Morgunblaðið - 26.03.1996, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 26. MARZ 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
’Í
Leikhús skatt-
borgaranna
ÞAU ÁTÖK sem
uppi eru í Borgarleik-
húsinu um þessar
mundir hafa ekki farið
fram hjá neinum.
Stjórn leikhússins ós-
ammála, stjórnar-
menn segja af sér,
nýir stjórnarmenn
taka sæti þeirra, leik
hússtjórinn rekinn
áður en hann tók til
starfa, leikstjórar og
aðstoðarmenn telja að
sér hafi líka verið sagt
upp störfum og hætta,
allir telja sig hafa ver-
ið beitta órétti og
krefjast uppsagnarlauna og skaða-
bóta og öll sú vinna og kostnaður
sem lögð hefur verið í undirbúning
afmælisleikársins er kastað fyrir
róða.
Kemur okkur borgarbúum þetta
eitthvað við? Er þetta ekki bara
hagsmunapot og valdabarátta
ákveðinna einstaklinga í leikara-
stéttinni sem okkur almenningi
kemur ekki við og höfum ekki vit
á? Er þetta list? Er þetta menn-
ing? Þessi leikþáttur minnir mann
jafnvel á presta. Hver borgar svo
brúsann? Það er ekki ríkið. Það
eru ekki leikararnir. Það eru ekki
leikhúsgestir. Nei, það eru skatt-
greiðendur í Reykjavík. Reykjavík-
urborg lagði hundruð milljóna
sennilega vel á annan milljarð í
að byggja Borgarleikhúsið og
leggur leikfélaginu það til endur-
gjaldslaust. Auk þess borgar
Reykjavíkurborg um það bil 140
milljónir á ári í 'styrki til leikfélags-
ins.
Þrátt fyrir þessar
himinháu upphæðir
sem borgin leggur
þessari menningar-
starfsemi til á Reykja-
víkurborg aðeins einn
fulltrúa í stjórninni og
það í stjórn sem hefur
engin völd. Meirihluti
stjórnarinnar telur sig
bundinn af ákvörðun-
um annarra en ekki
sinnar eigin samvisku
og er því einungis
ijarstýrt verkfæri
annarra í stjórninni.
Til hvers er þá verið
að hafa stjórn ef hún
á bara að framfylgja ákvörðunum
einhverra annarra?
Samningur milli Reykjavíkur-
Borgin á ekki að taka
þátt í þessum leikara-
skap, segir Gunnar
Levý Gissurarson,
borgin á að draga full-
trúa sinn út úr
. stjórn LR.
borgar og leikfélagsins og
stjórnunarstrúktúr þama er þann-
ig úr garði gerður að hann hlýtur
að hafa verið gerður í ölæði. Þetta
virðist bara vera sýndarleikhús.
Auðvitað þarf og á að stoppa svona
vitleysu. Það er ekki líðandi að
fámennur hópur menningarvita
Gunnar Levý
Gissurarson
ráðskist með svo mikla fjármuni
borgarbúa í eiginhagsmunaskyni
og jafnvel neiti að gefa viðhlítandi
skýringar á ákvörðunum sínum.
Reykjavíkurborg á þegar í stað
að draga fulltrúa sinn út úr stjórn-
inni. Borgin á ekki að taka þátt í
þessum leikaraskap.
Reykjavíkurborg á að krefjast
þess að samningur borgarinnar og
leikfélagsins verði endurskoðaður
og mynduð verði óháð og sjálfstæð
rekstrarstjórn. Stjórn sem er ekki
skipuð meirihluta fastráðinna
starfsmanna leikhússins. Stjórn
sem ber ábyrgð á rekstri hússins.
Stjórnin á að hafa óskorað vald
til að ráða tvo aðalstjórnendur
hússins. Annars vegar skal ráða
íjármálalegan framkvæmdastjóra
sem hefur með ráðningarmál og
aðra daglega rekstrarstjórn húss-
ins að gera. Fjármálalegi fram-
kvæmdastjórinn skal ekki ráðinn
tímabundinni ráðningu heldur með
lögbundnum uppsagnarfresti.
Hinsvegar skal stjórnin ráða
menningarlegan framkvæmda-
stjóra sem er ráðinn tímabundinni
ráðningu til tveggja ára og er
stjórninni að sjálfsögðu heimilt að
endurráða hann ef hún telur það
fýsilegan kost. Menningarlegi
framkvæmdastjórinn skal hafa
með val á verkefnum að gera og
hafa heimild til að lausráða leikara-
í einstök verk, telji hann ekki unnt
að nota fastráðna leikara hússins
í verkið.
Viðkomandi aðilar verða að
gera sér grein fyrir því að hér er
um mikla ljármuni að ræða. Fyrir
eitthundrað og fjörutíu milljónir
kr. 140.000.000.-, sem er árlegur
styrkur Reykjavíkurborgar til leik-
félagsins, er hægt að skapa 230
störf á ári og það er ekki vanþörf
á í þessu atvinnuleysi sem nú rík-
ir. Hér er mál sem þarf að taka
strax og leysa með varanlegum
hætti til frambúðar.
Höfundur er varaborgarfulltrúi
R-listans.
Með samstöðunni hefst það
ÞESSA dagana taka
félagar í SFR þátt í
kosningum um for-
mann félagsins til
næstu ára og er undir-
skrifaður annar tveggja
frambjóðenda. Þegar
fólk kýs forystu í verka-
lýðsfélagi er eðlilegt að
það vilji vita hvaða að-
ferðum frambjóðendur
hyggist beita í kjara-
baráttunni.
Ég er þeirrar skoð-
unar að menn verði
jafnan að vera opnir
fyrir nýjum hugmynd- Jens
um án þess þó að rasað Andrésson
sé um ráð fram.
Nýjar leiðir
Á undanförnum árum hefur SFR
verið að reyna fyrir sér með ýmsar
Tssr
Bsm ■■■■■■
26.3. 1996
.405
VÁKORT
Eftirlýst kort nr.:
4543 3700 ÓÓ14 6913
Erlend kort:
4581 0981 2741 8138
4925 6550 0001 1408
AfaralAalufAlk.
vinsamlagaal takiO
ofangroind kort úr umfarA og
■ondiAVISA (alantll ■undurklippt.
VERD LAIN KR. 6000.-
fyHr afi klófosta kort og wiaa á vágat
VaktþjónusU VI8A or opln allan j
■Alarhrlnginn. Þangafi bor aO |
tllkynna um gltttuO og atolln kort
8lMI: B67 1700

Alfabakka 18 - 108 Raykjawik
nýjungar í kjarabar-
áttunni. Má þar
nefna þá áherslu sem
lögð hefur verið á
starfsmat til að rétta
hlut kvenna og um-
fangsmikið nám-
skeiðahald sem er
þegar farið að skila
sér í launaumslagið.
Og til marks um vilja
til að reyna ný ráð
hefur SFR lýst vilja
til að gera tilrauna-
samninga á grund-
velli einstakra stofn-
ana. Þar höfum við
lagt megináherslu á
að slíkir samningar
séu á félagslegum grundvelli en
ekki einstaklingssamningar sam-
kvæmt Nýja-Sjálandsformúlum
eins og nú virðist vera í tísku hjá
stjórnvöldum.
Þessu starfi vil ég halda áfram
enda er ég þeirrar skoðunar að
ekki sé til nein ein rétt leið í kjara-
baráttunni heldur margar og til
að ná árangri þurfi menn að vera
opnir fyrir nýjungum.
Engin kraftaverkaloforð
Hins vegar vara ég við krafta-
verkaloforðum. Formaður stétt-
arfélags er enginn lausnari; í besta
falli er hann verkstjórí sem byggir
allt sitt á samstöðu félagsmanna.
Á undanförnum árum hefur
mjög verið sótt að launafólki og
hefur verið á brattann að sækja í
kjarabaráttunni. Launafólk hefur
verið í varnarstöðu gegn skerðing-
um stjórnvalda; alls kyns þjónustu-
gjöldum - ekki síst á sjúka - en
einnig hafa kjörin verið skert hjá
barnafólki. Þá hefur kjörum hús-
Ef við stöndum saman,
segir Jens Andrésson,
lætur árangurinn ekki á
sér standa.
næðislána verið breytt, tekjuskatt-
ur á einstaklinga hækkaður og
þannig mætti áfram telja.
Samstaða launafólks
Ekki leikur á því nokkur vafi að
eina leiðin til að hrinda slíku er
samstaða launafólks og þarf SFR
ekki að bera kinnroða fyrir hlut
sinn í slíkri baráttu á liðnum árum
og verður vonandi ekki um ókomin
ár.
Þegar launafólki tekst að standa
saman lætur árangurinn ekki á sér
standa. Hinu verður ekki horft
framhjá að launafólk verður að taka
til alvarlegrar skoðunar hvað hægt
er að gera til þess að reisa kaup-
taxtana við. Þegar kaupmáttur
kauptaxta hér á landi er borinn
saman við kauptaxta á Norðurlönd-
um kemur í ljós hve skammarlega
lágur hann er hér. Það eru engar
fréttir fyrri hinn íslenska launa-
mann. Þetta þekkir hann af eigin
pyngju. En vonandi eru það fréttir
fyrir atvinnurekendur og ríkisvald,
sem bera ábyrgð á þessum skamm-
arlega lágu launum.
Til þess að breyta þessu þarf
hugarfarsbreytingu hjá atvinnurek-
endum, samstöðu innan okkar raða
og opinn huga til að reyna nýjar
leiðir. Á þessu vil ég byggja nái ég
kjöri sem formaður SFR.
Höfundur er í framboði til for-
manns í SFR.
Eru ellilífeyris-
þegar helst
aflögufærir?
ÞAÐ ER ekki hægt
að segja að það hafi
verið stórmannleg af-
staða þingmanna þeg-
ar þeir ákváðu að
draga til baka þá leið-
réttingu á tvísköttun
ellilífeyris, sem fólst í
þeirri heimild að draga
15% greidds lífeyris
frá, við álagningu stað-
greiðsluskatts. Þessi
heimild, svo réttmæt
sem hún var, stóð að-
eins í eitt ár og var
leiðrétting á þeirri tvís-
köttun ellilífeyris sem
staðið hafði frá og með
árinu 1988.
Ég leyfi mér að ætla að þing-
menn hafi ljáð þessu samþykki sitt,
án þess að hafa skoðað málið í
heild, vegna þess hvernig fjármála-
ráðhérra tengir þetta við þá ákvörð-
un að hætta að skattleggja 4% ið-
gjald launþega til lífeyrissjóða. Þar
er aftur á móti um réttmæta lausn
að ræða til þess að koma í veg fyr-
ir tvísköttun iðgjalds þeirra laun-
þega sem eru í starfi. Hins vegar
bætir það í engu hag þeirra lífeyris-
þega sem þegar eru hættir störfum.
Þeir eru hættir að greiða iðgjald til
lífeyrissjóðanna og þess vegna er
staða þeirra nákvæmlega sú sama
og þegar ákvörðunin var tekin um
að leiðrétta tvísköttunina. Af þeim
sökum eiga þeir skýlausan rétt til
þess að aftur verði tekin upp þessi
15% frádráttarregla, enda var hún
aðeins hugsuð til þess að leiðrétta
þá tvísköttun lífeyris sem viðgeng-
ist hafði. Þetta er grundvallar atriði
sem þingmenn verða að átta sig
á. Að velja þessa 15% frádráttar-
leið til afnáms tvísköttunar var ein-
hliða ákvörðun ijármálaráðuneytis-
ins, en var um leið viðurkenning á
ranglæti þessarar tvísköttunar, sem
rétt væri að leiðrétta. Öll þau rök
sem lágu til grundvallar þess að
15% frádráttarreglan var tekin upp,
eru enn í fullu gildi varðandi ellilíf-
eyrisþega sem hættir eru vinnu og
þar með hættir að greiða iðgjald
til lífeyrissjóða. Það voru ekki aliir
sáttir við þessa reglu, margir töldu
að þeir fengju ekki að fullu bætta
tvísköttunina, en sjálfsagt er erfitt
að finna lausn sem allir geta verið
ánægðir með. Þess vegna sætti fólk
sig við þessa leiðréttingu.
Við þá ákvörðun að að taka aftur
upp tvísköttun á ellilífeyri, var ver-
ið að lækka lífeyri þeirra sem
minnst hafa úr að spila og nemur
sú lækkun á lífeyrinum allt að 9%.
Þessi ákvörðun er vægast sagt ill-
skiljanleg, þó ekki sé meira sagt,
nema litið sé til þeirrar tilgátu hér
að framan, að þingmenn hafi ekki
áttað sig á málinu í heiid og það
skulum við vona að sé rétt tilgáta.
Þessi lækkun á lífeyri eftirlauna-
fólks var framkvæmd á sama tíma
og iaun hækkuðu almennt í landinu.
Sagt er að manneskjan vaxi við
það að viðurkenna mistök sín og
ekki hvað síst ef hún getur leiðrétt
þau. Þess vegna skora ég enn á ný
á þingmenn að ieiðrétta þetta tví-
sköttunarranglæti varðandi þá sem
hættir eru að greiða iðgjöld og
koma aftur á þessari 15% frádrátt-
arreglu varðandi þá, og verða af
þvi menn að meiri.
Það er verulega sérkennilegt að
stöðugt sé verið að skerða lífskjör
þeirra sem verst eru settir og varn-
arlausastir í þjóðfélaginu, en alltaf
virðist vera hægt að finna leiðir til
þess. Það hefur lengi verið klifað á
nauðsyn sparnaðar í landinu og
geta víst flestir verið sammála um
réttmæti þess, en það er ekki sama
hvar eða hvernig sparað er. Flestir
telja nú að einhvers
staðar væri feitari gölt
að flá en ellilífeyris-
þega, sem eingöngu
lifa á sínum lífeyri.
Fólk hefur verið hvatt
til þess að spara, með-
al annars með því að
greiða til lífeyrissjóða
og tryggja sér með
þeim hætti betra lífs-
viðurværi í ellinni. Árið
1979 var skylduaðild
að lífeyrissjóðunum
lögfest. Allir hafa
greitt með sköttum
sínum til Trygginga-
stofnunar ríkisins og
eiga þar með að öðlast
rétt til ellilífeyris frá þeirri stofnun.
Hvernig hefur samspil þessara
sjóða nú virkað? Jú, þetta virkar
þannig að eftir því sem fólk hefur
verið löghlýðnara og samviskusam-
ara með að greiða til lífeyrissjóð-
anna, þeim mun meira er réttur
þeirra skertur hjá Tryggingastofn-
un. Þarna er um þriðju skattlagn-
inguna að ræða.
í raun, segir Helgi
Arnlaugsson, er verið
að refsa fólki fyrir þjóð-
hyggju, samviskusemi
og löghlýðni.
Fólk átti að greiða af öllum sínum
dagvinnulaunum lengst framan af
eftir að lífeyrissjóðirnir voru stofn-
aðir, og síðustu árin af öllum sínum
launum. Ýmsir þeirra, sem sam-
kvæmt lögunum áttu að greiða
gjald til lífeyrissjóðanna, höfðu að-
stöðu til þess að sniðganga lögin
og komast hjá þeirri greiðslu, og
áunnu sér þar með ekki rétt í lífeyr-
issjóðum. Þeir sáu engan tilgang í
þessum greiðslum, það væri aðeins
til þess að skerða þeirra bætur frá
Tryggingastofnun. Aðrir hættu að
greiða til sjóðanna þegar þeir höfðu
áunnið sér rétt að því marki að
ekki yrði um skerðingu bóta þeirra
hjá Tryggingastofnun að ræða.
Báðir þessir hópar fá þetta síðan
bætt hjá Tryggingastofnun með
tekjutryggingu, heimilisuppbót og
öðrum bótum, eftir því sem við á.
Þetta eru fylgifiskar þessarar sam-
tengingar. Þannig virkar fyrir-
hyggjan, samviskusemin og lög-
hlýðnin í þessu tilviki. Það er í raun
verið að refsa fólki fyrir slíkt. Ég
sé ekki annað en að eftirlaunafólk
þurfi að taka höndum saman og
efla samstöðu sína gegn síendur-
teknum aðgerðum stjórnvalda til
þess að skerða kjör þeirra. Það er
full ástæða til að taka undir orð
Halldórs S. Rafnar í grein í Morgun-
blaðinu 9. mars sl., er hann nefnir
„Svo lengi má brýna deigt járn að
bíti“, en þar bendir hann m.a. á að
við eigum þó ennþá atkvæðisrétt
til alþingiskosninga og að helsta ráð
okkar sé að láta ekki atkvæði okk-
ar falla til þeirra sem standa fyrir
aðför að lífsmöguleikum okkar í
eliinni.
Þetta er bæði satt og rétt, það
virðist fyllilega vera kominn timi
til þess að eldri borgarar sameinist
í sterka fylkingu, og leiti allra leiða
til þess að sporna við síendurtekn-
um árásum á kjör sín og þar með
möguleikann á að geta lifað síðasta
áfangann með mannlegri reisn.
Höfundur er fyrrverandi starfs-
maður Samiðnar.
Helgi
Arnlaugsson
«
c
i
I
í
i
c
i
i
(
(
i
t