Morgunblaðið - 21.02.1997, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1997 25
Sléttuúlfur á ferð
„MÝRDALSSANDUR er óska-
staður minn á jörðinni og þang-
að hef ég sótt yrkisefni mitt
undanfarinn hálfan annan ára-
tug,“ segir Björn Birnir mynd-
listarmaður sem sýnir um þess-
ar mundir fjórar stórar myndir
unnar með akríl á striga og
nokkrar minni myndir unnar
með tússi í Listþjónustunni.
Yfirskrift sýningarinnar, sem
stendur til 2. mars, er Við
jökulinn.
„Ætli ég hafi ekki verið
sléttuúlfur í fyrra lífi,“ heldur
Björn áfram. „I það minnsta
kemst ég alltaf í gott skap þeg-
ar hillir undir sléttuna. Það er
bara óskandi að þetta stór-
brotna svæði, Mýrdalssandur,
verði ekki grætt upp í framtíð-
inni.“
Björn ber lof á hið nýja sýn-
ingarrými Listþjónustunnar.
Framtakið sé lofsvert og metn-
aðarfullir menn á borð við
Sverri Geirmundsson, forsvars-
mann Listþjónustunnar, séu
hinu islenska listsamfélagi þýð-
ingarmiklir. „Eg óska honum
alls hins besta.“
Björn hefur haldið margar
einkasýningar og tekið þátt í
samsýningum hér heima og er-
lendis. Þá kenndi hann um langt
árabil við Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands og gegndi með-
al annars í áratug stöðu deildar-
síjóra málaradeildar. Síðastlið-
ið haust var hann hins vegar
„náðaður“, svo sem hann kemst
að orði og fór á eftirlaun. Nú
er listamaðurinn á förum til
Noregs, þar sem tveir synir
hans hafa lengi búið, og hyggst
ala þar manninn á komandi
misserum.
Mýrdalssandur mun þó án efa
fylgja Birni yfir hafið, ef þann-
ig má að orði komast, enda
kveðst hann vera kominn á þann
aldur að hann verði vísast ekki
„fyrir svo sterkum straumum
héðan af“.
Morgunblaðið/Kristinn
BJÖRN Birnir kveður ísland að sinni með sýningunni
Við jökulinn í Listþjónustunni.
Flugþrá
SÝNING á verkum eftir Níels Haf-
stein verður opnuð á laugardag 22.
febrúar kl. 16 í bjarta sal, nýju sýn-
ingarrými á annarri hæð Nýlista-
safnsins. Á sýningunni eru sjö verk,
tússteikningar á neonpappa og tré-
form, þar sem íjallað er um flugþrá,
goðsögn og ævintýr í viðsnúningi,
martröð fuglsins að mæta skýjaglóp
í bláma nálægðarinnar.
I kynningu frá safninu segir: „Ní-
els Hafstein kveður með þessari sýn-
ingu að mestu hefðbundna framsetn-
ingu myndmálsins, hann er nú að
leggja lokahönd á Dómsdagsmynd,
bókverk í stóru broti þar sem fjallað
er um guð frumlegrar sköpunar,
paradís, sendiboða listagyðjunnar,
nýju listina, nethausa, forrit, bún-
inga, hjálma og hanzka, móðurleg
alheimsins og tengingar við kristals-
grindur, hakkara, grúskara, goð-
sagnaverur, þrívíða tvívídd, örvhend-
istak, að fanga einhyrninginn,
hryðjuverk, konunga og prinsa, hel-
víti, djöfulinn sjálfan, samkynhneigð,
einræktað fólk, almyndir, sýndar-
veruleik, völundarhús, sjálfsmorð
hins dýrslega í manninum, tölvufíkla,
Maríu mey, loks Hóla í Hjaltadal og
þá miklu dómsdagsmynd sem var
rist í tré og máluð á vesturstafn hinn-
ar miklu dómkirkju Jóns biskups
Ögmundssonar 1112. Bókverkið er
myndskreytt af Helga Þorgilsi Frið-
jónssyni, myndlistarmanni"
Verk úr ýmsum efnum
í tilefni af tveggja ára afmæli
Safnasafnsins verða á vegum þess
opnaðar tvær einkasýningar á al-
þýðulist í efri sölum Nýlistasafnsins
laugardaginn 22. febrúar kl. 16-18.
Á palli sýnir Hjörtur Guðmunds-
son verk unnin úr ýmsum efnum,
s.s. fílabeini, hvaltönn, eðalviði, kuð-
ungum, skeljum, málmum og plasti.
„Þessi verk eru reist á eðlislægri
náttúruvitund og umhyggju fyrir líf-
ríkinu í tvílráðum heimi, en vísa jafn-
framt til framtíðar í ofvæni biðar
og kyrrstöðu", segir í kynningu.
Ennfremur segir:
„í SÚM-sal sýnir Svava Skúla-
dóttir svifléttar vatnslitamyndir af
landslagi, blómum og fólki í fjörleg-
um litum, einnig ýmiss konar verk
unnin í leir þar sem formin springa
og línurnar splundrast, hvort tveggja
unnið af hamslausri tjáningu og list-
nautn sem hún lifir út í æsar og
gengur fyrir öllu“.
Sýningarnar eru opnar daglega,
nema mánudaga, frá kl. 14-18,
þeim lýkur sunnudaginn 9. marz.
Safnasafnið var formlega stofnað
17. febrúar 1995 af Níelsi Hafstein
og Magnhildi Sigurðardóttur og hef-
ur þau markmið að safna verkum
eftir alþýðulistamenn, hagleiksfólk,
einfara og utangarðsmenn. Safna-
safnið á nú um 2.000 verk af ýmsu
tagi, flest smágerð.
Þá er það markmið safnsins að
safna leikföngum, líkönum, ljós-
myndum, minjagripum og ýmsu sem
hefur söfnunargildi. Safnasafnið á
nú t.d. yfir 2.000 boðskort, 300
vindlabelti, 100 blikkbox og tréöskj-
ur, skartgripi úr víravirki, um 1.500
muni úr landbúnaði, sjósókn og verzl-
un, ýmis handverkfæri, gleraugu og
lyfjaflöskur, steinasafn, leikföng og
myndaseríur, 400 glansmyndir, um
1.800 miða af vín- og bjórflöskum,
600 eldspýtnastokka, yfír 100 dúka,
veggteppi og púða, 300 þjóðbúninga-
brúður o.s.frv. o.s.frv.
Stofnendur vinna nú að því að
útvega húsnæði undir safnið.
Ljósið sterkasta vopnið
JÓN Bergmann Kjart-
ansson heídur sýningu
í Listhúsi 39 í Hafnar-
firði 22. febrúar til 11.
mars. Þtjú verk verða
á sýningunni. Gráar
myndir heitir eitt verk-
anna og er það vísun í
orð Gerhard Richter
„Gray is non-state-
ment“. Hlutar heitir
annað verk en um það
segir listamaðurinn í
kynningu: „Hvert mál-
að málverk slæmt eða
gott er í sjálfu sér ein-
stakt fyrirbæri en þó
ávallt hluti af stærri
heild, svo sem hluti af
ferli málarans sem mál-
aði það, hluti af sögu
málaralistarinnar og það hefur að
geyma ósýnilegt upphaf og ósýnileg-
an endi og er því aðeins að hluta til
til sýnis.“
Þriðja verkið heitir Ljós myndir
og um það segir: „Þótt ljós sé þekkt
mótíf í sögu málaralist-
arinnar er það ekki
ástæðan fyrir þvi að ég
mála það, heldur er það
leit mín að eigin ljósi
sem hefur kveikt þá
löngun. Myndlist er fyr-
ir mig þáttur í sjálfs-
rækt. Þótt mér hafi ver-
ið sagt að hún geti ver-
ið kvöð og ég jafnvel
sagt það einhverntíma
sjálfur, er ég því hjart-
anlega ósammála í dag.
Það eina sem ég get
nefnt sem kvöð er mitt
eigið egó. Til að vinna
á því þykir mér ljósið
sterkasta vopnið."
Jón Bermann er út-
skrifaður fá AKI-Aka-
demie voor beeldend kunst í Ensc-
hede í Hollandi og hefur einnig num-
ið myndlist við National College of
Art and Design í Dublin á írlandi.
Hann hefur haldið fjórar einkasýn-
ingar og tekið þátt í samsýningum.
Morgunblaðið/Ásdís
JÓN Berginann Kjart-
ansson heldur sýningu
í Listhúsi 39.
Sverð o g skjöldur
sjálfstæðis
BÆKUR
A f m æ 1 i s r i t
LANDHELGISGÆSLA
ÍSLANDS 1926-1996
Ritnefnd: Helgi HaUvarðsson, Stefán
Melsted, María Sólbergsdóttir. 109
bls. Prentun: Oddi hf. 1996.
LEGÐI einhver til að íslending-
ar stofnuðu eiginn her til að veija
landið mundi margur bregðast
ókvæða við. Færi sá hinn sami
fram á að Landhelgisgæslan yrði
lögð niður þætti firran sýnu frá-
leitari. Þó er Landhelgisgæslan
ekkert annað en her. Þurfi hún
að veija hafsvæði þau sem Islend-
ingar hafa helgað sér er ætlast til
að hún bregðist við af hörku. í
þorskastríðunum nutu skipherr-
arnir virðingar engu minni en
stríðsherrar stórþjóðanna. Kunn-
astur þeirra varð Eiríkur Kristó-
fersson. Er varla ofsögum sagt
að litið hafí verið á hann sem þjóð-
hetju. Síðan hefur mikið vatn
runnið til sjávar. Og Landhelgis-
gæslan er orðin þekktari fyrir
björgunarstörf en eltingaleik við
lögbijóta.
Þessar »svipmyndir úr sjötíu ára
sögu« minna á hvort tveggja hlut-
verkið. Fyrst er rifjuð upp fisk-
veiðisaga útlendinga við íslands-
strendur. Eru senn liðnar sex ald-
ir frá því er annarra þjóða fiski-
menn tóku að sækja á Islandsmið.
Þar koma við sögu flestar þjóðir
við norðanvert Atlantshaf, mest
þó Englendingar og Þjóðveijar,
þar næst Hollendingar og Spán-
veijar, og síðar Frakkar, loks
Norðmenn sem sóttu hingað til
síldveiða. Eru þá ótaldir Færeying-
arnir, blessaðir, sem við lítum
tæpast á sem útlendinga. Eftir að
togarar komu til sögunnar varð
gæslan biýnni en áður. Danir
höfðu hana á hendi fyrsta kastið.
Birt er mynd frá 1898 af Hannesi
Hafstein, sýslumanni á ísafirði,
með yfirmönnum varðskipsins
Heimdal.
Sama ár lenti sýslumaður í
bráðum lífsháska í aðför að bresk-
um togara. Hefur sú saga oft ver-
ið rifjuð upp. Landhelgin var þá
hið þrengsta sem hún hefur
nokkru sinni orðið. Bretar virtu
hana þó lítt en skröpuðu botninn
upp í kálgarða eins og stundum
var að orði komist. Danir þóttu
rækja hlutverk sitt slælega. Á
þriðja áratugnum tóku íslendingar
við gæslunni, formlega talið frá
árinu 1926. Þar með lyftist sjálfs-
álit landans upp úr djúpum öldud-
al margra alda vanmetakenndar.
Eftir að hafa svo fært landhelgina
út í áföngum, seinast út í 200
mílur og sigrað breska heimsveld-
ið í endurteknum þorskastríðum
varð öllum ljóst að þvílíka víðáttu
yrði að veija með öflugri gæslu.
Hafa flugvélar síðan annast eftir-
litið ásamt varðskipunum.
Bók þessi er að jöfnu byggð upp
af texta, sem Guðjón Arngrímsson
hefur tekið saman, og myndum
úr sögu stofnunarinnar, eldri sem
yngri. Þá eru birt kort af landinu
og fiskveiðilögsögunni eins og hún
leit út eftir hveija stækkun. I ein-
um myndartextanum stendur að
landhelgin hafi verið færð út í 4
mílur 15. maí 1942. Það er að
sjálfsögðu rangt; ætti að standa
1952, enda má lesa svo í aðal-
texta. Á kortinu er dreginn hring-
ur um fjórar eyjar umhverfis land-
ið þar eð þær lágu utan sjálfrar
meginlandhelginnar. Með stækk-
uninni í 12 mílur runnu þær allar
inn í lögsöguna nema Kolbeinsey.
Með 50 mílna útfærslunni rann
einnig hún inn í lögsöguna. Kol-
beinsey er þó enn mikilsverður
grunnlínupunktur. Sökkvi hún í
sæ missa íslendingar hluta af sín-
um dýrmætu fiskimiðum.
Auk gæslu og björgunarstarfa
sér Landhelgisgæslan »um allar
sjómælingar við Island og þar með
gerð íslenskra sjókorta og leið-
sögubóka.« Er þá ótalin eyðing
tundurdufla. í upphafi heimsstyij-
aldarinnar síðari lögðu Bretar
tundurduflagirðingar þvers og
kruss í kringum landið og milli
íslands og Grænlands. Duflin tóku
strax að slitna upp og finnast á
reki eða á fjörum eitt og eitt. Er
gæslan búin að eyða þúsundum
slíkra gegnum tíðina.
Þótt íslendingar deili um flest
og séu tíðum óþolandi þrasgjarnir
er Landhelgisgæslan eitt af því fáa
sem þjóðin hefur getað sameinast
um. Stofnunin hefur eflt sam-
kennd þjóðarinnar, enda er hún
sýnilegasta tákn sjálfstæðisins.
Reynslan sannar að vinátta ann-
arra þjóða, skyldra sem óskyldra,
er úti jafnskjótt sem hagsmunir
rekast á. Ef íslendingar veija ekki
sjálfir yfirráðasvæði sín á hafinu
er þess naumast að vænta að aðr-
ir geri það.
Að útliti til er rit þetta hið veg-
legasta og tilefninu samboðið.
Erlendur Jónsson
Möguleikhúsið
Hermes held-
ur tónleika
TÓNSMIÐURINN Hermes
heldur tónleika fyrir börn í
Möguleikhúsinu við Hlemm,
sunnudaginn 23. febrúar kl.
14. Efnisskráin er sett saman
úr þjóðlögum frá ýmsum lönd-
um, með sérstaka áherslu á
sígaunatónlist og jiddíska
þjóðlagatónlist.
Hermes hefur haldið fjölda
tónleika fyrir börn á síðustu
misserum. Fyrstu tónleikarnir
voru í menningarmiðstöðinni
Gerðubergi, þar sem hann
kemur enn reglulega fram.
„Hermes leggur áherslu á
skapandi hlustun barnanna,
að þau nái persónulegum
tengslum við þá tónlist sem
þau hlusta á og að þau fái
leiðsögn í eftir hveiju þau
geti hlustað. Einnig taka
börnin virkan þátt í tónleikun-
um með söng og hljóðum",
segir í kynningu.
Á tónleikunum verður Ein-
ar Kristján Einarsson gítar-
leikari Hermesi til halds og
trausts, en það er Guðni
Franzson sem er í gervi
Hermesar.
Upplestur
í Hveragerði
STEINGRÍMUR St. Th. Sig-
urðs-son mun lesa upp úr bók
sinni; Lausnarsteinn, sunnu-
daginn 23.
febrúar í
Hótel
Hveragerði
frá kl. 15.
í til-
kynningu
segir að
hann muni
m.a. lesa
um öfl sem
hafa spillt
íslensku samfélagi og er sér-
staklega nefndur til kaflinn
„Vinstri mafían - andleg
glæpastarfsemi".
Einnig mun hann lesa upp
úr bókinni í Nönnukaffi í
Hafnarfirði sunnudaginn 2.
mars.
Afmælistón-
leikar Kammer-
músíkklúbbsins
AFMÆLISTÓNLEIKAR
Kammermúsíkklúbbsins, sem
fresta varð 9. febrúar sl.,
verða í Bústaðakirkju sunnu-
daginn 23. febrúar kl. 20.30.
Nútíð við
fortíð
SÝNINGUNNI Nútíð við for-
tíð, sem staðið hefur um all-
langt skeið í Þjóðminjasafni
íslands, lýkur nú um helgina.
Á henni getur að líta úrval
gripa úr eigu safnsins. Þar
eru kirkjugripir, jarðfundnir
munir, ljósmyndir, búningar,
útskurður, textílar auk þess
sem gerð er grein fyrir ýms-
um sérsöfnum eða deildum
innan Þjóðminjasafnsins.
Sýningin er á þriðju hæð
safnhússins við Suðurgötu en
á næstu mánuðum verður
unnið þar að uppsetningu sýn-
ingar um íslenska og norska
kirkjulist sem opnuð verður
17. maí nk.
Þjóðminjasafn Islands er
opið þriðjudaga, fimmtudaga,
laugardaga og sunnudaga kl.
12-17.