Morgunblaðið - 04.04.1996, Blaðsíða 22

22 D FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Við höfum einnig kannað hjá
fyrirtækjum, sem stofnað hafa til
nýrrar starfsemi hér eða aukið
starfsemi sína frá því sem áður
var, hvers vegna þau tóku þær
ákvarðanir. Öll nefna þau sem eina
af ástæðunum gæði vinnuafls og
hreyfanleika. Allt frá árinu 1990
hefa slík atriði verið ráðandi í
ákvörðunum erlendra fjárfesta, sem
hingað hafa komið.“
Markviss markaðssetning
„Hvernig náið þið hjá WDA sam-
bandi við erlenda fjárfesta? Leitið
þið þá uppi, eða leita þeir ykkur uppi?
„Bæði og. Við höfum starfsmenn
og skrifstofur erlendis. í Japan, víða
í Austurlöndum fjær, í Ameríku og
á meginlandi Evrópu. Starfsfólk
okkar leitar sérstaklega uppi fyrir-
tæki, sem áhuga hafa á að flytja
starfsemi sína til Evrópu eða opna
þar útibú og gætu haft áhuga á
að hasla sér völl í Wales. Þar berjum
við_ að dyrum.
í öðru lagi rekum við markvissar
auglýsinga- og söluherferðir. Við
auglýsum m.a. í tímaritum nokk-
urra flugfélaga þannig að fulltrúar
fyrirtækja, sem ferðast mikið, geti
kynnt sér starfsemi okkar á flug-
leiðum sínum. Þá auglýsum við
einnig talsvert í fagtímaritum í Jap-
an, Ameríku, Asíulöndum og víðar
og þá alltaf á máli heimamanna.
Þessar auglýsingar bera talsverðan
árangur þannig að ýmsir leita til
okkar um frekari upplýsingar fyrir
tilstuðlan þeirra.
Svo ég snúi aftur að fyrst talda
þættinum, markaðssetningu með
beinum samskiptum við aðila, þá
gengur okkar fólk ekki um og ber
að dyrum í blindni. Við veljum úr.
Hér í Wales höfum við t.d. haft
mikinn áhuga á að ná til okkar
fyrirtækjum í bifreiðaiðnaði. Bif-
reiðar eru samsettar úr aðföngum,
sem koma mjög víða frá. Við höfum
því ef svo má segja klofið fram-
leiðsluferli bifreiða niður í einingar.
Miðað við staðsetningu slíkrar
framleiðslu einhvers staðar í Wales
höfum við upplýsingar um hvaða
bifreiðahluti er hægt að fá fram-
leidda á staðnum, hvaða hluti hægt
er að sækja innan 200 mílna ijar-
lægðar, hvaða hluti má fá keypta
eða búna til innan 500 mílna fjar-
lægðar o.s.frv. og þá t.d. í sam-
vinnu margra smárra fyrirtækja,
sem fyrir eru. Þá hluti, sem þarf
að fá að um lengri leið, getum við
ekki framleitt eða útvegað á sam-
keppnishæfu verði á við framleiðslu
Asíulanda. Við einbeitum okkur því
að hlutum til bílaframleiðsiu, sem
hægt er að framleiða eða fá keypta
innan 500 mílna íjarlægðar frá
hugsanlegri staðsetningu bflaparta-
verksmiðju í Wales. Síðan leitum
við uppi hina stóru framleiðendur í
bílaiðnaðinum í heiminum og skoð-
um þá. Hverjir þeirra hafa enga
framleiðslu í Wales, Stórá-Bretlandi
eða í Evrópu? Um það bil 80 slík
stórfyrirtæki, sem nú framleiða eða
gætu framleitt hluti fyrir samsetn-
ingarverksmiðjur t.d. General Mot-
ors eða Toyota, háfa enga fram-
leiðslu í Evrópu. Þessi 80 fyrirtæki
tökum við til sérstakrar skoðunar,
fulltrúar okkar berja þar að ðyrum
og kynna fyrir stjórnendum þeirra
þá kosti, sem Wales hefur upp á
að bjóða vilji þeir halda innreið sína
á evrópskan markað. Erindrekar
okkar koma vel undirbúnir til slíkra
kynningarfunda og kynningin ber
iðulega árangur.“
Mestar fjárfestingar í bifreiða-
og rafeindaiðnaði
„Hvaða fjárfestingakostir eru
vinsælastir hjá erlendum fjárfest-
um, sem velja Wales sem athafna-
svæði?“
„Um 90% af beinum, erlendum
fjárfestingum hafa átt sér stað í
framleiðsluiðnaði. Þar er tvennt
einkum áberandi. Annars vegar er-
lendar fjárfestingar í bifreiðaiðnaði,
þ.e. í framleiðslu hluta í bíla, sem
fara til samsetningar annars stað-
ar. Hins vegar er það tölvu- og
rafeindaiðnaður. Um 40% af allri
erlendri fjárfestingu í Wales er í
sambandi við þann iðnað.
Tölvu- og rafeindaiðnaðurinn
hér í Wales er bundinn við lokastig
framleiðslunnar, þ.e. framleiðslu á
tækjum beint til notenda. Við
framleiðum ekki örgjörva hér eða
önnur aðföng heldur sjáum um
samsetninguna sjálfa. Hér í Wales
eru framleidd videotæki, hljóm-
flutningstæki, útvörp, tölvur og
slík tæki undir heimsþekktum
merkjum svo sem Sony, Panasonic
og Hitachi en hér á sér ekki stað
nein framleiðsla á tölvukubbum,
örgjörvum, smárásum eða öðrum
slíkum hlutum. Við vildum gjarna
geta komist inn í þess háttar fram-
leiðslu, en það er miklum erfiðleik-
um háð. Samkeppnin er þar feiki-
mikil og erfitt að btjóta sér braut
þangað inn.
Um 30% af erlendri fjárfestingu
í Wales eru svo í bílaiðnaðinum.
Engir bílar eru þó framleiddir hér,
þ.e.a.s. samsetningin fer annars
staðar fram. í Wales eru hins vegar
framleidd ýmis aðföng fyrir sam-
setningaverksmiðjurnar, eins og
áður sagði.
Stærstur hluti hins erlenda fjár-
magns kemur frá Bandaríkjunum,
eða um 45%. Frá meginlandinu
koma um 18% og afgangurinn víða
annars staðar frá.“
MARKAÐSSKRIFSTOFAN, WDA, hefur aðalskrifstofur sínar í
þessari byggingu í miðborg Cardiff. Stofnunin hefur til umráða
þriðjung byggingarinnar.
ÖFUGT við það, sem margir gætu haldið, er Cardiff nýtískuleg borg. Miðborgin er sérlega aðlað-
andi, mikið um göngugötur, húsin ekki háreist en flest nýuppgerð og vel við haldið. Víðáttumik-
ið, gamalt borgarvirki setur svip sinn á miðborgina. Innan virkisveggjanna er oft mikið mannlíf.
Breytingar í aðsigi
„Eftir hvaða erlendri fjárfestingu
sækist þið helst?“
„Við höfum verið á höttunum
eftir íjárfestingu til framleiðslu á
hátæknivarningi, einkum á sviði
bílaframleiðslu og í rafeindaiðnaði.
Það hefur borið ágætan árangur.
Nú viljum við hins vegar víkka svið-
ið og höfum beint athyglinni að
stuðningsgreinum við sjálfan fram-
leiðsluiðnaðinn svo sem á sviði fjar-
skipta og símaþjónustu, hönnunar,
trygginga, fjármögnunar, lögfræði-
þjónustu o.s.frv.
Við töldum upphaflega, að slík
starfsemi myndi fylgja sjálfkrafa
í kjölfar eflingar framleiðsluiðn-
aðarins, en svo hefur ekki orðið.
Þrátt fyrir það, að okkur hefur
gengið vonum framar að efla
grunnframleiðsluna sjálfa hefur
þjónustuiðnaðurinn við hana ekki
vaxið að sama skapi. Iðnaðarupp-
bygging hér hefur t.d. orðið tvisvar
sinnum meiri, en í Stóra-Bretlandi
og frá 1990 hefur rafeindaiðnaður
hér aukist um 50%. Samt hefur
þjónustustarfsemi við þessa grunn-
framleiðslu lítið vaxið. Það kom
okkur á óvart.
Þess vegna erum við nú að skoða
hvert stórfyrirtæki, sem starfar
hér eins og t.d. Sony og önnur al-
þjóðleg fyrirtæki, sækja þessa
þjónustu. Hvaðan kaupa þau hana,
hvert leita þau eftir hönnun, lög-
fræðiráðgjöf, bankaviðskiptum,
síma- og fjarskiptaþjónustu
o.s.frv.? Þetta skiptir miklu máli
ekki síst vegna þess, að þessar
stuðnings- og þjónustugreinar eru
mjög mannaflsfrekar og þar eru
yfirleitt borguð há laun. Okkur
hefur ekki enn tekist að ná til okk-
ar umtalsverðri starfsemi af þess-
um toga en við erum að vinna að
því. Það er í senn erfitt og krefj-
andi viðfangsefni.“
300 markaðsskrifstofur
í Evrópu
„Hvað telur þú að gera þurfi til
þess að auka erlendar fjárfestingar
í Wales í framtíðinni?"
„Við verðum að auka samkeppn:
ishæfni okkar og markaðssókn. í
upphafi áttunda áratugarins voru
t.d. aðeins þijár markaðsskrifstofur
á borð við okkar í allri Evrópu. Nú
eru þær 300 og allar á höttunum
eftir að auka ljárfestingar í sínum
heimalöndum. Samkeppnin er því
mikil og fer vaxandi.
I öðru lagi er stöðugt minna um
það, að alþjóðleg stórfyrirtæki reisi
ný fyrirtæki frá grunni (greenfield
site investments). Þessi fyrirtæki,
sem áður komu og byggðu nýjar
verksmiðjur, eru nú að leita eftir
samstarfsverkefnum, samruna við
eldri fyrirtæki o.s.frv. Líftími nýrr-
ar framleiðsluvöru er stöðugt að
styttast, ekki síst í rafeindaiðnað-
inum, þannig að mikil fjárhagsleg
áhætta er tengd sérhverri nýrri
framleiðslu. Stórfyrirtækin fara
sér því hægt í að reisa nýjar verk-
smiðjur um þessar mundir og því
meiri ástæða er til þess fyrir okkur
að leggja áherslu á uppbyggingu
þjónustu- og stuðningsgreina við
framleiðsluiðnaðinn fremur en að
reyna að fá fleiri og stærri nýjar
verksmiðjur eins og við gerðum
áður.“ t
Jákvæð viðhorf hjá almenningi
„Hver eru viðhorf almennings í
Wales til erlendrar fjárfestingar?"
„Þau eru mjög jákvæð. Fólki hef-
ur skilist, að erlend fyrirtæki hafa
margt að bjóða bæði fólki og fyrir-
tækjum í Wales. Erlendu fýrirtækin
flytja með sér nýja tækniþekkingu
og nýja verkkunnáttu. Þau vinna í
samstarfi við heimaaðila og fram-
leiðendur til þess að bæta framleiðsl-
una, bæta skipulag, auka framleiðni
og framleiðslu. Áhrif fjölþjóðafyrir-
tækjanna á heimafyrirtækin eru
mjög áberandi og allur almenningur
gerir sér grein fyrir því, að þau
hafa einnig mjög jákvæð áhrif á
efnahagslífið. Hér gætir ekki Jengur
neins ótta um, að útlendingarnir séu
að taka völdin. Ef tekið er t.d. dæmi
af Sony, sem kom hingað árið 1974,
þá hefur starfsemi Sony hér tólffald-
ast á árunum, sem liðið hafa síðan,
þannig að öllum má ljóst vera að
ágóðanum, sem Sony hefur haft
hér, hefur verið ráðstafað til fjárfest-
inga og til fjölgunar atvinnutæki-
færa í Wales.“
Opinberir styrkir til nýrra
fyrirtækja
„Hvaða opinberir styrkir bjóðast
fyrirtækjum, sem setjast að í Wal-
es?“
„Þau fá ekki meiri fyrirgreiðslu
hér, en á öðrum sambærilegum
stöðum í Stóra-Bretlandi. Landinu
er skipt upp í svonefnd ljós-græn
svæði og dökk-græn svæði, svoköll-
uð þróunarsvæði, auk hvíts svæðis.
Nýtt fyrirtæki, sem haslar sér völl
á dökk-grænu svæði, fær fjárstuðn-
ing frá ríkisstjórninni, stofnstyrk,
sem getur numið u.þ.b. 10 þús.
enskum pundum á starfsmann.
Nýtt fyrirtæki á ljós-grænu svæði
getur fengið allt að 5 þús. punda
stofnstyrk en það fer þó nokkuð
eftir því hvers konar fyrirtæki um
er að ræða. Nýtt fyrirtæki, sem
hefur starfsemi á hvítu svæði, fær
ekkert. Þetta er hin almenna regla.
Hér hjá WDA bjóðum við hins
vegar hugsanlegum fjárfestum
„pakkalausn" við þeirra hæfi þar
sem m.a. er boðið upp á aðlaðandi
og vel skipulögð athafnasvæði og
lóðir undir atvinnureksturinn, þjálf-
unaráætlanir fyrir starfsfólk í sam-
vinnu við verslunarráð og iðn-
fræðsluráð svo nokkuð sé nefnt.
Við bjóðum þeim ekki bara upp
á stofnstyrkinn frá ríkisstjórninni
heldur heildarlausn, sem útlending-
um þykir mjög aðlaðandi.“
Möguleikar Islands - öflugur
einkarekstur og óhindrað
markaðsaðgengi að ESB
Að lokum spurði ég Brian Morg-
an um hvað hann héldi að ísland
gæti gert til þess að auka erlenda
fjárfestingu í atvinnulífi lands-
manna. Brian Morgan vildi ekki tjá
sig mikið um það efni, enda sagðist
hann ekki þekkja nægilega vel til
efnahags- og stjórnmála á íslandi.
„Eg get þó sagt,“ sagði Brian
Morgan, „að landið hefur haft orð
á sér fyrir óstöðugt efnahagslíf og
mikla verðbólgu. Þó mikill árangur
hafi náðst til þess að auka stöðug-
leika og lækka verðbólgu á undan-
förnum árum á íslandi, tekur samt
nokkurn tíma að breyta þeirri
ímynd. Ef ykkur tekst að varðveita
stöðugleika og lága verðbólgu
áfram mun það þó gerast.
I öðru lagi er líklegt, að íslending-
ar, eins og aðrar Norðurlandaþjóðir,
hafi varasamt viðhorf til hlutverks
hins opinbera. Fólk í þessum löndum
hefur gjarna haldið, að ríkisvaldið
geti eytt stöðugt meiri fjármunum
í velferðarkerfið og gert alit fyrir
alla; séð öllum fyrir vaxandi gæðum.
En einhver verðui' að borga brús-
ann. Það er ekki hægt að gera nema
atvinnulífíð rísi undir því. Fjármunir
verða ekki skapaðir af engu.
Ef við lítum til þess, sem gerst
hefur hér í Wales til dæmis, þá
háttaði svo til í upphafi áttunda
áratugarins, að meirihluti vinnu-
aflsins var í störfum fyrir hið opin-
bera. í opinberri þjónustu, í ríkis-
reknum kolanámum, í ríkisreknum
stáliðjuverum, í ríkisreknu heil-
brigðiskerfi o.s.frv. Á aðeins fimmt-
án árum hefur gerbreyting orðið
á. Nú er mikill meirihluti fólks starf-
andi hjá fyrirtækjum í einkageiran-
um. Þessi breyting hefur styrkt
atvinnulíf okkar. Traust atvinnu-
starfsemi einkaaðila án aðildar rík-
isins eða sveitarfélaga er mikils
virði í augum eriendra fjárfesta því
það ber vitni um sterkt atvinnulíf,
sem stendur á eigin fótum.
Erlendir íjárfestar eru mjög
kröfuharðir um efnahagslegt um-
hverfi í þeim ríkjum þar sem þeir
setjast að. Þeir vilja sjá sterka,
fijálsa atvinnustarfsemi og öflugt
einkarekið atvinnulíf með smærri
fyrirtækjum, sem geta séð þeim fyr-
ir aðföngum. Ef þú getur ekki boðið
upp á lífvænlegt umhverfí einka-
rekstrar færðu slíka fjárfesta ekki
til þín. Sannfærist íslendingar ekki
um, að öflugur einkarekstur í at-
vinnulífinu sé ákjósanlegur er ekki
líklegt að þeim auðnist að fá mikið
af erlendu fjármagni til landsins.
Að lokum má ekki gleyma mikil-
vægi markaðarins,“ sagði Brian
Morgan. „Hin mikla atvinnuupp-
bygging, sem orðið hefur hér í
Wales, hefði aldrei orðið ef við hefð-
um ekki getað boðið upp á ótak-.
markaðan aðgang að markaði Evr-
ópusambandsins. Lítil þjóð, sem
ekki hefur á boðstólum hindrunar-
laust aðgengi að slíkum markaði
fyrir alla framleiðslu sína, á ekki
margra kosta völ.“
Höfundur stundaði framhaldsnám
íhagfræði við Háskólann í Cardiff
1994-1995 og lauk mastcrsprófi
þaðan í alþjóðahagfræði og alþjóð-
afjármálum.