Morgunblaðið - 08.02.1996, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 1996 33
I
I
I
(
(
<
(
<
<
(
<
<
<
<
<
<
Seljum íslenskt
ÞRÁTT fyrir að út-
flutningsverslun skipti
sköpum fyrir afkomu
íslensku þjóðarinnar,
hefur því miður ekki
alltaf verið lögð nægi-
leg rækt við að aðstoða
íslenska útflytjendur.
Þetta hefur þó verið að
breytast hægt og síg-
andi og nú er svo kom-
ið að umtalsverður
árangur hefur náðst á
erlendum mörkuðum.
Eitt mikilvægasta verk-
efni útflytjanda á nýj-
um markaði er að koma
upp dreifingarneti, sem
venjulega er gert í sam-
starfi við þarlendan að-
ila. Samstarfsaðilinn getur komið
með ýmsum hætti að málinu, t.d.
getur hann verið umboðsmaður sem
vinnur á ábyrgð útflytjandans eða
sjálfstæður dreifíngaraðili sem kaup-
ir og selur á eigin áhættu. Þá eru
einnig til svokallaðir nytjaleyfís- og
sérleyfíssamningar, þar sem varan
sjálf er ekki flutt út, heldur gefið
leyfi til að framleiða vöruna erlendis.
Erlendis hefur reynslan kennt
mönnum að nauðsynlegt er að ganga
tryggilega frá öllum málum þegar
ákvörðun hefur verið tekin um að
færa sig yfír á nýjan markað. Sér-
staklega á þetta við gagnvart aðilum
sem menn hafa ekki haft samskipti
við áður. Lögð er áhersla á að gera
skriflega og vandaða samninga við
samstarfsaðilann, þar sem réttindi
og skyldur hvors um sig eru tíundað-
ar og einnig með hvaða hætti sam-
starfíð á að vera. Ymis rök mæla
með því að gera þetta strax í upp-
hafi samstarfs. Þá eru aðilar oftast
reiðubúnir til að aðlaga sig þörfum
hvor annars og samn-
ingurinn hjálpar mönn-
um einnig að átta sig á
stöðu hvors um sig, sem
kemur í veg fyrir
árekstra og misskilning
síðar. Þá er hætta á að
sé samningurinn ekki
gerður í upphafí gleym-
ist að gera hann. Fjöldi
dæma er um að góður
samningur hafi bjargað
fyrirtæki frá verulegu
ijárhagstjóni, t.d. ef
samstarfsaðilinn reyn-
ist ekki standast þær
væntingar sem til hans
voru gerðar.
Því miður hafa alltof
margir íslenskir útflytj-
endur enn ekki áttað sig á mikilvægi
vandaðrar samningagerðar. Dæmi
eru um að menn hafí samþykkt óhag-
stæða samninga vegna vankunnáttu
varðandi samningagerðina eða efni
samningsins. Stundum hafa menn
gert það eitt að lesa lauslega yfír
samning, sem gerður er af viðsemj-
andanum, og oftar en ekki að meira
eða minna leyti honum í hag. Síðar
þegar upp koma vándamál er útflytj-
andinn venjulega í þeirri stöðu að
geta ekkert gert annað en að sam-
þykkja kröfur viðsemjandans og taka
á sig fjárhagslegt tjón, til að tapa
ekki þeim fjármunum sem þegar
hafa verið lagðir í uppbyggingu á
viðskiptavild, viðskiptasamböndum
og hugverkaréttindum. Tjóni sem
hefði mátt koma í veg fyrir með því
að sýna fyrirhyggju í upphafi.
Útflytjendur bera því oft við að
tillögur um breytingar á efni samn-
ings gætu fælt samstarfsaðilann á
brott. Þetta er hins vegar stórkost-
legur misskilningur. Allir heiðarlegir
Alltof margir útflytj-
endur, segir Agúst
Sindri Karlsson, hafa
ekki áttað sig á mikil-
vægi vandaðrar samn-
ingagerðar.
kaupsýslumenn gera ráð fyrir að
samningar séu gerðir við upphaf við-
skipta og þeir telja síður en svo
ástæðu til að hætta við samninga
vegna þess að gagnaðilinn fellst ekki
á allt í þeirra samningi. Komi upp
árekstar eru málin rædd og leyst úr
ágreiningi. Auðvitað getur skeð að
samningur strandi vegna þess að
menn komast ekki að samkomulagi
um efni samnings, en betra er að
slíkur ágreiningur komi strax fram
heldur en þegar viðskiptin eru hafin.
Menn verða líka að trúa á getu sína
og gæði vöru sinnar til að láta ekki
bjóða sér hvað sem er í slíkum samn-
ingum. Sjálfsagt er að halda fram
þeirri skoðun að íslenskar vörar skari
fram úr hvað varðar hreinleika og
gæði og það komi viðsemjandunum
í koll ef hann tryggir sér ekki sölu-
réttinn áður en einhver annar grípur
tækifærið.
Það er því kominn tími til að ís-
lenskir útflytjendur og samstarfsaðil-
ar þeirra taki þessi mál föstum tök-
um. Telji menn sig ekki hafa næga
þekkingu til að sinna þessum málum
sjálfír er hægur vandi að leita sér-
fræðiaðstoðar. Sá kostnaður skilar
sér fljótt.
Höfundur er héraðsdóms-
lögmaður.
Ágúst Sindri
Karlsson
GAMLAR hefðir eru enn hafðar í heiðri.
NÚTÍMINN kemur tii Pókot, hvort sem mönnum
líkar það betur eða verr.
beitarlönd, vandamál í hjónabönd-
um fólks, hórdómsmál, þjófnaðar-
mál og önnur brot á lögum samfé-
lagsins. Varði mál stærra svæði,
koma öldungar frá hlutaðeigandi
svæðum saman til fundar. Rík
áhersla er lögð á það í þessu samfé-
lagi að menn lúti úrskurðum öld-
unganna. Synd á meðal Pókot-
manna er að brjóta reglur samfé-
lagsins. Þegar menn bijóta af sér
biðja þeir meðbræður sína fyrir-
gefningar á opinberum fundum.
Pókotmenn eru því miklu meiri fé-
lagsverur en við íslendingar, án
þess þó að sérkennum einstaklings-
ins sé haldið niðri. í rauninni eru
þeir líka miklir einstaklingshyggju-
menn.
Það er mjög auðvelt að taka ut-
anaðkomandi hópa fólks inn í sam-
félag Pókotmanna vegna þess hve
einfalt þjóðskipulagið er. Einu kröf-
urnar, sem gerðar eru til aðkomu-
manna, ef þeir fá leyfi til að setjast
að, er að þeir semji sig að siðum
og háttum íbúanna sem fyrir eru.
Menning Pókotmanna byggist
mjög á nautgripum. Kýr eru æðsti
ríkdómur, sem til er. Sá, sem á
margar kýr á mikið undir sér og
nýtur virðingar. Til að eignast konu
verður að greiða svo og svo margar
kýr. Háar sektir eru greiddar með
kúm, þær eru áhrifamestu fórnirnar
í átrúnaði og æðsta form fegurðar.
Litir tilverunnar miða við liti kúnna
og þannig mætti áfram telja. Nán-
ari grein verður gerð fyrir þessu
síðar.
Tímahugtak þessa samfélags er
gjörólíkt okkar.
En Pókotmenn eru ekki einir í
heiminum. Nútíminn kemur til
þeirra, hvort sem þeim líkar það
betur eða verr. Skólar eru reistir,
vegir koma, fjölmiðlar orka á sam-
félag þeirra og nýtt verðmætamat
verður til. Unga fólkið elst margt
upp í tvenns konar menningu, þ.e.
hinni gömlu og þeirri nýju. Hið
kenýska þjóðfélag kemur með rétt-
arkerfi sitt og þjóðskipulag. Án efa
er erfitt að vera miðaldra og gam-
all í þessu samfélagi á tímum hraðra
breytinga. Mörg gildi hins gamla
samfélags eru á undanhaldi.
Hvað verður um þetta samfélag?
Mun það halda velli eða hverfa inn
í hið stóra samfélag Kenýu? Er
hægt að hjálpa þessu fólki á ein-
hvern hátt á þessum örlagatímum?
Lygi, hauga-
lygi og hag-
tölur
„SVO GENGUR það
til í heiminum að sumir
hjálpa vitleysum á gang
og aðrir leitast við að
útryðja aftur þeim hin-
um sömú vitleysum.
Hafa svo hverir tveggju
nokkuð_ að iðja.“ Svo
mælti Árni Magnússon
handritasafnari á sín-
um tíma að gefnu til-
efni. Nú er ég óvænt í
sporum hans.
Á sunnudaginn var
hóf Morgunblaðið, í sér-
blaði fjármál fjölskyld-
unnar, feril sinn í fag-
legri umræðu um söfn-
unartryggingar með
samanburði á framboði fjögurra
tryggingafélaga. Töluleg niðurstaða
er gefin í fagurlega skreyttum og
litprúðum ramma. Innihaldið gefur
hins vegar kolranga mynd af því sem
yfirskriftin lofar og ég sé mig til-
neyddan að vara við villum sem í því
leynast.
Kostnaður
um sjóði eða ávöxt-
unarstaði, áhersla er
lögð á einfalt og trú-*“
verðugt yfírbragð.
Bresku tryggingarn-
ar eru fjölbreyttar og
sveigjanlegar. Líf-
trygging er gjaman
höfð sem léttust til að
trufla söfnunina sem
minnst. Þannig minnk-
ar Friends-tryggingin
smám saman og eyðist
út eftir því sem hækkar
í sjóðnum. Neytendur
eiga margra kosta völ
og aðang að mismun-
andi sjóðum. Aðeins
aðalsjóður (With Profit)
er gjaldfrír og ábyrgist 3% ávöxtun.
Einingasjóðir hreyfast upp og niður, -
en fjárfesting í atvinnulífmu gefur
einnig mjög góða ávöxtun á löngum
tíma. Bresku félögin miða dæmi sín
þó almennt ekki við meira en 10%
ársávöxtun.
Ef við stækkum nú örlítið töfluna
frá því á sunnudag og bætum við
Ami
Reynisson
Yfirskrift töflunnar er „Ávöxtun
söfnunartrygginga“. Síðan er ákveð-
ið fast ávöxtunarhlutfall og kannað-
ar tölur sem þá koma upp. Mismun-
andi tölur í þeim samanburði ráðast
því ekki af ávöxtun heldur kostnaði
félaganna, sem þau leggja á með
mismunandi hætti. Þetta fær les-
andinn enga hjálp við að skilja, yfir-
skriftin vísar honum í þveröfuga átt.
Rannsókn á mismunandi kostnaði
er hins vegar jafn þýðingarmikil og
á ávöxtun, því allur kostnaður sem
dreginn er frá höfuðstól lækkar end-
urgreiðslur. Skoðum þetta nánar.
Tvö bresk félög, Friends Provid-
ent og Sun Life, starfa eftir sömu
reglum í heimalandinu. Af þeim er
Friends þekktara fyrir lágan kostn-
að. Upplýsingar sem fram koma í
viðtölum staðfesta þetta, bæði stofn-
kostnaður og umsýslugjald eru lægri
hjá Friends. Þá er miðað við hærri
líftryggingu hjá Sun og það kostar
líka sitt. Út frá þessarri staðreynd
ætti afkoman að vera lakari hjá Sun
en hjá Friends. Talan sem Sun gefur
upp er þó hærri. Við fljótlega athug-
un sýnist einboðið, að þeir frádrátt-
arliðir, sem samviskusamlega era
taldir upp í viðtalinu, séu ekki tekn-
ir með í dæmið. Ef það er rétt er
hér gróflega farið að.
Ég hef gert ráðstafanir til að fá
mínar eigin tölur frá Sun Life, enda
fæst sú trygging einnig hjá miðlun
minni, en hér er annað dæmi sem
sýnir áhrif kostnaðar. Sá sem fjár-
festir í aðalsjóði Friends greiðir ekki
umsýslugjaldið og þá kemur þetta
út miðað við 30 ára mann í 35 ár,
og berið nú saman við tölurnar frá
því á sunnudag:
Friends Provident einingasjóðir
13.351.800 (sjá Morgunblaðið).
Sun Life tryggingin 14.565.600
(sbr. Morgunblaðið).
Friends Provident aðalsjóður
15.071.350.
Það hefði á hinn bóginn verið
rangt að gefa upp hærri töluna, þar
sem viðskiptavinir mínir taka venju-
lega aðeins um fjórðung í aðalsjóði,
en þijá fjórðu í einingasjóðum vegna
ávöxtunar og áhættudreifingar.
Ávöxtun
Breskar og þýskar söfnunar-
tryggingar eru um margt ólíkar.
Þjóðveijar leggja mikla áherslu á
fasta ávöxtun (4-5%), sem fyrirtæk-
ið ábyrgist, og háa líftryggingu, sem
heldur verðgildi sínu út tryggingar-
tímann. Aftur á móti fer sjálf ávöxt-
unin aldrei hátt, talað er um allt að
7% vexti. Neytendur eiga ekki val
Samanburðartöflur,
segir Arni Reynisson,
eru einskis virði fyrir
neytandann.
nokkrum dæmum um hærri ávöxtun
kemur þetta i Ijós. í fremri dálki
Friends eru einingasjóðir (Unit
Link), í aftari dálki aðalsjóður (With
Profit):
Samlíf
Allianz
Friends
5% 15.230.279
5% 16.626.945
7% 23.093.746
5% 13.351.800 15.071.350
7,5% 22.455.300 25.621.100
10% 38.942.750 45.056.250
Ávöxtun aðalsjóðs hefur verið um
13% undanfarin 25 ár. Jafnan ber
að hafa verðbólguna í huga og að
fortíð er ekki ávísun á framtíð.
Hér sést vel að mjög mismunandi
reiknireglum er beitt, þar sem til-
hneigingin hjá Þjóðveijum er sýni-
lega að veija botninn og setja þá
um leið þak á árangurinn. Með því
að setja þakið jafnlágt og raun ber
vitni skapast væntanlega miklir va-
rasjóðir, sem um leið má nota til að
lækka kostnað, t.d. afgjald af líf-
tryggingunni. Þetta gæti skrifstofa
Allianz skýrt nánar.
Niðurstaðan af þessum saman-
burði er sú, að litprentuð saman-^ _
burðartafla Morgunblaðsins frá því
á sunnudaginn er einskis virði fyrir
neytandann ef hann er að bera sam-
an kostnað og ávöxtun ásamt mis-
munandi sveigjanleika og valkostum
söfnunartrygginga frá erlendum fé-
lögum.
Frægur breskur stjórnmálamað-
ur, Benjamin Disraeli, sagði einu
sinni: „Það er til þrenns konar lygi,
það eru lygi, haugalygi og hagtöl-
ur.“ Það er rétt hjá honum að illa
unnar og rangt skýrðar tölur, sem
birtar era með fagmannlegu yfir-
bragði, eru hættulegasta form hálfs-
anninda og ósanninda. Ég skora á
Morgunblaðið, sem þekkt er fyrir
vönduð vinnubrögð, að leggja meiri
vinnu og alúð í umfjöllun um þessi
mál. Samstarf mitt við blaðamann-
inn var með ágætum og ég hef full-
an skilning á erfiðri aðstöðu hans.
Höfundur er löggiltur trygginga-
miðlari.