Morgunblaðið - 04.04.1996, Qupperneq 28

28 D FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
w
Sólin er annar guð. Hún er auga
Tororots og sér það sem gerist í
mannheimi. Þegar kúm er stolið,
en þær eru helsta fasteign manna
og efnahagslegt öryggi, er hún
ákölluð til hjálpar. Allt það besta
kemur úr austri, þar sem sólin
kemur upp, kallað auga sólarinn-
ar. Þess vegna er mjög mikilvægt
að sumar athafnir fari fram við
sólarupprás. Ein skýringin á tilurð
Pókotmanna er að þeir séu uppr-
unnir í auga sólarinnar, þ.e. í
austri. Það er mjög ljótt blótsyrði
að segja einhveijum að fara þang-
að sem sólin sest, þ.e. ganga niður
með sólinni. Þar er myrkur og
vont að vera. í hreinsunarathöfn-
um eru illir andar reknir þangað.
Pókotmenn hafa einnig regng-
uð, Ilat. Hann hlýðir Tororot og
heldur aftur af regninu ef menn
(Ljósmyndari: Kjartan Jónsson)
NAUTGRIPIR eru mjög mikilvægir í menningu Pókotmanna.
Þeir eru notaðir sem fórnir í mikilvægum athöfnum.
hafa brotið reglur samfélagsins og
syndgað þannig. Hann hefur
marga mannlega eiginleika og
stendur mönnum mun nær en hin-
ir guðirnir. Hann á það til að gift-
ast dætrum manna.
Samfélag lifenda og dauðra
Það eru þó andar forfeðranna,
sem standa mönnum næst. Þeir
taka þátt í daglegu lífi þeirra. Til-
veru manna er ekki lokið, þegar
þeir deyja, svo fremi sem þeir hafa
eignast afkomendur, er minnast
þeirra með virðingu og gefa þeim
að borða. Andar forfeðranna halda
sig í nágrenni við heimili afkom-
endanna og vaka yfir velferð
þeirra, en búa einnig í anda barna-
barna sinna. Þeir beita refsingum
sé virðingu þeirra stórlega misboð-
ið eða fólk brýtur gróflega reglur
samfélagsins. Á tímamótum eru
þeir beðnir ásjár og blessunar.
Þegar hið illa hendir spyija menn:
Hvers vegna gerðist þetta? Ýmsir
töframenn hjálpa til við að finna
svarið.
Fyrstan ber að nefna þann, sem
kastar upp sandölum og rýnir í
legu þeirra og innbyrðis afstöðu,
eftir að þeir eru lentir. Annar les
út úr innyflum kúa, geita og kinda
eða lifur þessara dýra. Enn fremur
eru til menn, sem lesa út úr mynstri
skánarinnar, sem myndast á fló-
aðri mjólk með svipuðum hætti.
Þegar orsök slyssins, sjúkdóms-
ins eða þurrksins hefur verið fund-
in, þarf að vinna bug á vandanum
og koma tilverunni aftur í jafn-
vægi. Oft eru það illir andar ef
einhveiju tagi, sem eru orsakavald-
arnir eða þá syndir mannanna.
Venjulega er vandinn leystur með
því að fórna geit eða kind. Þá er
innihaldi vambarinnar roðið á þá,
sem ógæfan hefur dunið á. Síðan
eru illu andarnir særðir burt. Þeg-
ar mikið liggur við, er nauti fórnað.
Forfeðraandarnir hverfa í safn
óskilgreindra illra anda eða hverfa
alveg, þegar minning þeirra fyrn-
ist. Tilvera eftir það er mjög óviss.
Enginn dómur er í trúarbrögðum
þeirra í ætt við hugmyndir kris-.
tinna manna.
Pókotmenn lifa hér og nú. Það
skiptir mestu máli. Því er fyrir öllu
að njóta þess, verða ríkur af dýr-
um, eignast margar konur og sem
flesta afkomendur, sem bera minn-
Þegar karlinn var búinn að
syngja óðinn um tuddann sinn,
kom annar og útmálaði fegurð og
styrkleika síns nauts og þannig
koll af kolli. Það er óþekkt á þessu
svæði að syngja um fagrar konur!
Það er ekki ofmælt að Pókot-
menn í Kenýu meti nautgripina
sína mikils. Sögð er saga um mann,
sem átti fjögur naut með horn, er
höfðu verið sveigð á þann hátt, sem
fallegast þykir, annað niður og
fram, en hitt út til hliðar. Hann
þreyttist aldrei að horfa á þau og
dást að fegurð þeirra. Eitt sinn
komu menn frá nágrannaþjóð-
flokknum og stálu þeim. Þetta var
svo mikið áfall að hann lagðist í
rekkju í sorg og þunglyndi og dó!
Pókotmenn gangast undir
manndómsvígslu. Á þeim tíma
læra þeir mikið um siði og trú þjóð-
flokksins. Þá bindast þeir sterkum
böndum við uppáhaldsnautið sitt
og lofa jafnvel að veija það þótt
það kosti þá lífið. Þá fá þeir nýtt
nafn, sem dregið er af nautinu
þeirra, þ.e. lögun hornanna, lit
þeirra o.s.frv.. Það er til marks um
hve nautgripirnir eru mikilvægir
fyrir þeim, að til eru a.m.k. 200
kúamannanöfn.
Auga guðs
Það var skaparinn, Tororot, sem
gaf þeim kýmar, en einnig geitur
þeirra og kindur. Að sumra áliti
gæti það reitt hann til reiði að
koma með nýjar tegundir húsdýra.
Kýrnar gætu e.t.v. misst nytina
eða einhver önnur óáran hent.
Tororot er eins konar háguð, fjar-
lægur, ekki þátttakandi í daglegu
lífi fólks. Hann er æðstur guð-
anna. Hinir lúta honum. Tororot
er yfirleitt kallaður með nafni, en
einnig faðir, vegna þess að hann
er skapari allra Pókotmanna og
dýra þeirra. Hann einn getur kom-
ið á jafnvægi í tilverunni, sem birt-
ist í friði, fijósemi og nægtum.
Stundum er hann kallaður konung-
ur, er ríkir yfir sköpuninni. Annað
nafn er hlustandi. Hann heyrir öll
hljóð tilverunnar, allt sem gerist á
meðal manna og veit hvað býr í
hjörtum þeirra. Eitt nafna hans
er „sá, sem allt skilur“, annað „sá
sem tekur“, þ.e. líf syndara. Stund-
um reita menn hann svo til reiði
með syndum sínum að hann sendir
þeim sjúkdóma, þurrk eða einhvern
skæðan nautgripasjúkdóm. Samt
er Tororot álitinn góður. Gjörðir
hans eru alltaf réttar og því er
hann hafinn yfir alla gagnrýni.
Fólk biður sjaldan til hans, en ger-
ir það, þegar önnur úrræði hafa
brugðist. Hann er talinn búa á
hæsta fjalli héraðsins, Mtelo.
kotmenn í Kenýu, en hann bjó meðal þeirra í tíu ár.
MARGT fólk hafði
safnast saman á flöt
í fjallshlíðinni og söng
við taktfast lófaklapp
og bjölluhringl.
Dimmur og breiður
ómurinn barst um
Ijöllin í kring. Ég gekk
á hljóðið. Þarna var
fólk á öllum aldri.
Elstu karlamir skört-
uðu sínu fegursta,
húfum úr mannshári
skreyttum dúskum
með sterkum litum.
Þeir höfðu um sig
svartar skikkjur með
litríkum mynstrum og
bjöllur um hnén, sem
eldsmiðurinn hafði búið til. Þegar
trampað var, hringlaði vel í þeim
svo að þær lögðu dijúgan skerf til
taktfastrar tónlistarinnar. Flestir
stóðu í kringum opið svæði, sem
var dansvöllurinn. Um 20 manns,
helmingurinn karlmenn og helm-
ingurinn konur, stóðu í tveimur
röðum andspænis hvor annarri.
Fulltrúi úr hvorri röð steig síðan
fram og hoppuðu þau
beint upp í loft hvort
á'móti öðru, karlmað-
urinn sýnu hærra en
konan. Einsöngvari
söng um fallega nautið
sitt, sem ekkert jafn-
aðist á við. Textinn var
saminn um leið og
sungið var. Allur hóp-
urinn söng viðlagið,
klappaði og notaði
rytmahljóðfærin af
kappi. Þarna var mikil
stemmning.
Texti söngsins fjall-
aði um það er ein-
söngvarinn var heima
og horfði og horfði á
nautið sitt. Augun urðu aldrei
fullsödd af hinni miklu fegurð, sem
fyrir augu bar. Hugsaðu þér feg-
urðina: „Horn nautsins standa
beint út til hliðanna (voru gerð
þannig af manna völdum). Hvítar,
láréttar línur liggja þráðbeint eftir
endilöngum líkamanum. Skinn
hans er eins og feldur skógarapa.
Ég er fullur undrunar."
Kjartan
Jónsson
Líf í nútíð
Kenýabréf
Kjartan Jónsson, kristniboði, fjallar hér um Pó-