Morgunblaðið - 04.04.1996, Qupperneq 16

16 D FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AUGNABLIK leit ég aftur fyrir mig og sá súpandi hveljurnar, hvítfyssandi hringiðuna fyrir neðan mig.
Skáldkona ferst í Gull-
fossi við að bjarga Ijóði
Þetta kvöld, þegar fegurðin var meiri en við
varð ráðið, tilkynnti Elísabet Kristín Jökuls-
dóttir tvíburunum sínum að nú yrði að fara
uppí sveit, á vit náttúrunnar, vera inní fegurð-
inni, í stuttu máli: Heimsækja Gullfoss.
SAABINN fékk nafnið Fönix von Flúx. Fáninn er til að veifa
útum bílgluggana og sýna fagnaðarlæti eða stinga bakvið númera-
plötuna til að breyta bílnum í kóngabíl í opinberri heimsókn.
EITT vorkvöldið þoldi ég
ekki lengur við. Sólin var
að dúlla sér yfir rauðgul-
gjóandi Snæfellsnesfjall-
garðinum. Ég á heima hjá sólarlag-
inu, á vorin er eldhúsið uppljómað
einsog diskótek. Faxaflóinn breiðir
úr sér í öllum sínum myndum,
stundum grænn og úfinn og öldurn-
ar siettast yfir Ananaustin, stund-
um stilltur og fínn og þá sigla gaml-
ar skútur og skonnortur fyrir fullum
seglum í snjáðri, svarthvítri Ijós-
mynd frá síðustu öld. Oftast eru
það trillurnar, togararnir, varðskip-
in og fraktararnir fullir af appelsín-
um og mahóní, sem skreyta þennan
stóra flóa og eldhúsgluggann. Ég
ætti að hafa kíki í glugganum, eins-
og á alvöru sveitabæjum, til að
geta skyggnst um borð og séð alla
dánu fískana og sætu sjómennina.
Á vorin koma skemmtilegu
skemmtiferðaskipin úr ijóði eftir
Braga Ólafsson. En þetta kvöld,
þegar fegurðin var meiri en við var
ráðið, tilkynnti ég tvíburunum að
við yrðum að fara uppí sveit, á vit
náttúrunnar, vera inní fegurðinni,
í. stuttu máli: Heimsækja Gullfoss.
Ég hafði keypt fyrsta bílinn minn
nokkrum dögum áður tilað komast
úr bænum. Þetta er forláta Saab
og fékk nafnið Fönix von Flúx. Von
merkir bæði fon og von. Bílnum var
breytt í töfrabíl, útsaumaðir púðar
frá Austurlöndum, bangsar, og
heklaða teppið hennar ömmu í aft-
ursætið, ljóðabókahilla þarsem út-
varpið á að vera, annars vantar
útvarp í bílinn, íslandskortin og ís-
lenska fánann í aftursætishilluna
og seðiabúntin í sætishólfið. Sem-
sagt fullkomið. Fáninn er til að
veifa útum bílgluggana og sýna
fagnaðarlæti eða stinga bakvið
númeraplötuna til að breyta bílnum
í kóngabíl í opinberri heimsókn.
Maður verður að heimsækja vini
sína og það var tími til kominn að
heilsa uppá Gullfoss. Ég gerði ráð
fyrir að hann væri í hyldýpinu sínu
en maður veit aldrei. Til að vera
fín klæddist ég síðum kjól, bláum
með hvítum blómum. Það munar
öllu að vera í kjól á fjöllum eða útí
móum. Og tók eina sítrónu með.
Minna mátti það nú ekki vera.
Til að taka bensín og nesti fórum
við á þá bensínstöð í bænum þarsem
fjailasýnin er mikilfenglegust. Þar
var ljósmyndari sem er þekktur
fyrir slysamyndir, svo alltíeinu þótti
mér vissara að fara með ferðabæn.
Það kom í ljós seinna í ferðinni að
kannski var það það sem úrslitum
réði á örlagastundu.
Við ókum sem leið lá gegnum
Mosfellsdalinn, vinkuðum skáldinu
í túnfætinum þarsem nóbelsblómin
spretta. Tvíburarnir lásu hinsvegar
Andrésblöðin samviskusamlega. Á
heiðinni fórum við út úr bílnum til
að vita hvort þögnin væri á sínum
stað. Víðáttan togaði í tvíburana
og þeir þeyttust útí buskann. Börn-
in mín breytast úti í náttúrunni,
þegar þau komast í snertingu við
alvöru efni einsog mosa, hraun,
gijót, sand, haf, fá þau stjörnur í
augun og nýtt fjör í kroppinn, eins
og þau séu líka úr þessum efnum.
Öll þessi fínu efni á jörðinni sem
gera okkur að alvörumanneskjum.
Fólk á gangi í malbikuðu stræti
sveiflar ekki einusinni höndunum.
Á Þingvöllum var ekki hræða,
Skjaldbreiður skartaði sínu feg-
ursta og lengst í fjarska sáum við
móta fyrir Jónasi Hallgrímssyni
með grasaskjóðuna. Og Kjarval
með trönur, drukknuðu konurnar í
Drekkingarhyl, Grímur geitskór
með öxina sína, Þorgeir undir feld-
inum, allt þetta fólk var á sínum
stað. Svo hvarf það inní aldirnar
og þögnin og fegurðin ríktu ein og
niðurinn frá Öxarárfossi og lóu-
kvakið og andardrátturinn í mosan-
um. Við lögðumst í mosann og Jök-
ull og Garpur vildu sofa þar um
nóttina. Næst höfum við svefnpoka
með og segjum einsog í Ijóðinu
„enda skal ég úti iiggja, enginn
vættur grandar mér“. Aður en ég
náði að ljúka við setninguna vorum
við öll steinsofnuð í dúnmjúkum
mosabeði undir Þingvallahimni með
sæta birkilykt í vitunum. Okkur
dreymdi öli sama drauminn. Litlir
álfar komu og dönsuðu í hringi
skríkjandi af kátínu. Okkur fannst
við hafa sofið heila eilífð þegar við
vöknuðum og lögðum yfir Lyng-
dalsheiði. Á leiðinni eru heilar, þar
bjó fólk fyrr á öldinni og langamma
mín sem var ljósmóðir tók á móti
börnum í heiminn.
Það er nauðsynlegt að spyija til
vegar á ferðalögum. Það gerir mann
svo foivitnilegan. í sjoppunni á
Laugarvatni spurði ég með eins
dularfullri rödd og mér var unnt,
hvað væri langt að Gullfossi.
— Gullfoss? Svaraði sjoppustúlk-
an.
— Já að Gullfossi, sagði ég.
— Gullfoss, látum okkur sjá,
sagði stúlkan.
— Er Gullfoss ekki stutt héðan,
spurði ég.
Það var háiftímaakstur. Ég hafði
komið hina leiðina síðast þegar ég
heilsaði uppá Gullfoss og sprakk í
tætlur af fögnuði. Og orti ljóð fyrir
hátíðina á Þingvöllum, gekk um
með ljóðið og flutti fyrir þá sem
heyra vildu, við hylinn, ofaní bát,
uppá palli, inní tjaldi. Nú ætlaði ég
að lesa það fyrir Gullfoss og þakka
honum þannig innblásturinn. Við
fengum okkur ís í brauðformi og
dáðumst að Heklu sem gaus pínulít-
ið einsog venjulega þegar maður
horfir á hana með aðdáun og skiln-
ingi.
Ungur maður og ung kona voru
á leið upp fjallið inní skóginn og
báru bát á milli sín. Þetta eru afi
ykkar og amma. Þau kynntust hér
á Laugarvatni, útskýrði ég, og eitt
kvöldið stálu þau bát á Apavatni,
báru hann á milli sín til Laugar-
vatns og réru á vatninu í sumarnótt-
inni. Alein í heiminn og allir sof-
andi nema silungurinn og lóan. Hjá
þessari ágætu íssjoppu standa hjól-
hýsin í kös og vinur minn Haraldur
Jónsson, myndhöggvari en leið-
sögumaður á sumrin, segir túristun-
um að það sé stærsta sígaunabyggð
á íslandi. Og áfram héldum við og
jókst nú spenningurinn þó engan
grunaði hvað í vændum væri. Hest-
arnir stóðu útum öll tún í málverki
eftir Jóhann Briem eða skáldsögu
eftir Guðberg og allar fínu kindurn-
ar með splunkunýju lömbin sín
kroppandi í túnum og vegarköntum.
Þær hlupu dauðskelkaðar af vegin-
um þegar bíllinn nálgaðist og það
gera kíndur yfirleitt þó þær hlaupi
svona út og suður. Hinsvegar haga
kindurnar í TrékyllisVík sér öðru-
vísi. Þær taka sér stöðu á veginum
og hreyfa sig hvergi, stórlega
móðgaðar ef bílstjórinn ætlast til
þess að þær hreyfi sig. Eina ráðið
er að keyra útaf ofaní fjöru og
freista þess að komast uppá veginn
aftur. Ög bíllinn útataður i þangi
og fjörulallarnir hanga skrækjandi
utaná, en þá standa kindurnar í
Trékyllisvík enn á veginum og til
að gera endanlega útaf við bilstjór-
ann, snúa þær höfðinu svo lítið ber
á og horfa á eftir bílnum með
lymskulegu glotti. Og svo eru þær
allar mórauðar með litlar grænar
pijónakórónur.
Vegvísir spratt uppúr jörðinni.
Það stóð ekki Panama á honum. Á
vegvísinum stóð yfirlætislausum
stöfum: Gullfoss. Kjölur. Það er
gott ef eitthvað stendur einhver-
staðar. Það var ákaflega gott að
það skyldi standa Gullfoss á þessum
vegvísi. Við vorum á réttri leið.
Ekki bar á öðru.
Fossar hafa undarleg áhrif á
mig. Ég breytist. Ég get ekki látíð
einsog ekkert sé hjá fossum. Án
þess að vita af því farin að syngja,
steypast í kollhnísa, láta öllum illum
látum eða get mig hvergi hrært af
lotningu fyrir þessari fallandi feg-
urð sem stendur kyrr. Við Dettifoss
í fyrsta skipti stóð ég dolfallin, síð-
an kom tónlist úr líkamanum, alls-
konar laglínur. Það var ekki ég sem
söng. Samt var það ég. Einsog foss-
inn sem fellur og er kyrr. Aldrei
sama vatnið en alltaf sama myndin.
Ég veit ekki fyrir hvern ég var að
syngja, eftir á að hyggja dettur
mér helst í hug að ég hafi verið
að syngja fyrir heiminn. Því brá
mér í brún við þær fréttir að hugs-
anlega ætti að virkja Dettifoss eða
Jökulsá þannig að vatnsmagnið í
fossinum minnkaði. Ef það er eitt-
hvað sem getur fengið mann til að
hrífast, fengið mann til að syngja,
leyst mann úr álögum, verður það
að fá að vera einsog það er. Það
er mikilvægara að leysast úr álög-
um en að fá smástraum á öll aug-
lýstu rafmagnstækin. Guðmunda
Élíasardóttir, hún veit þetta líka.
Svo ef Dettifoss fær mig til að
syngja þá passa ég Dettifoss einsog
sjáaldur augna minna.
Hinn ágæti Saab, Fönix von Flúx
skrölti eftir vegarslóðanum og Guil-
foss kom í ljós. Þarna var hann.
Aleinn. Og féll og féll. Gullfoss
minn. í vorkvöldinu og aðeins farið
að húma. Hvítur einsog ijómi. Og
blátt silki undir. Það var enginn að
horfa á hann og samt hamaðist
hann við að falla. Hér eftir get ég
vitað það. Hvar sem ég er stödd í
heiminum má treysta því að Gull-
foss dettur á sínum stað. Garpur
og Jökull voru dolfallnir. Það voru
ár og dagar síðan þeir höfðu komið
>
i
i
I
i
>
I
i
I
>
i
i
I
i
i
i
L