Morgunblaðið - 08.12.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 1996 31
I
I
Útkall á elleftu stundu
Morgunblaðið/Gunnar V. Andrésson
SÍÐLA sumars héldu þrír mið-
aldra vinir, Björgúlfur,
Gylfi og Guðjón Þór í ör-
lagaríka veiðiferð að
Kvíslavatni uppi á hálendinu. Bróðir
eins þeirra var staddur í Kaup-
I mannahöfn og nóttina áður hafði
hann dreymt eftirminnilegan draum
sem reyndist fyrirboði mikilja at-
burða og hrakfara heima á íslandi
þar sem bróðir hans var á þriðju
klukkustund í 2ja gráðu heitu jökul-
vatninu og flugstjóri TF-SIF, þyrlu
Landhelgisgæslunnar, hugleiddi að
lenda þyrlunni á hóima í miðri Þjórsá
er allar bjargir virtust bannaðar.
Björgúlfur Þorvarðarson, kennari
á Hellu, var kallaður kapteinn í veiði-
ferðinni, Gylfi Gunnarsson, endur-
skoðandi í Reykjavík var iéttmatrós
en Guðjón Þór Valdimarsson, deild-
arstjóri hjá Flugmálastjórn, var
nefndur landformaður.
Hér segir frá því þegar Björgúlfur
og Gylfi höfðu haldið út á yatnið á
bát með utanborðsmótor. Áður en
ýtt var úr vör skellti Björgúlfur eftir-
farandi vísu á Guðjón:
Tvístígandi til og frá
með tauminn vandrar glaður,
grófum sandi gengur á
Guðjón landformaður.
Guðjón landformaður hafði ákveð-
ið að nota tækifærið og gera tilraun
til að veiða með stöng á meðan félag-
ar hans voru að leggja netin:
„Þegar þeir lögðu af stað ákvað
ég að fara inn að vík sem þeir ætl-
uðu að lenda í eftir að hafa lagt
netin og reyna þar fyrir mér með
veiðistöngina. Ég fór á bílnum inn
að víkinni sem er rétt við mynni
Svörtubotnaflóa. Þar var ég í hvarfí
við bátinn því stórar sandöldur
byrgðu mér sýn. Ég fór að sýsla við
að setja saman stöngina og var með
maðk með mér. Ég taldi ekki mjög
langt þangað til Björgúlfur og Gylfi
kæmu aftur. Eftir að hafa reynt
dágóða stund, án þess að verða var
við fisk, ákvað ég að rölta lengra inn
með víkinni og sjá hvort ég fengi
ekki eitthvað á stöngina.“
Félagarnir í bátnum höfðu nú lok-
ið við að leggja netin. Klukkan var
um átta. Björgúlfur færði sig að
mótornum og ætlaði að snúa í gang
en nú stóð allt á sér. Þeir félagar
töldu mótorinn orðinn kaldan því það
hafði tekið þá dijúga stund að leggja
síðustu netin. Komin var talsverð
vindbára. Björgúlfur reyndi og
reyndi en árangurslaust.
Gylfi tók nú við:
„Þetta var einkennilegt því mót-
orinn hafði verið sérlega ljúfur. Þeg-
ar ég tók við af Björgúlfi studdi ég
með vinstri hendinni á mótorinn á
meðan ég togaði með þeirri hægri.
í nýútkominni bók, ÚTKALL á elleftu
stundu, eru sex íslenskar björgunarsögur
byggðar á frásögnum þrjátíu viðmælenda
Óttars Sveinssonar blaðamanns sem hér
sendir frá sér sína þriðju ÚTKALLS-bók.
Ekkert gerðist. Bátinn var farið að
reka undan vindi. Nú tók Björgúlfur
við aftur og reyndi mun lengur en
ég hafði gert, en ekkert gekk. Björg-
úlfur var orðinn argur en ekkert
gerðist. Nú leið smástund - ég var
ekkert æstur í að fara að kippa strax
aftur í spottann því ég var orðinn
frekar þreyttur. Eg reyndi síðan á
ný og nú byijaði mótorinn eitthvað
að taka við sér þegar ég tók í band-
ið. Mótorinn var dálítið vangæfur
að því leyti að innsogstakka þurfti
að draga út og ýta strax inn um
leið og bensíngjöfin var stillt til að
láta hann taka við sér. Það þurfti
því eiginlega fjórár hendur við þetta.
Björgúlfur stóð upp til að hjálpa
mér með innsogið. Nú kom alda
undir bátinn og það skipti engum
togum - Björgúlfur féll út á þóftuna
og borðstokkinn mín megin og rak
höndina í öxlina á mér þannig að
ég sveigðist aftur á bak.
Bátnum var að hvolfa - alveg á
augabragði.
Eg féll á bakið út í vatnið og
saup hveljur. Er ég áttaði mig hvarfl-
aði að mér sem snöggvast stakan
sem við Björgúlfur höfðum verið að
rifja upp. Var Þórir jökull fyrirboði
þessa? „Hér muntu lífið verða.“
Nei, það skal aldrei verða, hugsaði
ég-
Nú náði mikil reiði tökum á mér.
Vatnið var að sönnu jökulkait en ég
var ergilegastur yfir klaufaskapnum
í okkur og þijóskunni við mótorinn.
Andskotans rugl - af hveiju rerum
við ekki bara í land og létum helvít-
is mótorinn eiga sig? Við hefðum
vel getað róið og skipst á. Hraustir
menn og vel á sig komnir báðir tveir.
Ég var bálillur."
Björgúlfur saup hveljur er hann
fór á kaf í vatnið:
„Ég trúði þessu ekki. Á örskots-
stund fór báturinn á hvolf.
Vatnið var ískalt. Ég var gripinn
ótta en samt hugsaði ég með mér
að við værum í góðum bjargvestum
og ættum að geta bjargað okkur.
Ég vissi að jökulvatnið var ekki
nema tveggja til fjögurra gráða
heitt. Gylfi hafði fallið útbyrðis en
ég fór með bátnum og lenti undir
honum miðjum. Báturinn fór ofan
af mér með vindbárunni. Mér skaut

LITLU munaði að Bogi Agn-
arsson flugsljóri TF-SIF yrði
að lenda vélinni á hólma í
miðri Þjórsá og láta þar fyrir-
berast um nóttina.
fljótt upp qg ég náði taki á annarri
tréárinni. Ég var í stömum gúmmí-
vettlingum sem náðu upp að olnboga
innan undir stakknum og hélt þétt
um árina. Ég ætlaði að tala við
Gylfa og spyija hann hvað við ættum
að gera.“
Gylfi fór að skima í kringum sig:
„Vatnið náði ekki að komast inn
á mig allan því ég var í vöðlum upp
í mitti. Tærnar flutu en vestið hélt
efri hluta líkamans upp úr vatninu
— ég lá á bakinu í V-laga stellingu.
Ég blés í vestið og bað þess að
meira vatn kæmist ekki inn á mig.
Ég tók áttir. Mér fannst ekki um
annað að ræða en að róa með hönd-
unum í land. Ég hugsaði með mér
að ekkert vit væri í að synda að
landi undan vindinum þótt það væri
auðveldara. Þá yrði allt of langt að
veiðikofanum, þarna voru langir fló-
ar sem ég hefði þurft að ganga fyr-
ir. Af því að ég flaut svona vel gat
ég í það minnsta reynt að komast
stystu leið að bílnum.
Ég synti af stað og gaf bara í.“
Björgúlfur reyndi að taka ákvörð-
un um hvað til bragðs ætti að taka:
„Ég náði- engu sambandi við
Gylfa. Hann var lagður af stað synd-
andi á móti öldunni og ég þurfti því
að hrópa upp í vindinn. Ég sneri
mér og synti upp í vindinn með fót-
unum meðan ég hélt í árina. Sífellt
braut á henni þannig að vatnið
skvettist upp í rnig. Ég var farinn
að súpa vatn. Ég ákvað að freista
þess að ná í bátinn en það var ekki
viðlit. Hann rak hratt undan bárunni.
Mér fannst mjög óþægilegt að ná
ekki sambandi við Gylfa. Ég synti á
eftir honum og reyndi að horfa í
áttina til hans í þeirri von að hann
liti til mín.“
Félagarnir höfðu verið um 15
mínútur í vatninu. Um 200 metrar
voru á milli þeirra. Björgúlfur var
að gefast upp á að synda á móti
bárunni. Honum fannst Gylfi líta í
áttina til sín og ákvað að lyfta upp
árinni til að gefa honum merki.
Gylfi horfði yfir til félaga síns:
„Ég sá Björgúlf veifa til mín ár-
inni. Ég skildi það þannig að ég
ætti ekkert að hugsa um hann, það
væri allt í lagi hjá honum. Það var
kominn í mig mikill skjálfti en ég
reyndi bara að halda áfram. Kaldast
var mér á höndum og handleggjum,
alveg upp að öxlum, og á bakhlutan-
um. Ég missti lopahúfuna af mér
og fann þá greinilega hvað hnakkinn
kólnaði rosalega - það kom stingur
í höfuðið um leið. Húfan flaut og
ég náði henni aftur og setti hana á
mig. Nú fann ég hvað ullarfatnaður
getur haft mikið að segja.
Eftir að Björgúlfur veifaði mér
staldraði ég aðeins við og fór að
horfa í kringum mig til að sjá hvern-
ig mér miðaði. Mér leist ekkert á
blikuna. Enn virtist jafnlangt til
lands og þegar ég byijaði að synda.“
Björgúlfur velti því fyrir sér hvort
hann ætti að hætta við að fylgja
Gylfa - aðeins höfuð hans stóð upp
úr vatninu:
„Þegar ég sá að Gylfi leit á mig
veifaði ég til merkis um að ég ætl-
aði að snúa við og reyna að synda
undan vindi. Hann virtist ná skila-
boðunum.
Nú varð hvor að hugsa um sig.
Fyrst útséð var um að ég næði
Gylfa fannst mér skást að reyna að
synda í land undan öldunum - það
var hins vegar ekki stysta leiðin í
land. Samt gat ég ekki hugsað mér
að sleppa árinni - eitthvað sagði
mér að halda fast í hana. Mér fannst
líklegast að hitatap líkamans yrði
mun meira ef ég synti bringusund
í stað þess að halda höndunum þétt
að síðum um leið og ég héldi í ár-
ina. Mér hafði fundist kuldinn mest-
ur fyrst eftir að við fórum í vatnið.
BJÖRGÚLFUR færir áhöfn
TF-SIF áletraðan stein sem
þakklætisvott fyrir björgun-
ina við Kvíslavatn. Á mynd-
inni eru frá vinstri Ágúst
Eyjólfsson flugvirki, Auðunn
Kristinsson spilmaður, Jakob
Ólafsson flugmaður, Bogi
Agnarsson flugstjóri, Gylfi
Gunnarsson, Björgúlfur Þor-
varðarson og Guðjón Þór
Valdimarsson. Á myndina
vantar Ragnar Ármannsson
þyrlulækni. Áður en Bogi tók
við steininum fór Björgúlfur
með eftirfarandi vísu:
Loksins hér í hópi vina
hefur sálarangist lægt,
en reyna að launa lífgjöfina
er langt frá því að vera hægt.
Síðan fór ég að dofna. Nú fann ég
ekki beint fyrir kuldanum að öðru
leyti en því að ég var orðinn alveg
dofinn í fótunum. Ég átti erfítt með
að beita mér.
Ég synti aðeins skáhailt undan
vindinum að þeim stap í landi sem
mér sýndist næstur. Ég var orðinn
mjög kaldur. Gúmmíbuxurnar drógu
mig talsvert niður því vatn hafði
safnast í þær og stígvélin. Ég reyndi
að komast úr buxunum en mér
fannst ég ekki geta það án þess að
hætta á að missa árina. Hún hélt
mér uppi. Er ég hafði barist lengi
hugsaði ég:
„Mikið er ég lengi að synda í vatn-
inu, það er svo langt í land. Ég kemst
ekki úr stígvélunum og ekki úr bux-
unum til að létta mig.
Ég er að gefast upp.
Jæja, þá er þetta búið.
En ... nei. Ég gat ekki sætt mig
við það.
Nú ákallaði ég himnaföðurinn:
„Góði Guð, viltu leyfa mér að lifa
lengur og láta eitthvað gott af mér
leiða.“ Ég hrópaði þetta - eins hátt
og ég gat - upp til himins.“
Guðjón var farið að iengja eftir
félögum sínum:
„Mér fannst þetta vera farið að
taka óeðlilega langan tíma hjá þeim
og ákvað að ganga til baka að bíln-
um og athuga hvort ég sæi ekki til
þeirra.
Er ég var kominn áleiðis að bíln-
um kom ég auga á bátinn úti á vatni.
Mér fannst hann einkennilega lágur
á vatninu. Lunningin virtist svört
en báturinn var rauður.
Mér datt nú í hug litli kíkirinn
minn og hljóp upp í bíl - það fór
að læðast að mér grunur um að
báturinn væri á hvolfi. Kíkirinn minn
var í tösku í bílnum, ég greip hann
og brá honum upp. Mér fannst ég
ekki sjá þetta nógu vel og mundi
nú eftir kíkinum hans Gylfa sem er
miklu betri. Hann lá í sætinu í bíln-
um og ég tók hann upp. Þegar ég
leit út á vatnið var ekki um að villast.
Báturinn var á hvolfi.
Gífurleg skelfing greip mig.
Hvergi kom ég auga á þá Björg-
úlf og Gylfa. Mér datt ekki annað í
hug en að þeir væru báðir drukkn-
aðir. Ég rýndi eins skipulega með
kikinum yfir vatnsflötinn og kostur
var en varð hvergi var við þá. Hjart-
að barðist ótt og títt. Var ég búinn
að missa þessa góðu félaga mína -
bara allt í einu? Ég var yfírþyrm-
andi bjargarlaus og einmana. Fyrir
framan mig var aðeins hyldjúpt
vatnið, félagar mínir einhvers staðar
langt frá landi og hvergi sýnilegir.
Ég var aleinn og hjálparlaus lengst
uppi á hálendi.
Ég gat ekkert gert.
Niðri á Versölum voru bara tvær
bíllausar og allslausar stúlkur og
þangað var hátt í klukkustundar
akstur. Mér kom nú til hugar að
kannski gætu Björgúlfur og Gylfi
verið í hléi við bátinn. Aldan stóð
frá landi þar sem ég var. Það skyldi
þó aldrei vera að bátinn væri að
reka að landi hinum megin en þeir
héldu sig hlémegin í skjóli fyrir pus-
inu - þeir væru að bíða eftir að
bátinn ræki að landi? Mér fannst
bátinn reka tiltölulega hratt að landi.
Það var mikil aðgerð að kalla út
björgunarsveitir lengst upp á hálendi
- það var að koma myrkur og veður
fór versnandi. Ég ákvað því að bíða
um stund og athuga hvort félaga
mína ræki á land með bátnum.
Nú beið ég og beið í dauðans
angist.“