Morgunblaðið - 18.09.1997, Blaðsíða 26

aioiAjanuoflOM
MORGUNBLAÐIÐ
26 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1997
LISTIR
Framtíðarsýn: Óhindr-
að flæði fjármagns
__________BÆKUR______________
II a g f r æ d i
ÖRRÍKI Á UMBROTATÍMUM
Þór Sigfússon. Fjölsýn forlag - 1997,120 bls.
ÞEGAR aldamót nálgast huga menn
gjarnan að framtíðinni, reyna að átta sig
á því hvaða öfl fortíðar muni móta hana
og hvernig við getum haft áhrif á hana
með því að breyta hugarfari okkar og at-
höfnum. Slíkar pælingar eru gagnlegar
fyrir margra hluta sakir, ekki síst þegar
þær bregða birtu á verðmætamat okkar
og skilning á lífsgæðum; þær geta sýnt
hvað það er í okkur og í kringum okkur
sem við teljum að eigi einkum erindi við
framtíðina og hvað við viljum að fortíðin
geymi ein.
í bókinni Örríki á umbrotatímum spáir
Þór Sigfússon í framtíðina, reynir að sjá
fyrir sér og lýsa íslendingum 21. aldar,
veltir fyrir sér hver staða íslands muni
verða í Evrópu og innan Norðurlanda,
hvernig fyrirtæki framtíðarinnar komi til
með að líta út og ræðir um framvindu al-
þjóðavæðingar og hvernig menntakerfíð
eigi að laga sig að breyttum heimi. Þór fer
ekki leynt með hvaða verðmætamat hann
leggur til grundvallar. Hann vill að við
beinum sjónum okkar að „emmunum þrem-
ur“, mannúð, menntun og markaðsbúskap
og telur að lífs-
gæði okkar á 21.
öld muni ráðast
af því hversu vel
okkur tekst upp á
þessum þremur
sviðum. Til að
stíga skrefið inn í
framtíðina verð-
um við að dómi
Þórs að leggja
áherslu á hugvit
(fremur en hand-
afl), við verðum
að skilja eðli þess
þekkingarsamfé-
lags sem mun Þór
setja síaukinn svip Sigfússon
á veruleika okkar
og einnig kunna skil á hvernig fyrirtækin
eru að breytast, ekki síst hugsjónir þeirra
um aukna samvinnu. í þekkingarsamfélagi
framtíðarinnar verði megináhersla lögð á
fyrirtækjanet og óhindrað flæði fjármagns.
Það eru ýmsar góðar athugasemdir í þess-
ari bók. Höfundur gerir t.d. ýmislegt til að
beina sjónum lesenda að smæð landsins og
þeirri staðreynd að fæstir útlendingar vita
að við erum til, hvað þá að þeir séu að taka
okkur til fyrirmyndar. Hann reynir einnig
að slá á óhóflega bölsýni um framtíð okkar
og vísar henni reyndar til föðurhúsanna.
Umræðan um fyrirtæki framtíðarinnar er
athyglisverð og hugmyndin um þekkingar-
samfélagið er góðra gjalda verð. Hins vegar
hefði höfundur mátt huga betur að fjöl-
mörgu varðandi efnistök og framsetningu.
Stærsti ókostur bókarinnar lýtur að skipu-
lagi og framsetningu. í upphafi vekur höf-
undur væntingar um spennandi umræðu um
fyrirtækjanet í þekkingarsamfélagi framtíð-
ar en að þessum efnisflokki er ekki komið
fyrr en í bókarlok. Og þótt sú umræða sé
athyglisverð er hún knöpp og meginefni
bókarinnar undirbýr lesandann ekki mark-
visst fyrir hana. Öðru nær, bókin er of sund-
urlaus, vaðið er úr einu í annað og endur-
tekningar eru margar. Höfundur kemur
snemma orðum að meginhugðarefni sínu (að
fjármagn fái að flæða óhindrað milli svæðá)
og þrástagast síðan á því. Ég reyndi að
halda saman hversu oft höfundur nefnir
þennan draum sinn (eða náskylda drauma)
en hætti því þegar „prikin" fylltu fimmta
tuginn. Leiðinlegt er að stagl- eða upptugg-
ustíll virðist vera orðinn opinber stíll ís-
lenskra fijálshyggjumanna. Setur það leiðan
svip á athyglisverða stefnu og gefur til
kynna hugmyndafæð hennar. En þótt hamr-
að sé á mikilvægi óhindraðs flæðis fjár-
magns og fijálsrar samkeppni ad nauseam
er umræðan um menntun brotakenndari
(höfundur virðist hafa afar þrönga sýn til
menntunar) og ekki fer mikið fyrir umræðu
um mannúð, utan að höfundur nefnir að
heilsufar fólks sé án efa eitt skýrasta dæmi
um mannúð í þjóðfélaginu! Mér fannst við-
eigandi að þegar höfundur nefnir emmin sín
þijú síðar í bókinni hefur röðin breyst og
er nú menntun, markaðsbúskapur og mann-
úð og hefði vafalítið orðið markaðsbúskap-
ur, menntun og mannúð ef bókin hefði orð-
ið lengri! Eins skortir verulega á að höfund-
ur staldri við, þrói og útlisti athugasemdir
sínar og skoðanir. Yfírleitt er þeim slengt
fram í véfréttastíl, sem er e.t.v. að ein-
hveiju leyti afsakanlegt í bók um framtíðina
(sjá t.d. umræðu um íslendinga 21. aldar)
en virkar oft kjánalega eða sem ósanngjörn
gagnrýni (sjá t.d. umræðu um kennara bls.
88). Stundum er erfitt að meta hvort eitt-
hvað hafí skolast til í framsetningu eða
höfund skorti þekkingu. Á einum stað seg-
ir: „... þarf því ekki síður að beita hugvits-
semi og koma fram með nýja hugsun. Bret-
ar eru að taka upp það kerfi að fólk sendir
inn til ríkisins einfalt skattframtal þar sem
framteljendur reikna sjálfir út þann skatt
sem þeim ber að greiða og senda ávísun
með skattframtalinu“ (bls. 65). Þessi hugsun
er ekki nýrri eða fijórri en svo að Banda-
ríkjamenn hafa viðhaft þennan sið um ára-
bil og sama gildir um Kanadamenn. Á öðrum
stað segir: „Á sama tíma hallaði nokkuð
undan fæti hjá Route 128-svæðinu sem ligg-
ur á milli Boston og Massachusettsfylkis í
Bandaríkjunum" (bls. 102). Tæplega er sá
vegarspotti langur sem liggur á milli Boston
og Massachusettsfylkis!
Höfundur bendir á að erfitt sé að alhæfa
um lífsgæði og verðmætamat. Sjálfur virð-
ist hann ekki eiga í neinni kreppu hvað
þetta varðar enda fylgir hann trúfastlega
þeirri reglu að ef eitthvað sé gott megi rekja
það til ftjálsrar samkeppni og ef eitthvað
sé slæmt sé það tilkomið vegna hindrunar
á flæði fjármagns. Sjálfur tel ég að til að
rýna í framtíðina þurfi flóknari formúlur
og meiri íhugun.
Róbert H. Haraldsson
BLÓMAMYND eftir Ásgrím Jónsson frá árinu 1956.
Uppstillingar og
útimyndir Asgríms
Gítarmeist-
arinnog
Tómasarrím
Ráðstefna til heiðurs
Régis Boyer
Trúarlíf
á Sturl-
ungaöld
RÁÐSTEFNA til heiðurs Régis
Boyer prófessors við Université
Paris IV Sorbonne verður haldin í
Háskóla íslands næstkomandi
laugardag, 20. september. Régis
Boyer heldur sjálfur fyrirlestur um
trúarlíf á íslandi á Sturlungaöld
en einnig flytja nokkrir íslenskir
miðaldafræðingar fyrirlestra.
Bjami Guðnason, Sverrir Tómas-
son og Hermann Pálsson tala um
trúarlíf og bókmenntir. Ásdís Eg-
ilsdóttir, Torfí Tulinius og Sverrir
Jakobsson tala um trúarlíf og sam-
félag. Og einnig verða pallborðs-
umræður um trúarlíf á Sturlunga-
öld sem Vésteinn Ólason stýrir.
Auk fyrirlesara taka Úlfar Braga-
son, Gunnar Karlsson, Guðrún
Nordal og Hjalti Hugason þátt í
þeim.
„Mörgum er kunnugt um hve
mikilvægu hlutverki Régis Boyer
hefur gegnt við að kynna íslenskar
bókmenntir, fornar og nýjar, í
Frakklandi og frönskumælandi
löndum. Færri þekkja framlag
hans til fræðilegrar umræðu um
norræna menningu á miðöldum.
Sem fræðimaður hefur hann eink-
um fengist við trúarbrögð, bæði
heiðin og kristin, en doktorsritgerð
hans frá 1972 fjallaði um trúarlíf
á íslandi á 12. og 13. öld. Koma
hans til landsins þótti þess vegna
kjörið tækifæri til að kalla saman
hóp af íslenskum fræðimönnum til
að ræða þennan þátt í íslenskri
miðaldamenningu, sem hefur ekki
fengið jafn mikla athygli og aðrir
en sem nauðsynlegt er að þekkja
ef skilja á líf og verk íslendinga á
Sturlungaöld,“ segir í kynningu.
Ráðstefnan stendur frá 9 til 17
og er öllum opin. Aðgangur er
ókeypis.
í SAFNI Ásgríms Jónssonar í
Bergstaðastræti 74 hefur verið
opnuð sýning á kyrralífs- og
blómamyndum ásamt myndum
úr Reykjavík og nágrenni og
af fólki í landslagi. Meðal
verka á sýningunni eru vetrar-
myndir sem Asgrímur málaði
inn við Elliðaárvog. Þá hefur
TRÖLLAKIRKJA eftir Ólaf Gunn-
arsson hefur verið tilnefnd til Dubl-
in-verðlaunanna í Finnlandi. Tvær
aðrar bækur hafa verið tilnefndar
til verðlaunanna af borgarbóka-
safninu í Helsinki; skáldsögurnar
Urwind eftir sænska rithöfundinn
Bo Carpelan og Gizona bere bak-
ardadean eftir baskneska rithöf-
undinn Bernardo Atxaga.
Verðlaunin sem formlega nefn-
ast International IMPAC Dublin
Literary Award verða nú veitt í
þriðja sinn. Verðlaunaféð nemur
nýtt kort verið gefið út og er
það eftir blómamynd frá árinu
1956.
Sýningin stendur til febrúar-
loka og er opin á opnunartíma
safnsins, sem er kl. 13.30-16 á
laugardögum og sunnudögum.
í desember og janúar er safnið
lokað.
100.000 írskum pundum. Verð-
launin eru veitt fyrir skáldsögu
sem annaðhvort hefur verið samin
eða þýdd á ensku. Hljóti þýdd
skáldsaga verðlaunin skipta höf-
undurinn og þýðandinn með sér
verðlaunafénu. Það eru borgar-
bókasöfn stórborganna sem nefna
bækur til verðlaunanna.. Þær
skáldsögur sem skrifaðar hafa ver-
ið á ensku skulu hafa komið út
árið 1996 en þýðingarnar árin
1992 til 1996. Verðlaunin verða
veitt í maí á næsta ári.
DJASS
Sunnusalur
Ilótels Sögu
TRÍÓ TÓMASAR R.
EINARSSONAR/JAKOB
FISCHER
Mánudagur 15. september kl. 21.
EITT af því sem verið hefur
aðal RúRek djasshátíðarinnar er
að gefa íslenskum djassleikurum
kost á því að leika með erlendum
kollegum sínum. Á þessari hátíð
eru fjögur slík samvinnuverkefni í
gangi. Frank Foster með Stórsveit
Reykjavíkur, Gunnlaugur Briem
með þremur félögum sínum frá
London, Bjöm Thoroddsen og Sig-
urður Flosason með tveimur Finn-
um svo og tríó Tómasar R. Einars-
sonar með danska gítarsnillingnum
Jakob Fischer. Þeir tónleikar voru
í Sunnusal Hótels Sögu sl. mánu-
dagskvöld. Eitthvað hafði kynning
tónleikanna misfarist því fleiri
hefðu örugglega mætt hefði hing-
aðkoma Jakobs Fischers verið bet-
ur kynnt. Jakob hefur komið hing-
að þrívegis áður, tvisvar með
Svend Asmussen og einu sinni með
Jesper Lundgaard, og vakið
óhemju hrifningu djassunnenda.
Eitthvað kunna salarkynnin líka
að hafa haft áhrif á aðsóknina.
Hljómleikar á borð við þessa hafa
verið haldnir í miðbænum á fyrri
RúRek hátíðum með góðum ár-
angri en Sunnusalur Hótels Sögu
er dálítið útúr og auk þess ekki
velþekktur og lítill djassbragur á
honum.
Tríó bassaleikarans Tómasar R.
Einarssonar er skipað honum og
tveimur Mezzofortefélögum: Ey-
þóri Gunnarssyni píanista, sem
einnig sló kongótrommur þetta
kvöld, og Gunnlaugi Briem tromm-
ara. Á dagskrá voru verk eftir
Tómas, sem flest voru frumflutt á
tónleikum á djassklúbbnum Múlan-
um 21. mars sl. Þar var Óskar
Guðjónsson saxófónleikari fjórði
maður kvartettsins í stað Jakobs
gítarleikara nú.
Tómas er fyrsti íslandsdjassleik-
arinn til að vinna markvisst með
erlendum djassleikurum hérlendis
og hefur gefið út tvo hljómdiska
þeirrar gerðar: Nýjan tón með
danska trompetleikaranum Jens
Winther og ísandsför með banda-
ríska básúnuleikaranum Frank
Lacy. Eyþór Gunnarsson lék á
píanóið á báðum þeim diskum enda
vandfundinn sá píanisti á norður-
hveli jarðar er mótar fegurri hend-
ingar í snarstefjun, sérí lagi er ljóð-
ið slæst í för, auk þess sem hann
svíngar „að helvede til“. Sá er einn-
ig aðall Jakobs Fischers og bestu
ópusar Tómasar eru að mínu mati
af ætt ballöðunnar einsog vel mátti
heyra í Sunnusal er þeir félagar
léku hið undurfagra lag hans:
Minning. Samba hans í minningu
Antonio Carlos Jobims og Ástar-
vísa hans norræn, sem var í ætt
við útsetningar Ole Kock Hansens
á íslenskum þjóðlögum, voru held-
ur ekkert slor, en lögin í hraðara
tempói fundust mér ekki smella
jafnvel saman. Þess ber þó að geta
að Jakob gerði aðeins hálfs annars
sólahrings stans á íslandi og margt
getur gerst við lengri kynni. Eg
vona bara að Tómas þrói þessa
samvinnu áfram og að við fáum
að njóta hennar fullskapaðrar á
geisladiski.
Vernharður Linnet
Tröllakirkja tilnefnd til
verðlauna í Finnlandi