Morgunblaðið - 22.12.1996, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
óspar á og sem er jafneinlægur og
glaðlegur og frásögnin. „Já, þetta
var einhvers konar árekstur við
stórborgarmenninguna. Ég held að
við höfum litið á okkur sem ein-
hvers konar „redneeks" í menning-
arlífi Svíþjóðar. Maður trúir því
ekki þegar maður lítur til baka
hvemig maður gat verið svona inn-
rættur."
Eftir útskrift af hreindýrabraut-
inni lá leiðin heim til íslands í fyrsta
skipti í allmörg ár. „Ég fór á vertíð
en varð friðlaus aftur og fannst að
ég ætti einhvetjum kafla ólokið. Þá
fór ég til Lofoten og skráði mig á
skip sem var bæði rækjutogari og
selfangari. Við fórum á selveiðar
um mánaðamótin febrúar og mars
í vestun'snum, fyrir norðan Kol-
beinsey, fyrir utan Scoresbysund
og milli Scoresbysunds og Sval-
barða.
norðrið
í blóðinu
Með SS-foringja
á selvelðum
Þar veiddum við 1.200 seli, aðal-
lega blöðrusel, sem var skotinn og
rotaður, fullorðinn og veturgamall
selur og líka litlir, sætir kópar. Síð-
an fórum við í Hvíta hafið, milli
Kanin höfða og Novaya Zemlya.
Meðan selveiðar voru leyfðar máttu
Norðmenn veiða inni í rússneskri
lögsögu. Ég hef aldrei séð eins
mikið af sel á ævi minni og þarna,
selur við sel á ísnum eins langt og
maður sá. Við veiddum 4.000 seli.
Eg vann sem 2. skytta - ég hafði
verið með byssu á öllum mínum
HJÖRÐIN í réttunum.
aftur til hreindýranna. Þá lokast
ég alveg inni í þessu sægreifa-
dæmi.“ Þá var það ákveðið. Ef ég
hefði ekki tekið þessa ákvörðun
væri ég sennilega feitur togaraskip-
stjóri í dag.
En ég setti á mig bakpokann,
girti á mig hnífinn, gekk til fjalls
og fór með löppunum yfir til Finn-
lands. Við fórum meira og minna
skokkandi alla leið. Það er mikill
hraði á hreindýrunum þegar verið
er að flytja þau úr sumarlandinu
yfir á vetrarlandið. Þau fara þetta
á hægu skokki. Við vorum með
sleða og vélsleða en það var svo
mikill farangur með að maður gat
ekki mikið setið á sleðunum.
Einn í Alaska
Þennan vetur sá ég svo auglýst
eftir manni til að koma til Alaska
og kenna hreindýrarækt. Ég var
ráðinn og var þar í tvö ár. Þarna
var falleg náttúra og maður hafði
það mjög gott en mér fannst ég
alltaf vera svo langt í burtu frá
mínum menningarheimi þama vest-
ast í Norður-Ameríku að seinni vet-
urinn minn fékk ég í fyrsta skipti
aðkenningu að heimþrá. Það var
eitthvað sem var ekki alveg í lagi.
Seinna sumarið mitt í Alaska var
ekki hægt að fá fólk sem gat unnið
með hreindýrunum inni í landinu.
Það er ekki hægt að fá unga menn
í smalamennsku yfir sumartímann,
ungdómurinn þarna er orðinn svo
spilltur. Og ef maður fékk þá með
sér höfðu þeir engan þrótt í sér til
landi. Þetta sumar ákvað ég að
fara til Grænlands og ég fór í
haustsmalamennsku þangað og
vann hjá þessum núverandi sam-
starfsmanni mínum þennan vetur.
Þetta var 1983.“
Næsta ár sóttu þeir félagar, Stef-
án og Ole Kristjansen, svo um 2.000
fermetra beitarland fyrir hreindýr
á Suður-Grænlandi til viðbótar við
þá 500 ferkílómetra sem Ole hafði
þegar tryggt umráð yfir. Þeir fengu
jákvætt svar.
Tók ákvörðun
Þeir félagar hófu framkvæmdir
á landinu 1984 en Stefán var ekki
reiðubúinn að festa rætur. „Ég fór
að ókyrrast. Ég átti eftir að læra
að fljúga og vildi gera það, svo ég
fór til Kanada, til Gimli við
Winnipegvatn og tók atvinnuflug-
mannspróf. Þegar mér leiddist
tæknin í flugskólanum þennan vet-
ur skrapp ég norður á bóginn til
kunningja míns í Norður-Kanada,
heimsótti hann og talaði við hrein-
dýrin hans.
Eftir námið fór ég á grænlenskan
togara og vann mér inn peninga en
í árslok 1988 kom ég svo aftur til
Grænlands. Þá tók ég ákvörðun um
að kaupa hreindýr. Eg keypti 250
dýr og fékk 250 lánuð. Landið var
þarna og lá og beið meðan ég hafði
verið að leika mér og ég byijaði
að reisa mér hús. Síðan höfum við
byggt þetta upp hægt og rólega.
Við eigum okkar eignir allar skuld-
lausar.“
EFTIR 130 km siglingu frá Julianehaab blasir þessi sýn við ferðalangi þegar komið er heim til Stefáns Hrafns í Isortoq.
ferðum síðan ég var 14 ára og
kunni vel að skjóta - og ég náði
því þarna að skjóta 700 seli á einum
degi. Ég sá aldrei í þessum túr að
dýr væru flegin lifandi, það er bara
áróður. Allir sem fóru á þennan
togara þurftu að fara á námskeið
til að læra hvernig átti að aflífa sel.
Þetta skip hét Arkangel og það
var svolítið sérstakur vinnustaður.
Skipstjórinn var fyrrverandi nasisti;
hafði barist í SS-Viking herdeildinni
sem sjálfboðaliði - og reyndar þeir
báðir bræðumir sem voru með út-
gerðina. Þeir bjuggu í Lofoten og
voru orðnir fullorðnir þegar ég var
á þessu skipi. Þetta var harður
karl, sem hafði gaman af því að
segja frá, og þetta gekk vel hjá
honum; verkið vannst vel.
Það var strangur agi þama um
borð. Skipstjórinn skipti áhöfninni
í stjómborðs- og bakborðssveit og
þegar hann var að skipuleggja dag-
inn á morgnana var haldin liðskönn-
un. Þá stóðu menn í röð, bakborðs-
sveit og stjómborðssveit hvor sínu
megin og skipstjórinn gekk með-
fram og gerði vopnakönnun. Hann
kom með aðfinnslur ef eitthvað
vantaði: brýni í vasann hér eða eitt-
hvað vantaði þar. Þegar hann var
að senda okkur út á ísinn þá hét
það: „bakborðssveit fer út með
stefnu 45 gráður og ræðst á selina."
Feltur togaraskipstjórl
„Þessum selatúr lauk í apríl; svo
fómm við á rækjutroll. Ég sótti um
og komst inn í Stýrimannaskólann
í Tromsö þetta haust. En ég var
farinn að hugsa um hreindýrin og
ákvað að skreppa til lappans sem
ég var í læri hjá og hjálpa honum
með hreindýrin. Karlinn var í sum-
arbúðunum sínum og ég bjó í tjaldi
og fór að smala hreindýrunum. Það
átti að fara að smala þeim yfír á
vetrarlandið Finnlandsmegin við
Finnmerkurhásléttuna. Ég hafði
ætlað að ná rútu sem fór til Tromsö
tveimur dögum áður en skólinn
byijaði. Rétt áður en ég þurfti að
taka rútuna sagði ég við sjálfan
mig: „Það væri nú gaman að fara
yfir hásléttuna og yfir til Finn-
lands. En ef ég geri það fer ég aldr-
ei í Stýrimannaskólann." Svo hugs-
aði ég með mér: „En ef ég fer í
Stýrimannaskólann kem ég aldrei
þess að ganga. Karlamir, sem höfðu
reynslu og tilfinningu fýrir náttúr-
unni og kunnu að borða kjöt, halda
á sér hita og ganga, vom orðnir
gamlir eða dánir.
Mér fannst oft í Alaska að ég
væri einn, mér fannst ég alltaf vera
á undan öllum og ég hafði engan
félaga sem gat staðið mér á sporði
og gert hluti eins og ég hugsaði
mér.“
Stefán hringdi í kunningja sinn
á Grænlandi og fékk hann til að
skreppa til sín að hjálpa við smölun
um sumarið í Alaska. „Ég talaði
við hann um að ég hefði áhuga á
að koma til Grænlands og kaupa
mér hreindýr þar. Honum fannst
það sniðug hugmynd því hann var
þá einn í hreindýrabúskap á Græn-
Það er að heyra á Stefáni Hrafni
Magnússyni að nú hafi hann fest
rætur í Grænlandi. Uppbyggingin
og starfíð þar á huga hans allan.
Eins og hann segir sjálfur lifir hann
á forsendum hreindýranna og hjörð-
in gefur honum frí í tvo mánuði á
ári, frá því í lok október og fram
yfir jól. Þá fínnst honum gott að
fara á hlýrri slóðir, segir hann og
að þessi sinni kom hann m.a. í frí
til Islands. Hér gekkst hann undir
aðgerð á sjúkrahúsi og lét lagfæra
liðbönd í fæti og fór svo heim til
Grænlands síðastliðinn laugardag,
daginn eftir fertugsafmælið sitt.
Hann flaug til Narssarssuaq, fór
þaðan til Julianehaab og sigldi svo
heim á Sómabátnum sínum - m/b
Bjama Heijólfssyni.