Morgunblaðið - 20.10.1996, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1996 B 11
fagleg vinnubrögð, byggð á traustri
þekkingu og rannsóknum fara sífellt
vaxandi. Það er heldur ekki vanþörf
á að efla vitund almennings um
„gæðakröfur" á þessu sviði. Það er
alltof mikið um „skottulækningar"
og alls konar hindurvitni. Erfitt er
að koma böndum á „töframenn" sem
auglýsa gylliboð, héðan eða að
handa, og að þeir hafi langþráðar
lausnir á takteinum við mannlegum
meinum, breyskleika eða illum örlög-
um. Fólk er oft varnarlaust gagnvart
slíkum ófögnuði. Á öld hraða og
tímaleysis freista skyndilausnir. Það
er erfitt að horfast í augu við sjálfan
sig og raunveruleikann, það gerir
kröfur að vinna í sínum málum af
eigin rammleik með hlutlausri að-
stoð. Fólk ætti ekki að hika við að
spyrja um menntun þeirra sem bjóða
meðferðarþjónustu af hvaða tagi sem
er.
Hlutverk félagsráðgjafa
Félagsráðgjöf byggist á þeim hug-
myndafræðilega og siðfræðilega
grunni að vinna beri út frá heildar-
sýn, leggja áherslu á skilning á sam-
henginu en ekki aðeins á sjúkdóm-
seinkenni eða einstök, afmörkuð at-
riði. Sjálfsákvörðunarréttur og mikil-
vægi þess að hjálpa fólki til að hjálpa
sér sjálft, innan fjölskyldu og utan,
er aðalmarkmið félagsráðgjafar. Fé-
lagsráðgjafar búa heldur ekki til
vandamál, eins og stundum er slegið
fram í gamni eða alvöru - ekki frek-
ar en læknar búa til sjúkdóma. Fé-
lagsráðgjafar eru þjálfaðir í að greina
vanda, benda á leiðir og þróa lausnir
með skipulegum athugunum og
rannsóknum. Einnig koma orðum að
ýmsu sem erfitt er að horfast í augu
við. Hlutverk félagsráðgjafa er í senn
ábyrgðarmikið og umdeilt og það
kemur oft til örlagaríkra ákvarðana.
Einkum er vandasamt þegar þörf er
íhlutunar um einkahagi, gegn óskum
skjólstæðinga, eins og þegar ekki er
grundvöllur fyrir samstarfi en brotið
hefur verið á rétti einhvers t.d. með
ofbeldi, misbeitingu eða vanrækslu
innan fjölskyldu. Margir, sem slík
mál varðar, og sem ekki hafa önnur
ráð, reyna að nota fjölmiðla til að
fá samúð með sársaukafullum að-
stæðum sínum og vanmætti. Þannig
hefur oft verið dregin fram ímynd
sem byggist aðeins á annarri hlið
málg. Hin hliðin er oftast saga varn-
arlauss barns eða fullorðins einstakl-
ings sem á sér ekki málsvara í fjöl-
skyldunni eða þá að fjölskyldan hefur
ekki megnað að bregðast við á heppi-
legan hátt. Störf félagsráðgjafa
snerta oft viðkvæma strengi í bijóst-
um fólks.
Nýr vandi - ný þekking
Hafa félagsráðgjafar alltaf starfað
eins?
„Nútíminn krefst annars konar
færni og annarra viðhorfa en áður
giltu. Svörin eru ekki lengur til fyrir-
fram. Það þarf sífellt að endurmeta
þarfir og markmið og þróa nýjar
lausnir í takt við hinar stöðugu breyt-
ingar samfélagins. Atvinnuleysi birt-
ist t.d. öðruvísi í dag en í kreppunni
á fjórða áratugnum. Fólk á oftast
til hnífs og skeiðar, það er ekki leng-
ur hungur og barnamergð sem
sundrar fjölskyldum og kallar á að-
gerðir bamaverndaryfirvalda. Rann-
sóknir okkar á fjölskyldutengslum
og á nánum samskiptum hafa svipt
hulunni af ýmsum miður heppilegum
athöfnum sem gátu viðgengist innan
lokaðra veggja fjölskyldunnar í skjóli
friðhelgi einkalífsins og gamalla hug-
mynda um notkun valds. Fjölskyldu-
ofbeldi og misbeiting af ýmsu tagi,
m.a. kynferðisleg misnotkun á böm-
um eru fyrirbæri sem eru ekki aðeins
fordæmd í dag heldur hefur umræða
um þau verið opnuð þannig að auð-
veldara er fyrir fólk að vita hvemig
á að bregðast við. Það eru til úrræði
og aðstoð stendur til boða.“
Hvemig hafa þessar rannsóknir
þróast?
„Rannsóknir félagsráðgjafa og
annarra hafa haft mikil áhrif í þess-
um efnum. Þetta rannsóknaferli má
greina í tímabil. Á sjötta og sjöunda
áratug beindust rannsóknir að of-
beldi á bömum, á áttunda áratugnum
tóku við rannsóknir á ofbeldi gegn
konum en undanfarið hefur athyglin
æ meira beinst að kynferðislegri
misnotkun, sem snertir mörk og rétt
í mannlegum samskiptum bæði í fjöl-
skyldum og á vinnustöðum."
„Sjúklingar þurfa meira en hjúkr-
un og læknisþjónustu, það þarf að
veita þeim tilfinningalega og félags-
lega aðstoð. Aðstandendur þurfa
upplýsingar, stuðning og hjálp. Auk
ráðgjafar og stuðnings við skjólstæð-
inga þarf að sinna fræðslu og móta
viðhorf almennings og ráðamanna,
svo og að vinna að lagabreytingum
og vemda réttarstöðu skjólstæðinga
velferðarkerfisins. Félagsráðgjafar
starfa oft með hópum sem eiga und-
ir högg að sækja í samfélaginu sak-
ir fordóma og úrræðaleysis. í þeim
efnum er oft um að ræða margþætt
samfélagsstarf.
Fjárskortur - fjölgun nýnema
Miklar kröfur í starfi kalla á
trausta fræðilega þekkingu, persónu-
lega hæfni og faglega færni. Tengsl
háskóla og þjónustustofnana eru
brýn hér á sama hátt og í skyldum
starfsgreinum, t.d. hjúkrun og lækn-
isfræði. Nemendaijöldi hefur vaxið
stórlega í félagsvísindadeild síðast-
liðin ár og aðsókn í félagsráðgjöf að
sama skapi án þess að auknar fjár-
veitingar komi til í samræmi við
það. M.a. þess vegna er nú inntaka
nýnema takmörkuð í nokkrum grein-
um. Eins og sakir standa er aðeins
ein föst staða við námsbraut í félags-
ráðgjöf auk eins lausráðins kennara,
en önnur er nú í sjónmáli. Fjölmarg-
ir stundakennarar utan úr bæ leggja
hönd á plóginn í þessari grein sem
öðrum. Áð mínu mati er afar óhag-
kvæmt fjárhagslega, einkum þegar
til lengri tíma er litið að byggja svo
mjög á stundakennslu. Slíkt stuðlar
ekki að markvissri þróun í rannsókn-
um, stjómun og kennslu námsgrein-
ar. Það er hættulegt fyrir háskóla
þegar hæfir fræðimenn eru að kikna
undan stjórnunarálagi í stað þess að
sinna rannsóknum eins og oft er
reyndin við Háskóla íslands. Alit of
lítið er um aðstoðarfólk og þætti víða
ótrúlegt að fólk með langskóla-
menntun vinni almenn skrifstofu-
störf.
Rannnsóknir eru mikilvægar
Er þá hægt að sinna rannsóknum?
„Já, vissulega og það er talsvert
um samstarf við vettvang í þeim
efnum. Dæmi um verkefni í tengslum
við námsbraut í félagsráðgjöf eru
rannsókn á sjálfboðastörfum í sam-
starfi við Rauða kross Íslands, við
Blindrafélagið um félagslegar að-
stæður blindra og þáttur í saman-
burðarrannsókn um fjölskyldusam-
skipti í samvinnu við bandarískan
háskóla. Annað mál er að bæði er
tímafrekt og krefjandi að undirbúa
starfsþjálfunartíma nemenda og ekki
síður að mennta og þjálfa upp starfs-
þjálfunarkennara, en þeir eru öflugur
og mikilvægur hópur í kennslunni.
Undanfarið hafa hins vegar aðstæð-
ur farið harðnandi úti á stofnunum,
sem m.a. birtist í því að ekki er end-
urráðið í stöður, starfsemi dregst
saman og álag vex á þeim sem fyrir
eru. Það hefur ekki síst bitnað á
þeim reyndari og hæfu sem einmitt
sinna líka kennslu. Þannig höfum við
átt erfiðara með að tryggja nemend-
um starfsþjálfun á stofnunum sem
uppfylla kröfur okkar. Þessi atriði
öll valda því að orðið hefur að tak-
marka fjölda nemenda í félagsráðg-
jöf við 15 á ári. Það er þeim mun
bagalegra sem eftirspurn er talsverð
eftir félagsráðgjöfum á nýjum vett-
vangi, ekki síst úti á landi.
Hvernig eru
nýnemar valdir?
Umsækjendur um nám í félags-
ráðgjöf þurfa að leggja hart að sér.
Góðar einkunnir, starfsreynsla og
persónuþroski eru þættir sem inn:
tökunefnd grundvallar mat sitt á. í
tengslum við starfsþjálfun fer einnig
fram mat á hæfni nemanda m.a. á
því hvemig honum tekst að tengja
fræðilega þekkingu, hugmyndafræði
greinarinnar og sýna faglega færni
í verki. Margir afbragðs námsmenn
verða ekki alltaf endilega bestu fag-
mennirnir. Góður námsárangur er
vissulega frumforsenda þess að geta
starfað á grunni fræðilegrar þekk-
ingar og skilið hvemig rannsóknir
byggjast á efnivið úr reynslubrunni
á vettvangi í grein eins og félags-
ráðgjöf. Við vinnum að því að mennta
hæft fólk til faglegra starfa í samfé-
laginu, ráðgjafar, stjómunar- go
skipulagsstarfa og um leið búa það
undir að geta unnið að rannsóknum
og nýtt sér niðurstöður á markvissan
hátt.
Til
...sem vilja varðveita minningu barna sinna í myndum.
í tilefni af 70 ára afmæli félagsins verður Opið hús hjá
Portretljósmyndurum landsins vikuna 19.-26. október.
Komið við hjá Ijósmyndaranum og sjáið hvað við erum að gera
Eitthvert okkar hefur stíl og handbragð sem hentar þér.
Verið velkomin -heitt kaffi á könnunni og glaðningur fyrir börnin.
Opið virka daga kl.10-17. og um helgina kl.12-17
1 Árný Herbertsdóttir, Myndás, Aðalstræti 33, ísafirði.
2 Ásgrímur Ágústsson. Norðurmynd. Hafnarsræti 90, Akureyri.
3 Fríður Eggertsdóttir. Svipmyndir. Hverfisgötu 18, Reykjavík.
4 Guðmundur Kr. Jóhannesson. Nærmynd. Laugavegi 178, Reykjavík.
5 Haila Einarsdóttir. Ljósmyndastudió Höllu. Skólaveg 6, Vestmannaeyjum.
6 Kristján Sigurðsson. Ljósmyndastofan Hugskot. Nethyl 2, Reykjavík.
7 Lára Long. Ljósmyndarinn Mjódd. Þarabakka 3, Reykjavík.
8 Óskar Björgvinsson. Ljósmyndastofa Óskars. Kirkjuveg 10, Vestmannaeyjum.
9 Páll A Pálsson. Ljósmyndastofa Páls. Skipagata 8, Akureyri.
10 Pétur Björnsson. Ljósmyndastofa Péturs. Hólavegi 33, Sauðárkróki.
11 Pétur Pétursson. Ljósmyndastudio Péturs. Laugavegi 24, Reykjavík.
12 Rut Hallgrímsdóttir. Ljósmyndir Rut. Grensársveg 11, Reykjavík.
13 Sigríður Bachmann. Ljósmyndastofa Sigríðar. Garðastræti 17, Reykjavík.
14 Sólveig Þórðardóttir. Nýmynd. Hafnargötu 90, Keflavík.
15 Sæmundur Kristinsson. Ljósmyndavinnustofan. Suðurlandsbraut 4A, Reykjavik.
16 Þórir H. Óskarsson. Ljósmyndastofa Póris. Rauðarárstíg 20, Reykjavík.
17 Þór Gíslason. Ljómyndastofa Þórs. Garðarsbraut 9, Húsavík.
Fólk er í vaxandi mæli farið að nota vel gerðar og listrænar Ijósmyndir
til skreytingar á heimilum sínum. Við erum tilbúin að fanga andartakið
og búa til ómetanlega dýrgripi, sem gleðja ykkur um ókomin ár.
Ljósmyndarafélag íslands
~ -