Morgunblaðið - 08.12.1996, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
stigi né með BS-nám samkvæmt
könnuninni.
Þrjár af hverjum fjórum
konum hjá hinu opinbera
Stefán segir það einnig skugga-
legt að hjá þremur af hveijum fjór-
um konum með háskólamenntun
sé hið opinbera eini vinnumarkað-
urinn. Hann bendir á að konur séu
í meirihluta í háskólanámi en þær
ljúki fremur BA-prófi en BS-prófi.
Samkvæmt könnun Félagsvísinda-
stofnunar veitir BA-próf umtals-
vert lægri laun en BS-próf. „Þetta
er mikilvæg skýring á því hvers
vegna háskólamenntun skilar ko_n-
um lægri tekjum en körlum. Eg
held að það ætti að vera stærri
hluti af jafnréttisbaráttunni að
opna meira hug ungra kvenna um
að velja sér fjölbreyttara nám.
Þetta þarf að gerast strax á grunn-
skóla- eða framhaldsskólaárunum.
Kannski er þetta spurning um að
nema land karla og fara í nám sem
þeir hafa í miklu meira mæli sótt
í. Auðvitað geta konur staðið sig
í öllum þessum námsgreinum en
þá þurfa þær að sjálfsögðu að
sækja þangað.“
Stefán segir dapurlegt hversu
nám kvenna er einhæft og telur
að nám á atvinnulífssviðinu sé
miklu vænlegra til þess að styrkja
stöðu þeirra á vinnumarkaði og
hækka tekjur þeirra. „í lögvernd-
uðum iðngreinum fara konur í
hársnyrtiiðn, tækniteiknun, en
skipulegt verknám eins og fyrir
iðnaðarmenn og störf í almennum
iðnaði virðist alveg dauður heimur
fyrir konur. Þarna ætti að vera
nám í alls kyns fræðigreinum í
kringum ferðaþjónustu og þjón-
ustugreinar atvinnulífsins. Af
hverju er ekki til iðnnám á því
sviði og hvers vegna eru konur
þar ekki í „massavís“?“ spyr
hann.
Starfstengt námsframboð
er fátæklegt
Stefán segir að ísland sé tölu-
vert á eftir öðrum þjóðum hvað
varðar starfstengt námsframboð.
Bandaríska menntakerfið sé með
ríkulegt framboð af slíku námi á
milliskólastigi. Sömu sögu megi
segja í Þýskalandi, þar sem mjög
stór hluti þjóðarinnar fer í verk-
nám. „Hér eru um 23% fólks með
verklegt iðnnám úr iðnskólum og
fjölbrautaskólum en í Þýskalandi
er talið að um eða yfir helmingur
fólks hafi slíkt nám. Án efa er
hlutfallið víðast hvar á Vesturlönd-
um hærra en hjá okkur. Austur-
Asíuþjóðir sem hafa verið að gera
það gott í iðnþróun í seinni tíð eru
allar með mjög mikla áherslu á
starfstengt nám. Áherslur þeirra
liggja einnig í að vera með verk-
og tæknimenntun á háskólastigi
sem og hjá Þjóðveijum.
Hann segir að hér á landi sé
mikið rætt um að menntun og
nýsköpun skipti íslendinga máli
en hann telur menn vera á rangri
leið til að ná árangri. Hann bend-
ir á að á íslandi sé ríkjandi oftrú
á bóknámi en litið sé niður á
starfsnám, þrátt fyrir að menn
tali sífellt um nauðsyn þess að
efla það. Aðalatriði foreldra og
nemenda sé að unga fólkið fái
hvíta kollinn. „Þess vegna verður
það einhvers konar neyðarbrauð
að börnin manns fari í iðnskóla
eða starfstengt nám, þrátt fyrir
að slíkt nám skapi mönnum oft
betri tekjur en margt bóknám í
háskóla. Ég held að eina nýja leið-
in til að efla virðingu starfsnáms
sé sú að gera það allt að stúdents-
námi. Þannig verði menn stúdent-
ar á starfsmenntabraut, matvæla-
braut, ferðaþjónustubraut og við-
skiptabraut alveg jafnfætis því að
verða stúdentar í tungumálum,
eðlisfræði eða félagsfræði. Ég tel
að gefa eigi nemendum virðinguna
á þann hátt. Með því fáum við
allt önnur viðhorf í þjóðfélagið og
fleiri fara í starfsnám. Þegar fólk
hefur aflað sér menntunar á
starfstengdu brautunum mun það
Morgunblaðið/Ásdís
HÁSKÓLAMENNTAÐ fólk
vinnur að öllu jöfnu í opin-
bera geiranum en í miklum
minnihluta í framleiðslu-
og útflutningsgreinum,
samkvæmt niðurstöðum
Stefáns Ólafssonar, prófessors í
félagsvísindadeild Háskóla ís-
lands. Hann hefur borið saman
niðurstöður fjölmargra þjóðmála-
kannana sem gerðar voru á árun-
um 1993-95 og náðu alls til
18.000 manna úrtaks á tímabilinu.
Niðurstöður Stefáns sýna að
58,7% háskólamenntaðra íslend-
inga vinna í opinbera geiranum,
þ.e. 44,4% karla og 73,3% kvenna.
I almennum iðnaði starfa 11%
háskólamenntaðra manna, 7,1% í
byggingariðnaði, 6,3% í landbún-
aði, 2,4% í fiskvinnslu og 2,1% í
fiskveiðum. „Þetta segir mér að
íslenskir háskólamenn vinna í allt-
of miklum mæli við að eyða þjóðar-
tekjunum en í alltof litlum mæli
við að afla þeirra,“ segir Stefán í
samtali við Morgunblaðið.
Hann segir að hlutföll lang-
skólagenginna hjá hinu opinbera
hér á landi séu öfug miðað við það
sem er í fremri iðnríkjum heims
eins og Bandaríkjunum, Evrópu
og Japan. Þar nýtist háskóla-
menntun miklu meira í fram-
leiðslu- og útflutningsgreinunum
en í hér á landi.
Nýting menntunar minnst
í sjávarútvegi
Honum finnst áhugavert að
velta fyrir sér hvers vegna há-
skólamenntun hér á landi sé minna
notuð í sjávarútvegi en í landbún-
aði þar sem landbúnaður sé vaxt-
argrein fortíðarinnar en sjávarút-
vegurinn mikilvægasta undirstaða
útflutningsteknanna. „Það er ótrú-
Stefán Ólafsson prófessor hefur rannsakað
hvemig menntun nýtist atvinnulífinu. Hann
segir Hildi Friðriksdóttur hér frá þeirri
skoðun sinni að háskólamenn vinni í of
miklum mæli við að eyða þjóðartekjum en í
of litlum mæli við að afla þeirra. Hann vill
einnig efla virðingu starfsmenntunar með
því að nemendur í starfstengdu námi verði
stúdentar af mismunandi brautum.
MEIRIHLUTI kvenna sem fer í háskólanám velur BA-nám en
rannsóknir hafa sýnt að umtalsvert lægri laun eru greidd fyrir
BA-nám en BS-nám.
legt að ekki skuli vera meira svig-
rúm til að nýta háskólamenntun
bæði í fiskveiðum og fiskvinnslu.
Fiskvinnsla er reyndar sú grein
atvinnulífsins sem notar háskóla-
menntunina minnst og byggist í
langmestum mæli á grunnmennt-
un, á skyldunámi eða minna. Þetta
skýrir kannski að einhveiju leyti
það að ekki hefur náðst neinn
árangur á undanförnum 30 árum
í að efla fiskvinnslu með því að
vinna meira úr hráefninu. Fisk-
vinnslan er einnig langmesta lág-
menntagreinin og jafnframt mesta
láglaunagreinin. Af þessu dreg ég
þá ályktun að fiskiðnaður sé ekki
tekinn alvarlega sem iðnaður á
ísiandi," segir Stefán.
Hann segir einnig hneyksli að
íslendingar skuli ekki vera með
alvöru sjávarútvegsnám í boði. Það
sé aðeins í seinni tíð að farið var
að bjóða upp á MA-nám og aðeins
örfáir nemendur séu nú í slíku
námi. Hann segir það af hinu góða
að reyna að koma á fót Sjávarút-
vegsskóla Sameinuðu þjóðanna,
en augljóslega ættu íslendingar
að vera með iðnnám fyrir sjávarút-
veginn, sem væri hugsanlega sam-
bland af matvæla- og matreiðsiu-
námi. „Það er auðvitað partur af
fyrirlitningu okkar á verknámi að
vera ekki löngu búin að fram-
kvæma þetta,“ segir hann.
Sé niðurstaða Stefáns skoðuð
hvað varðar nýtingu menntunar í
flskvinnslu kemur í ljós að 65,6%
starfsfólks hefur almennt grunn-
nám, 31,9% er með minna starfs-
nám eða bóklegt/verklegt fram-
haldsnám og 2,4% með háskóla-
menntun.
Niðurstaðan er svipuð þegar
nýting menntunar í fiskveiðum er
skoðuð en þar hafa 44% starfs-
manna almennt grunnnám, 42,2%
verklegt framhaldsnám, 7,6%
minna starfsnám, 3,6% bóklegt
framhaldsnám, 1,4% BA-nám og
1,1% MA, MSc. eða doktorsnám.
Nær enginn starfer í fískveiðum
með sérskólamenntun á háskóla-
GANGA EKKIÍTW
ATVINNULÍF OG SKÓLI
I.
I
I
I
L
t
í

c
€
f
i
í
t
f
f