Morgunblaðið - 23.06.1996, Síða 30

30 SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
+ Bogi Ingjaldur
Guðmundsson
fæddist í Sjólyst á
Hellissandi 18. des-
ember 1917. Hann
andaðist í Sjúkra-
húsi Reykjavíkur
10. júní síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Guðmundur
Þorvarðarson
skútuskipstjóri á
Hellissandi, f. 12
janúar 1880, d. 11.
júni 1952, og eigin-
kona hans Sigríður
Bogadóttir Gunn-
laugsson frá Flatey f. 7. júlí
1886, d. 6. september 1961.
Börn þeirra auk Boga voru
Lárus Skúli Guðmundsson, f.
23. ágúst 1910, d. 11 mars 1960,
og uppeldisdóttir þeirra hjóna
var Guðrún Hildur Lárusdóttir.
Bogi ólst upp hjá Lárusi Skúla-
syni fyrrverandi skipsformanni
í Höskuldarey og síðar útvegs-
bónda á Sandi undir Jökli. Hinn
18. desember 1943 kvæntist
Bogfi eftirlifandi eiginkonu
„jflt sinni, Petrínu Margréti Magn-
úsdóttur, f. 20.5. 1921. Foreldr-
ar hennar voru Magnús Péturs-
son verkamaður í Reykjavík,
ættaður frá Miðdal í Kjós, f.
Stórvinur minn Bogi Ingjaldur
Guðmundsson er látinn. Hann var
í farsælu hjónabandi með föður-
systur minni Petrínu Margréti
Magnúsdóttur í 53 ár. Hann var
maður trúr, traustur, ósérhlífinn,
þolinmóður, víðlesinn og nægju-
samur.
Bogi fæddist í lok árabáta- og
skútutímabilsins á Snæfellsnesi en
Guðmundur faðir hans ólst upp hjá
14.9. 1891, d. 9.1.
1981 og Pálina
Þorfinnsdóttir
verkakona í Reykja-
vík, ættuð frá
Hurðarbaki í Kjós,
f. 18.4.1890, d. 19.7.
1977. Petrína og
Bogi eignuðust eina
dóttur, Sigríði, f.
23.11. 1943. Eigin-
maður hennar var
Foster A. Hockett.
Börn þeirra eru: 1)
Þór Hockett, f. 9.8.
1963. 2) Pétur Bogi
Hockett, f. 19.12.
1966. 3) Stephanie Sunna Hoc-
kett, f. 2.10. 1970. 4) Allan Örn
Hockett, f. 3.7. 1973. Bogi lauk
prófi frá stýrimannaskólanum
á ísafirði 1942. Hann var stýri-
maður á ýmsum skipum til 1947
en þá gerðist hann verkstjóri
hjá hf. Eimskipafélagi Islands.
Hann vann samfellt hjá Eim-
skip til 1975 en gerðist þá verk-
stjóri hjá íslenskum aðalverk-
tökum á Keflavíkurflugvelli til
1985 er hann varð verksljóri
fyrir Aðalverktaka við Höfða-
bakka til ársins 1990.
Utför Boga fór fram í kyrr-
þey frá Fríkirkjunni í Reykja-
vík hinn 19. júní.
Lárusi Skúlasyni útvegsbónda og
sveitarhöfðingja á Sandi. Eftirfar-
andi segir; Jens Hermannsson,
Breiðfirskir sjómenn, 1976:135:
„Einn af sonum Skúla Jónssonar
frá Hallsbæ, sem fórst við Ólafs-
víkurenni 1852, var Lárus Skúla-
son útvegsbóndi á Sandi. Við frá-
fall föðurins tvístraðist barnahóp-
urinn. Lárus var tekinn til fósturs
af fornkunningjum foreldra sinna,
MIIMIMINGAR
Jóni Bergssyni hreppstjóra í Bro-
key og konu hans Hildi Vigfúsdótt-
ur, og þar er hann óslitið til 1876,
en þá er hann 32 ára að aldri (f.
1844). Þá kvæntist hann Guðrúnu
Oddsdóttur smiðs á Ormstöðum á
Skógarströnd og reisa þau bú að
Hálsi í sömu sveit. Ekki varð þeim
hjónum barna auðið, en eftir 6 ára
búskap taka þau til fósturs Guð-
mund frænda Lárusar Þorvarðar-
sonar Jónssonar (faðir Boga inn-
skot höf.), þá þriggja ára að aldri.
Árið eftir bregða þau búi og flytja
búferlum út á Hellissand og gerð-
ist nú þessi hartnær fimmtugi
sveitabóndi sjómaður og útvegs-
bóndi undir Jökli. Ekki má þó líta
svo á, að Lárus hafi lítið þekkt til
sjómennsku. Hann hafði róið marg-
ar vertíðir undir Jökli, einkum
meðan hann var í Brokey, en haust
og vor í Höskuldarey, svo ljóst er
að hann var enginn viðvaningur í
listinni. Ekki hafði hann grasnytjar
en settist að í tómthúsbæ, sem
Salarbúð hét. Þar bjó hann til 1890.
Lárus hefur verið allvel fjáður, er
hann kom á Sand, en almæli er,
að með ráðdeild og hagsýni, sam-
fara kappi og dugnaði hafi hann
efnast allvel á Sandi. Árið 1891
byggði hann sér snoturt timbur-
hús, sem nefnt var Nýjahús." Þetta
hús er nú í endurnýjun og verður
kallað Lárusarhús. Ög síðar í sömu
heimild: „Árið 1911 kvæntist Lárus
að nýju. Hann var þá 67 ára að
aldri, en konan stóð á tvítugu,
Málfríður Sigurðardóttir að nafni,
fædd 13. júlí 1891, dóttir Sigurðar
Bergssonar og Kristínar Þorkels-
dóttur frá Móabúð. Sigurður
Bergsson dó 18. júlí 1905 á Hellis-
sandi, 57 ára að aldri. Önnur börn
þeirra voru: Þorsteinn fæddur 1888
og Hildur fædd 1895. Lárus og
Málfríður giftust 26. júlí 1911. Þau
eignuðust tvö börn, Skúla Siguijón
og Guðrúnu Hildi. Málfríður dó
eftir 10 ára hjúskap þrítug að aldri,
en hinn hartnær áttræði öldungur
stendur eftir í brimróti lífsins,
þrekinn og þolinn svo furðu sætir,
BOGIINGJALDUR
GUÐMUNDSSON
sækir sjóinn og lemur hinn gráa
sæ, að vísu ekki nema vor- og
sumarmánuðina. Vetrarvertíðar-
róðrana hefur hann lagt niður.
Dagsverkinu er lokið.
Guðmundur Þorvarðarson (faðir
Boga innskot höf.), fóstursonur
hans, er kvæntur Sigríði Bogadótt-
ur frá Flatey, ötull og ótrauður sjó-
maður, og Lárenzía er gift Jóhanni
Jónssyni Jónssonar frá Munaðar-
hóli. Þau fimm ár, sem öldungurinn
á eftir ólifað, sækir hrörnunin hann
heim, og 27. mars 1925 lokar hann
augum sínum í hinum síðasta
svefni, 82 ára að aldri.“
Árið 1925 þegar uppeldisfaðir
föður Boga lést var Bogi átta ára
gamall. Síðar í sömu frásögn kemur
fram að faðir Boga, Guðmundur
Þorvarðsson, réri með fósturföður
sínum allt fram að andláti hans.
Lífsbaráttan var hörð á þessum
árum og mikið um sjóskaða á opn-
um skipum fyrir opnu hafi. Þá var
Hellissandur algjörlega einangrað
sjávarþorp. Hvorki akvegur né veg-
ur fyrir vagna var fyrir Enni á þess-
um árum og kom ekki fyrr en löngu
síðar. Ef einhver kom í heimsókn
þurfti að sækja hann á báti fyrir
Enni til Ólafsavíkur. Akvegur frá
Búðum vestur fyrir Jökul að Sandi
kom ennþá síðar.
Guðmundur faðir Boga sem
fæddist 1880 fór upp úr aldamótum
til Röjne í Danmörku og tók þar
próf í skipstjórnarfræðum (Karvel
Ógmundsson, Sjómannsævi 1981:
100). Hann hefur eflaust verið kost-
aður til náms af Lárusi uppeldisföð-
ur sínum en eins og fram kemur
fyrr í þessari grein réri Guðmundur
með honum uns hann lést 1925.
Guðmundur bjó ásamt konu sinni
Sigríði Bogadóttur í Sjólyst á Sandi.
Guðmundur var ötull skipstjórnar-
maður og formaður á bátum og
skipum frá vesturlandi og Vest-
fjörðum meðan hans naut við.
Móðir Boga, Sigríður Bogadótt-
ir, dóttir Gunnlaugssonar útvegs-
bónda í Flatey, var einnig mikill
skörungur. Hún var ljósmóðir á
Sandi og aðstoðarmaður Arngríms
læknis í Ólafsvík. Meðan hennar
naut við á Sandi komu allir sem
slösuðust á sjó eða landi til hennar
og ef einhver kona var í barnsnauð
var bankað upp hjá Sigríði og hún
gerði að sárum og gaf lyf sam-
kvæmt bestu samvisku og í sam-
vinnu við Arngrím, sem kom fyrir
Enni einu sinni í viku til að sinna
sjúklingum og endurnýja lyfja-
birgðir hennar, ef fært var á sjó
milli Ólafsvíkur og Hellissands.
Fólk á Sandi ber henni gott orð
fyrir fórnfúst starf í þágu þorpsins
og nærliggjandi bæja.
í þessu umkverfi ólst Bogi upp.
Þarna ræður lífsbaráttan ríkjum.
Forfeður hans höfðu ekkert, nema
afla fanga fyrir opnu hafi. Mann-
skaðar voru algengir og margir
frændur hans létu lífið við sjósókn
á opnum árabátum og seglskútum.
Þetta umhverfi hefur mótað barnið
og unglinginn í uppvextinum.
Fyrir fermingu fór Bogi með föð-
ur sínum í sjóróðra og stundaði sjó-
inn, fyrst á árabátum og síðar á
mótorbátum og fraktskipum fram
yfir stríð. Hann lauk prófi frá Stýri-
mannaskólanum á ísafirði 1942 og
var stýrimaður til 1947 er hann hóf
störf í landi hjá hf Eimskipafélagi
Islands. Hann var þar verkstjóri til
1975. Ef tóm gafst fór hann eina
og eina ferð með fragtskipum Eim-
skips til útlanda.
Árið 1975 gerðist hann verk-
stjóri hjá íslenskum aðalverktökum
á Keflavíkurflugvelli og 1985 verk-
stjóri hjá Aðalverktökum við bygg-
ingar þeirra á Höfðabakka 9 í
Reykjavík til 1990.
Hann var hörkuduglegur, sann-
gjarn og ósérhlífinn verkstjóri og
hélt verndarhendi yfir skjólstæð-
ingum sínum. Öll störf sem Bogi
tók sér fyrir hendur leysti hann
af trúmennsku og skyldurækni,
það var honum í blóð borið. Hann
var heppinn að engin meiriháttar
slys urðu á hans langa verkstjóra-
ferli.
Eftir að hann hætti störfum hjá
+ Axel Valdi-
marsson fædd-
ist 15. apríl 1935.
Hann lést í Reykja-
vík 13. júní síðast-
liðinn. Axel var
sonur hjónanna
Valdimars A. Jóns-
sonar verkamanns
og Kristínar Ólafs-
dóttur klæðskera.
Axel átti einn bróð-
ur, Ólaf Steinar,
fyrrverandi ráðu-
neytisstjóra, f. 11.
ágúst 1931. Eigin-
kona hans er Fjóla
Magnúsdóttir kaupmaður. Þau
eiga fjögur börn. Axel starfaði
um árabil sem bréfberi á Póst-
húsinu í Reykjavík, en lengst
af hjá Reykhúsi SÍS við Rauð-
* arárstíg. Síðustu 10 árin hefur
Axel búið í sambýlinu, Stuðla-
seli 2.
Axel verður jarðsunginn frá
Fríkirlg'unni á morgun, mánu-
daginn 24. júní og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Axel, pattaralegur gleðimaður,
póstmaður og stoltur af því. Frek-
ur á athygli, og gat grætt með
stríðni sinni. Góður þegar hann
spilaði við okkur Yatzy og gaf
Póló að drekka. Þetta eru minning-
armyndir frá fyrstu æviárum mín-
um af Axel frænda, en þá bjuggum
við í sömu íbúð, og aftur síðar á
ævinni. Þá var Axel farinn að bjóða
Cool-sígarettur með Pólódrykkn-
um og hlýjan, nærgætinn faðm
þegar frænka var hnuggin. Þá var
oft gestkvæmt í Þverholtinu og enn
og aftur stal yndislegi Axel athygl-
inni, ýmist með einföldum hljóð-
færaleik, stökum um
gesti eða lygasögum
af sjálfum sér. Allir
sem vöndu komur sín-
ar i Þverholtið eiga
minningar af gleði-
stundum tengdum
þessum uppákomum.
Axel var eina systk-
ini föður míns, hann
var föðurljölskylda
okkar systkinanna, og
hans líf samtvinnað
okkar.
Þegar Axel var
íjögurra ára sýktist
hann af heilahimnu-
bólgu. Honum var ekki hugað líf,
en framvindan kom að óvörum.
Axel hristi af sér krumlur dauð-
ans, en eftir sátu áverkar. Andleg
geta hans varð ekki sú sama og
áður, hún varð önnur. Sumir
myndu ef til vill nota orðið þroska-
heftur um Axel, en það á við um
hann, eins og svo marga sem sett-
ir eru undir þessa skilgreiningu,
að þroskinn er fyrir hendi. Hann
er bara ekki sá sem við höfum
öðlast heldur sá sem einmitt er
sprottinn af reynslunni að vera
öðruvísi. Þannig var Axel, öðruvísi
og yndislegur.
Ég held að skynjun Axels á því
að vera öðruvísi hafi oft valdið
honum sársauka, sem á yngri árum
hans lýsti sér stundum í innri
spennu. Það er þung byrði og mik-
ið álag að þurfa stöðugt að laga
sig að heimi sem ekki aðlagast á
móti. Samt bjó Axel yfir meiri reisn
en flestir sem ég hef kynnst.
Það sem auðveldaði Axel lífíð
var tilfinningarík og djúpvitur
móðir, hið einstaklega elskulega
vinnuumhverfi sem hann varð að-
njótandi, eftir að hann hóf störf í
Reykhúsinu og sá stóri, trausti
vinahópur sem hann eignaðist.
Með sumum fór hann í ferðalög,
kirkju eða annað, með öðrum
dreypti hann á víni og fór á ball.
Og þá var Axel í essinu sínu. Dans
var hans mesta yndi, og Axel ró-
maður dansmaður, enda vann hann
ekki svo sjaldan til verðlauna í
Ásadansinum. Vinahópur Axels
samanstóð af körlum, en nokkrum
sinnum reyndu konur að smeygja
sér inn í líf Axels, án varanlegs
árangurs. Þar réð Axel ferðinni,
en síðar horfði hann með nokkurri
eftirsjá til þess að hafa aldrei gifst.
Axel var sannkallaður stemmn-
igsmaður. Engin hátíð hófst í mín-
um huga fyrr en Axel var mættur
í smókingnum, með virðulega
bumbu og vindil. Sannkallaður
hefðarmaður. Og hann var ekki í
nokkrum vandræðum með að fylla
út í ímyndina með skáldskap um
hin og þessi afrek sín og tókst þá
oft að blekkja nærstadda. Til dæm-
is laxveiðimanninn sem hlustaði á
Axel með andakt, eina kvöldstund,
lýsa veiðireynslu sinni í mestu lax-
veiðiám íslands.
Axel var eðlisgreindur og næm-
ur maður með listrænar taugar.
Hann þreifst vel í umhverfi sem
virti hans eiginleika og það gerðu
flest allir vinir mínir sem heim-
sóttu okkur í Þverhoitið. Skapandi
ungt menntafólk, sem hafði þau
áhrif að sköpunarkraftur Axels fór
að blómstra. Um leið og dyrabjöll-
unni var hringt, setti Axel sig í
stellingar og kastaði fram stöku
um gestkomendur, þar sem skynj-
un hans á persónuleika viðkomandi
var gjaman í forgrunni. Stundum
var þetta bráðfyndið, sérstaklega
þegar athugasemdirnar voru neyð-
arlegar og sannar. Axel hitti nefni-
lega svo oft naglann á höfuðið.
Myndlistarmennirnir í hópnum löð-
uðu fram myndlistarmanninn í
Axel þegar þeir gáfu honum striga
og olíuliti, vatnsliti og blöð og í
ljós fóru að koma ýmsar perlur sem
gestir fengu gjarnan að gjöf. Þá
fór enginn af bænum án þess að
hlusta á Axel flytja nokkur lög á
munnhörpu eða gítar, meira af vilja
en getu, en alltaf af tilfinningu.
Það er á þessum tíma sem Axel
veikist og fer í uppskurð. í annað
sinn á ævinni háði hann einvígi
við dauðann, sigraði, og eins og
áður sat hann eftir með áverka
eftir slagsmálin, t.d. minnisleysi.
Og í þriðja skiptið var fjölskyldan
kölluð að „dánarbeðinum“, árið
1986. Nú hafði Axel endanlega
misst getu sína til þess að búa
heima lengur, þrátt fyrir þá miklu
aðstoð sem foreldrar mínir hefðu
verið tilbúnir að veita honum
áfram.
Sambýlið í Stuðlaseli 2 varð
heimili Axels síðustu níu ár ævi
hans. Þrátt fyrir viðvarandi heilsu-
leysi er mér til efs að Axel hafi
átt mörg betri skeið í lífi sínu en
áriri í Stuðlaseli. Þar eignaðist
hann guðdómlega fjölskyldu í sam-
býlisfólki sínu og stuðningsaðila í
starfsfólki. Starfsfólki sem hefur
til að bera það tilfinningalega ör-
læti og ekki síður þann skilning
sem þurfti til þess að Axel fengi
notið sín. Og þegar við þökkuðum
þessu fólki fyrir hve gott það hefði
verið við Axel, horfði það á okkur
stórum augum og svaraði: „Já, en
annað var ekki hugsandi! Axel var
svo gefandi og góður. Það kom af
sjálfu sér.“ Við þökkum engu að
síður Helgu Birnu, Lofthildi,
Guðnýju, írisi og hinum fyrir alla
þá elsku og virðingu sem Axel
varð aðnjótandi.
Andlát Axels bar brátt að þrátt
fyrir heilsuleysi hans. Hann
greindist með krabbamein sem
ákveðið var að fjarlægja samstund-
is. Axel vaknaði aldrei til fulls á
ný. Dauðinn kom til hans í síðasta
sinn og í þetta skiptið streittist
Axel ekki á móti.
Lítill og grannur fór þessi stóri
maður frá okkur, en eftir situr
þéttur vefur minninga sem gott
er að vefja um sig og hjúfra sig
inn í. Ég þakka Axel fyrir gjöfula
samfylgd.
Kristín Ólafsdóttir.
Elsku Axel.
Það að hafa fengið tækifæri í
þessu lífi til að kynnast þér og að
eiga þig sem vin eru forréttindi.
Þessara forréttinda hef ég notið
og einnig sonur minn, sem biður
Guð á kvöldin um að passa vin
sinn hann Axel.
Síðast þegar við hittumst nokkr-
um dögum áður en þú kvaddir
ræddum við um sumarleyfið. Þig
langaði að ferðast í sumar - ferð-
ast til útlanda.
Nú hefur þú lagt í aðra för og
ég veit að á áfangastað verður þér
tekið opnum örmum.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Ég kveð þig, kæri vinur, og
þakka þér samveruna.
Fjölskyldu Axels sendi ég hug-
heilar samúðarkveðjur.
Guðný Stefánsdóttir.
Um sinn kveðjum við nú kæran
vin okkar, Axel Valdimarsson, og
þökkum honum fyrir samfylgdina.
Slíkan mann sem Axel kveður
maður aldrei alveg, svo rík áhrif
sem hann hafði með nærveru sinni.
Svo sterka trú á algóðan guð er
hann gaf okkur hlutdeild í á hveiju
AXEL
VALDIMARSSON