að mönnum tókst að sam-
eina flugfélögin á sínum tíma,
þrátt fyrir mikið umrót og ég
held, að flestir séu nú sammála
um, að sú ákvörðun hafí verið
skynsamleg. Bankar og trygg-
ingafélög hérlendis hafa verið
sameinuð án verulegra blóðsút-
hellinga, einfaldlega vegna þess,
að það var hagkvæmt. Hver er
munurinn á því og sameiningu
stóru spítalanna, minnug þess, að
þeir eiga að keppa við spítala er-
lendis en ekki innbyrðis?"
Það er full ástæða til að íhuga
þau rök, sem yfirlæknirinn setur
hér fram. Starfsfólk sjúkrahús-
anna er áreiðanlega orðið lang-
þreytt á árlegum umræðum um
niðurskurð á sjúkrahúsum. Lokun
deilda hluta úr ári gengur svo
langt, að það veldur umtalsverð-
um vandamálum hjá sjúklingum
og aðstandendum. Þess vegna er
nauðsynlegt að leita nýrra leiða
til þess að auka hagkvæmni í
rekstri sjúkrahúsa.
Þegar hugmyndir erlends ráð-
gjafafyrirtækis komu fram fýrir
nokkrum árum um sameiningu
Borgarspítala og Landspítala var
ljóst, að ekki var jarðvegur fyrir
slíkri sameiningu þá. Nú hefur
mikið vatn til sjávar runnið. Borg-
arspítali og Landakotsspítali hafa
verið sameinaðir í Sjúkrahús
Reykjavíkur. En krafa fjárveit-
ingavaldsins um aukinn spamað
í rekstri sjúkrahúsa er mikil eftir
sem áður fyrst og fremst vegna
þess, að kostnaður við rekstur
sjúkrahúsa eykst svo mjög.
Þegar hér er komið sögu átta
menn sig kannski betur á því, að
það er lítið vit í því fyrir svo lítið
samfélag sem okkar að halda
uppi tveimur hátæknisjúkrahús-
um. Til hvers? Margvíslegur
tækjabúnaður, sem sjúkrahús
nota verður stöðugt fullkomnari
og um leið dýrari. Hvaða þörf er
á því fyrir lítið þjóðfélag að eiga
þennan búnað tvöfaldan? Auk
þess bendir Sigurður Guðmunds-
son á margar röksemdir sem snúa
að rekstrinum sérstaklega.
Ingibjörg Pálmadóttir, heil-
brigðisráðherra, er bersýnilega
með í undirbúningi byltingar-
kenndar tillögur um skipulag heil-
brigðiskerfísins. Er ekki tíma-
bært, að ráðherrann beiti sér fyr-
ir rækilegri könnun á kostum þess
og göllum að sameina sjúkrahúsin
tvö í Reykjavík?
BATNANDI
TÍÐ í SKIPA-
SMÍÐA-
IÐNAÐI
FYRIR nokkmm ámm höfðu
menn ekki mikla trú á fram-
tíð fyrirtækja í skipasmíðaiðnaði.
En nú er öldin önnur. Samkvæmt
yfírliti um stöðu þessarar iðngrein-
ar, sem birtist hér í blaðinu sl.
fimmtudag virðist þessi iðngrein á
uppleið, næg verkefni og jafnvel
skortur á sérhæfðu starfsfólki.
Meginástæðan fyrir batnandi
hag í skipasmíðaiðnaði er einfald-
lega betri staða sjávarútvegsfyrir-
tækja yfírleitt en jafnframt er
ljóst, að fjárfestingar íslendinga
í sjávarútvegsfyrirtækjum í öðmm
löndum em að skila sér, m.a. í
auknum verkefnum þaðan hjá ís-
lenzkum skipasmíðastöðvum.
Skipasmíðaiðnaðurinn á íslandi
hefur búið við miklar sveiflur á
síðustu þremur áratugum frá því,
að Jóhann Hafstein, þáverandi
iðnaðarráðherra, beitti sér fyrir
því, að mikill kraftur var settur í
uppbyggingu skipasmíðaiðnaðar í
landinu. Þótt oft hafí árað illa
hefur þessi iðngrein lifað af.
Væntanlega hafa menn lært svo
mikið af reynslu liðinna ára að
framtíðin verði bjartari.
SAMEINING STORU
S JÚKRAHÚ S ANN A
110 ÉG
11U »minntist á
Tómas. Þegar ég lít
til baka og hugsa um
Tómas Guðmunds-
son gæti ég ímyndað
mér að hann hafí
skilið eftir einhver svipuð hughrif
í mér og okkur sem þekktum hann
náið og Jónas í vinum sínum og
samtímamönnum. Ég tel því það
hafí verið einstök forréttindi að
hafa kynnzt honum og eignazt
hann að vini og lærimeistara.
Þegar hugurinn hvarflar að
þessu dettur mér í hug það sem
hann sagði eitt sinn við mig um
Jónas Hallgrímsson og áhrif hans
á síðari tíma ljóðskáld. Hann sagði
að sum ljóð Jóhanns Siguijónsson-
ar, sem hann mat mikils, hefðu
jafnvel orðið hart úti vegna þess-
ara áhrifa. Þegar Jóhann yrkir
undir Ijóðahætti, sagði Tómas, er
einsog ljóðin verði utanveltu í
skáldskap hans. Það er engu lík-
ara en þau eigi ekki heima þar. í
þessum ljóðum hefur Jónas lagt
hann undir sig:
Heyrðir þú, móðir,
hljóðar bænir
og harmatölur
hnipins vinar -
stryki hugur þinn
hendi mjúkri
enni vinar þíns
elliþreytt,
yrkir Jóhann til móð-
ur sinnar. Hann
kemst þó varla að í
ljóðinu vegna álei-
tinnar nærveru Jón-
asar.
Tómas sagði mér
að hugur hans hefði oft hvarflað
til Jónasar, þegar hann var að
yrkja ungur drengur austur við
Sog. En hann las einnig erlendan
skáldskap. Þýðing sr. Matthíasar
á Manfred dró að sér athygli hans
og hann sagðist hafa kunnað þetta
ljóðaleikrit utanbókar. í sveitinni
heima, sagði hann, orti ég fyrir
Byron og náttúruna.
Margir útlendir veiðimenn
veiddu í Soginu á sumri hveiju.
Dvöl þeirra setti annan svip á til-
veruna en þann sem ég átti að
venjast, sagði Tómas, mig grunaði
stærri heim. Þóttist vita ég myndi
fara eitthvað burt og ekki ílendast
í sveitinni. Annað kom ekki til
greina en ég yfírgæfi þessa um-
gjörð æsku minnar án þess þó ég
hefði neitt á móti henni.
Annars taldi Tómas að Baud-
elaire hefði verið mesta ljóðskáld
sem uppi hefur verið og hann
hafði löngun til að þýða tólf Ijóða
hans, áðuren yfír lyki. Hann sagð-
ist hafa þýtt tvö ljóð um dagana.
Annað var eftir Kipling, hitt eftir
Sigurð Grímsson. Þýðingin á ljóði
Sigurðar var til gamans gerð. Hún
var þáttur af daglegum uppákom-
um skólaskáldanna í þá daga.
En tíminn breytist.
Ég hef skýrt frá því annars
staðar að Tómas rímaði ekki
ptjónastofuna Malín á móti Stalín
rímsins vegna, heldur lá dýpri
merking að baki þeirri ákvörðun.
Hún var engin tilviljun. Hún var
í tengslum við alþjóðastjórnmál
þess tíma og pólitísk átök hér
heima. Hreiður nazista var þarna
á næstu grösum og hann vildi
sýna þeim rótgróna fyrirlitningu
sína. Á þeim árum sem ljóðið var
ort, vissu flestir við hvað var átt.
Tómas sagði að ekki væri nauð-
synlegt að skilja ljóð til að geta
notið þess. Heimurinn breyttist
og gömul orð fengju nýja merk-
ingu og ný orð leystu gömul af
hólmi. Þarsem einusinni voru tún
eða mýrar eru nú götur og gang-
stéttar. Þegar ég orti um bátana
í Vesturbænum, sagði Tómas,
hafði ég gömlu Selsvörina í huga,
en nú er hún gjörbreytt. Bátarnir
horfnir og búið að fylla upp í vör-
ina. Og líklega er enginn drauga-
gangur lengur á þessum slóðum.
Og kolakranalaus er Reykjavík
ekki sama borg og áður.
HELGI
spjall
Aallmörgum und-
anfömum ámm hefur
orðið töluverð breyting
á því hvað talið er til
verðmætra eigna. Sú
var tíðin, að talið var
mestu máli skigta að
eiga fasteignir. Á ann-
an hátt gæti fólk ekki varið sparifé sitt
fyrir ágangi verðbólgunnar. Viðhorf til
þess konar eigna er gjörbreytt, eins og
allir vita. Nú eiga einstaklingar fleiri kosta
völ í þeim efnum.
Umræður um kvótakerfíð hafa orðið til
þess að opna augu fólks fyrir því, að til
em annars konar verðmætar eignir en fast-
eignir, hlutabréf eða önnur verðbréf.
Fiskimiðin við íslands strendur era sameign
íslenzku þjóðarinnar lögum samkvæmt en
ríkisvaldið hefur ákveðið að úthluta tak-
mörkuðum hópi manna rétti til að nýta
þessa auðlind fyrir ekki neitt. Þessi hópur
stundar síðan viðskipti með þennan veiði-
rétt, sem hefur reynzt stóreign. Söluand-
virðið rennur hins vegar ekki í vasa þjóðar-
innar eins og allir vita heldur þeirra ein-
staklinga og fyrirtækja, sem hafa fengið
ókeypis úthlutun á þessum réttindum.
I tengslum við þessar umræður hefur
smátt og smátt vaknað skilningur á því,
að ríkisvaldið hefur einnig úthlutað réttind-
um til að nota aðra slíka sameign þjóðarinn-
ar fyrir ekki neitt, þ.e. sjónvarpsrásum.
Slíkar rásir eru takmörkuð auðlind og þeim
hefur ríkisvaldið úthlutað fyrir ekki neitt
til ríkissjónvarps, Stöðvar 2 og Sýnar.
Kannski áttar fólk sig betur á því, að hér
er um takmarkaða auðlind að ræða, þegar
komið hefur í ljós, að Stöð 3 og Fjölvarp
Stöðvar 2 hafa lent í margvíslegum erfið-
leikum við að sjónvarpa á örbylgju eins og
kunnugt er. í sumum nágrannalanda okk-
ar, eins og t.d. í Bretlandi, er talið sjálf-
sagt að bjóða þessi réttindi upp og að
hæstbjóðandi fái þau í ákveðinn árafiölda.
Hið sama er að gerast með símarásir.
Þjóðin á fleiri eignir en auðlindir hafsins
og sjónvarps- og símarásir. Sú eign þjóðar-
innar, þar sem ávöxtunin hefur aukizt
mest á undanförnum árum er náttúra
landsins. í umræðum innan stjórnmála-
flokka í öðrum löndum, t.d. brezka íhalds-
flokksins, hafa menn stöðvað við þá eign,
sem fólgin er í náttúrulegu umhverfi og
velt fyrir sér þeirri spumingu, hvernig
hægt væri að verðleggja slíkar eignir. Ef
t.d. hugmyndir era uppi um að leggja veg
eða mikið samgöngumannvirki yfir ákveð-
ið landsvæði er ekki talið nægilegt að
gera kostnaðaráætlun, sem byggir á kostn-
aði við framkvæmdimar sjálfar heldur er
talið nauðsynlegt að meta hvers virði í
beinhörðum peningum umhverfíð er og þá
jafnframt, hvort það geti skilað meiri arði
með annars konar nýtingu en nýjum vegi.
í óspilltri náttúru íslands felst gífurleg
eign íslenzku þjóðarinnar, mesta eignin
ásamt auðlindum hafsins og ekki auðvelt
að meta hvor eignin er verðmeiri. Eins og
allir vita hefur ferðaþjónusta verið sú at-
vinnugrein landsmanna, sem venð hefur
í örustum vexti undanfarin ár. Ástæðan
fyrir því, að fólk vill koma hingað er sú,
að það sækist eftir náinni snertingu við
íslenzka náttúru, landið, vötnin, fjöllin,
jöklana, árnar, öræfín, útsýnið. Við höfum
vaxandi tekjur af þessari eign og ef rétt
er á haldið er vafalaust hægt að auka
þessar tekjur umtalsvert frá því, sem nú er.
Þótt náttúra landsins hafí ekki verið
skilgreind með þessum hætti fyrr á árum
hafa menn þó alltaf risið upp, ef hugmynd-
ir hafa verið um að ganga of langt í að
raska henni. Fyrir nokkrum áratugum
komu t.d. upp hugmyndir um að virkja
Gullfoss og þá var m.a. beitt þeirri rök-
semd, að hægt væri að hleypa vatni á
fossinn yfir aðalferðamannatímann. Þau
áform mættu slíkri andstöðu meðal al-
mennings, að þau voru lögð til hliðar. Þar
var almenningur að veija eign sína, Gull-
foss. Fólk gerði sér grein fyrir, að Gull-
foss var meira virði í óbreyttri mynd en
með því að virkja hann. Deilurnar um
Laxárvirkjun fyrir þremur áratugum voru
af sama toga spunnar. Bændur á því svæði
vora í raun og vera að veija þá miklu eign,
sem felst í ósnortinni náttúra þess svæðis.
Umræður undanfarinna ára um starf-
semi Kísilgúrverksmiðjunnar við Mývatn
eru einnig dæmi um, að menn gera sér
grein fyrir því, hversu miklu máli skiptir
að ekki verði umhverfísslys við Mývatn.
Náttúran og umhverfið við Mývatn eitt
út af fyrir sig eru gífurleg verðmæti og
munu skila íslenzku þjóðinni meiri hagn-
aði en kísilgúrverksmiðjan getur nokkurn
tíma gert.
Umræður undanfarinna ára um legu
háspennulínu á Norðausturlandi era enn
ein staðfesting á auknum skilningi manna
á því, hvers virði náttúran, umhverfíð,
útsýnið eru. Allt snýst þetta um það að
eyðileggja ekki þau verðmæti, sem þama
eru á ferð og eru kannski að einhveiju
leyti óáþreifanleg en vilji menn leggja á
þau peningalegt mat er hægt að gera það
á einfaldan hátt. Ferðamenn mundu ekki
hafa sama áhuga á að ferðast um óbyggð-
ir á Norðausturlandi, ef útsýnið væri eyði-
lagt með háspennulínum.
Ein mesta eign íslenzku þjóðarinnar í
þessum skilningi era óbyggðir landsins,
hálendið. Á hveiju einasta ári kemur hing-
að mikill og vaxandi íjöldi erlendra ferða-
manna í þeim tilgangi einum að ferðast
um óbyggðir íslands. Þetta era engar lúx-
usferðir. Þvert á móti era þær erfiðar. Þess-
ir ferðamenn gista í tjöldum eða sæluhús-
um, fara um hálendissvæðin, ganga klukku-
tímum saman og njóta náttúra íslands.
Þeir sækjast eftir ósnortinni og óspilltri
náttúra. Þeir sækjast ekki eftir skipulögð-
um ferðamannasvæðum með miklum
mannvirkjum fyrir þjónustu við ferðamenn.
Mesta_ breytingin, sem orðið hefur á
ferðum íslendinga og útlendinga um há-
lendið á síðasta aldarfjórðungi er sú, að
nú er lögð áherzla á gönguferðir og hesta-
ferðir. Fyrir aldarljórðungi voru fleiri út-
lendingar á ferð um hálendið en íslending-
ar. Þar heyrðist oftar töluð útlenzka en
íslenzka og þá fyrst og fremst þýzka. Og
þá ferðuðust menn fyrst og fremst á bíl-
um. En jafnframt því, sem gönguferðir
og hestaferðir hafa náð miklum vinsældum
er hálendið að opnast fyrir vetrarferðir og
þar koma snjósleðar ekki sízt við sögu.
Vetrarferðir um hálendið eru stórkostleg
upplifun en þær eru líka varasamar vegna
veðurfars. Jöklarriir era líka að opnast sem
ferðamannasvæði. í þeim er gífurleg eign
fólgin í þeim skilningi, sem hér er rætt
um. En þeir eru líka hættulegir eins og
nýleg atvik sýna og það á raunar við um
allar óbyggðir íslands.
En kjarni málsins er þessi: ósnortin,
óspillt náttúra íslands er ein mesta eign
íslenzku þjóðarinnar. í henni eru fólgin
gífurleg verðmæti, sem hafa gefíð okkur
mikinn arð undanfarin ár og búast má við
að gefi okkur meiri arð á næstu áram. í
vissum skilningi getur náttúran verið
óþijótandi auðlind - ef rétt er á haldið.
m—mmmmmmm í gær, föstu-
Fram- dag, birtist hér í
kvæmdir a kort, sem sýnir til-
hálendinu lögu að deiluskipu-
lagi Hveravalla í
Svínavatnshreppi. Samkvæmt þessu korti
á að koma þar fyrir fullkominni ferða-
mannamiðstöð. Þar á að koma fyrir skipu-
lögðum bílastæðum, tjaldstæðum, stæðum
fyrir tjaldvagna, gistirými o.s.frv. Nýjan
skála Ferðafélags íslands á að fjarlægja
skv. þessu deiliskipulagi. Samkvæmt frétt,
sem fylgdi með kortinu liggja þessar tillög-
ur frammi til kynningar til 15. febrúar. í
svokallaðri frummatsskýrslu, sem lögð
hefur verið fram segir m.a.: „... að enginn
vafí sé á að þær framkvæmdir, sem deili-
skipulagið gerir ráð fyrir .. . séu jákvæðar
fyrir Hveravelli og nauðsynlegar til að
hægt sé að taka á móti þeim ferðamönn-
um, sem heimsækja Hveravelli án þess,
að staðurinn láti á sjá.“
í tillögunum segir, að markmið þeirra
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 13. janúar
GENGIÐ Á VÍFILFELL
Ljósmynd/Ingólfur Guðmundsson
sé að „vernda svæðið, sem látið hefur á
sjá á síðustu árum... (ná) stjóm á og
skipuleggja vaxandi umferð, ágang og
gera svæðið þannig úr garði að það geti
tekið við þessari umferð án þess að gróður
og náttúraminjar skemmist." Samkvæmt
frétt Morgunblaðsins á að koma þarna
fyrir bílastæðum. léttri rafmagnsgirðingu,
nýju tjaldstæði, reisa rafstöð, birgða-
geymslu fyrir olíu og benzín og koma upp
sameiginlegri hitaveitu, grafa ferskvatns-
brann eða grunna borholu og leggja rot-
þró, siturlögn og fráveitulagnir. Jafnframt
á að fiarlægja nýjan skála Ferðafélags
íslands, sem félagið hefur mótmælt.
Allt er þetta umhugsunarefni. Færa
má rök að því, að svæðið norðan Hvera-
valla hafi verið eyðilagt með því að leggja
þar uppbyggðan veg og byggja brýr. Töfr-
ar óbyggðaferða hverfa fljótt, þegar ekið
er eftir slíkum samgöngumannvirkjum.
Nú fer það ekki á milli mála, að álagið
á fjölmennustu áningarstaðina á hálend-
inu, svo sem Hveravelli og Landmanna-
laugar er gífurlegt og þessir staðir hafa
látið á sjá af þeim sökum. En það hlýtur
bæði að vera spurning, sem kallar á víð-
tækar umræður þeirra, sem mesta reynslu
hafa á þessu sviði, hvernig mæta á þeim
vanda og líka hitt hveijir era bezt til þess
fallnir að sjá um slíkar framkvæmdir.
Það sem snýr að Hveravöllum í þessum
efnum á líka við um Landmannalaugar
og Herðubreiðarlindir, svo að þijú dæmi
séu nefnd um vinsæla áningastaði í
óbyggðum. Það er nú þegar búið að fram-
kvæma of mikið á hálendinu án þess að
raunverulegar umræður hafi farið fram
um það, hvernig þessi mikla þjóðareign
verði bezt varðveitt. Sá aðili, sem staðið
hefur fyrir mestum framkvæmdum á þessu
svæði er Landsvirkjun. Sumum finnst þær
framkvæmdir hafa gengið of langt a.m.k.
án þess að stefnUmarkandi umræður hafi
farið fram í þjóðfélaginu um það, hvernig
standa ætti að verki.
Óbyggðir, þar sem búið er að leggja
fullkomna vegi, brúa ár og byggja upp
fullkomnar ferðamannamiðstöðvar út um
allt hafa ekki sama aðdráttarafl fyrir ís-
lendinga og útlendinga og hálendi, sem
að mestu er ósnortið, eins og það hefur
verið til þessa. Þess vegna má færa rök
að því, að á sama hátt og við höfum geng-
ið of nærri fískistofnunum í auðlindinni
við strendur landsins og höfum þurft að
leggja mikið á okkur til þess að byggja
þá upp á ný, séu nú vísbendingar um að
við séum að falla í sömu gryfju á hálendinu.
Telja menn það skynsamlega nýtingu á
óbyggðum íslands að leggja fullkomna,
uppbyggða, malbikaða vegi um hálendið
fram og aftur, byggja brýr yfír allar ár,
sem á vegi manna verða, byggja fullkomna
áningarstaði með gistiaðstöðu, benzín-
stöðvum, sjoppum og öllu tilheyrandi? Er
þetta eftirsóknarverð framtíðarsýn? Jafn-
vel þótt við leggum til hliðar tilfinningu
fyrir fegurð náttúrunnar og umhverfi og
leggjum einungis peningalegan mæli-
kvarða á hugsanlega arðsemi þessarar
eignar á næstu öld má spyija, hvort ferða-
menn frá Evrópulöndum, sem hingað koma
á hveiju sumri til þess að ferðast um öræf-
in muni gera það í sama mæli, þegar
„menningin" hefur lagt öræfin undir sig.
Hingað til og áratugum saman eru það
Ferðafélag íslands og ferðafélög einstakra
landshluta, sem hafa komið upp sæluhús-
um á áningarstöðum í óbyggðum. Þessi
félög hafa staðið vel að verki. Nú ætlar
Svínavatnshreppur að fjarlægja skála
Ferðafélags íslands við Hveravelli. Nú telja
menn sig bersýnilega geta sagt: nú get
ég! En geta þeir?
Ætli sé ekki skynsamlegra að njóta
forystu og ráða þeirra, sem áratugum sam-
an hafa af einskærum áhuga sinnt þessum
málefnum.
HÉR ER STÓR-
mál á ferð, eitt hið
stærsta, sem nú er
á döfinni. Það er
alveg nauðsynlegt
að stefnumarkandi
umræður fari fram á Alþingi og meðal
almennings um það, hvernig standa beri
að verndun öræfa og óbyggða á næstu
árum og áratugum. Almenningur þarf að
lýsa sinni afstöðu. Alþingi þarf að ræða
þetta mál og leggja stefnumarkandi lín-
ur. Stjórnmálaflokkarnir þurfa að taka
afstöðu til þess. Ferðafélag íslands og
ferðafélög einstakra landshluta, sem hafa
mesta reynslu á þessu sviði þurfa að láta
til sín heyra. Náttúruverndarsamtök
þurfa að koma fram með sín sjónarmið.
Fyrirtæki í ferðaþjónustu þurfa að lýsa
sinni reynslu. Allt þetta þarf að gerast
áður en fyrstu framkvæmdir hefjast skv.
skipulagi á hálendinu. Þau drög að skipu-
lagi miðhálendis, sem Skipulag ríkisins
hefur unnið að og fjallað er um í þessu
tölublaði Morgunblaðsins leggja góðan
grundvöll að þessum umræðum, sem eru
hins vegar alger forsenda þess, að hægt
verði að ganga endanlega frá því skipu-
Iagi.
Þessar umræður þurfa að byggja á
þeirri grundvallarhugsun að um sé að
ræða eina mestu eign íslenzku þjóðarinn-
ar, eign, sem er a.m.k. jafnverðmæt og
fiskimiðin við strendur landsins. Við þurf-
um að spyija tveggja spurninga: í fyrsta
lagi hvernig við verndum þessa eign bezt,
þannig að ekki verði gengið á hana um
of og í öðru lagi hvernig við ávöxtum
hana bezt, þannig að þjóðin fái góðan arð
af eign sinni.
Uti um allan heim hafa náttúra og
umhverfi verið eyðilögð bæði með slæmri
umgengni og líka vegna framkvæmda,
sem mannfólkið hefur staðið fyrir. Það
er ekki of seint að koma í veg fyrir slík
mistök í óbyggðum íslands. Þær eru enn
ósnortnar að mestu. En það er margt, sem
bendir til þess að hætta sé á ferðum og
tilhneiging sé til þess að taka ákvarðanir
hér og þar án þess að heildaryfirsýn sé
fyrir hendi. Hér þarf forystu Alþingis og
ríkisstjórnar og þeirra félagasamtaka,
sem mesta þekkingu og reynslu hafa.
Stefnu-
markandi
umræður
„Telja menn það
skynsamlega nýt-
ingu á óbyggðum
Islands að leggja
fullkomna, upp-
byggða, malbik-
aða vegi um há-
lendið fram og
aftur, byggja brýr
yfir allar ár, sem
á vegi manna
verða, byggja
fullkomna áning-
arstaði með gisti-
aðstöðu, benzín-
stöðvum, sjoppum
og öllu tilheyr-
andi? Er þetta eft-
irsóknarverð
framtíðarsýn?“