Morgunblaðið - 04.11.1997, Side 22

mati TdT>mr\qo
fiS vppf t. tiunAíftfuinirj
22 ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Forseti Kína svarar gagnrýni á blóðbaðið í Peking
Yjar að því að Kínverj-
um hafi orðið á mistök
Boston, Los Angeles. Reuters, The Daily Telegraph.
Morðmál ungversks
prests í Belgíu
Fleiri lík-
amsleifa
leitað
Brussel. Reuters.
BELGÍSKA lögreglan færði í gær
Andras Pandy, prest af ungverskum
uppruna sem grunaður er um að
hafa banað tveimur fyrrverandi eig-
inkonum og fjórum dætrum sínum, á
vettvang í einu
þriggja íbúðarhúsa í
Brussel, þar sem
meintir glæpir eru
taldir hafa átt sér
stað.
Talsmaður sak-
sóknara í Brussel,
Jos Colpin, sagði
heimsókn Pandys á
vettvang hafa farið
fram að ósk arki-
tekts, sem í samvinnu við lögregluna
er að reyna að komast að því hvort
gerðar hafi verið breytingar á húsinu
til að búa til leynilega geymslustaði.
Lögregla hefur leitað í húsinu í
heila viku eftir að mannabein fund-
ust undir kjallaragólfi annars húss í
eigu Pandys, sem stendur skammt
frá því húsi sem rannsóknin beinist
mest að nú.
Pandy flúði til Belgíu frá Ung-
verjalandi uppreisnarárið 1956.
Hann hefur verið ákærður fyrir
morð á tveimur fyrrverandi eigin-
konum og fjórum dætrum úr átta
barna hópi. Þær hurfu í lok níunda
áratugarins. Hann neitar sakargift-
um og segir konurnar og stúlkumar
hafa farið til Ungverjalands.
Réð óskyld böm til
að leika eigin böm
Ungverska lögreglan greindi frá
því fyrir helgina að hún hefði fundið
tvær stúlkur og dreng sem Pandy
réð til að þykjast vera börn hans
þegar belgíska lögreglan hóf fyrst
eftirgrennslan vegna hvarfs kvenn-
anna sex árið 1992.
„Þau gerðu þetta í góðri trú, þar
sem þeim var sagt að þau tækju þátt
í æfingu fyrir kvikmynd sem verið
væri að gera um ævi Pandys,“ sagði
Mihaly Dezsi, talsmaður ungversku
lögreglunnar.
„Hann fór með börnin í heimsókn-
ir til ættingja og vina í Ungverja-
landi, sem voru beðnir að senda frá
sér bréf þar sem þess væri getið að
þeir hefðu séð bömin,“ sagði Deszi.
Svdney. Reutere.
ÁSTRALSKIR vísindamenn hafa
uppgötvað breytileg áhrif frá hinu
alræmda E1 Nino-veðrakerfi á Ind-
landshafið, sem sum ár kemur í
veg fyrir þurrka í Ástralfu en eyk-
ur á öðrum líkurnar á Ioftslags-
hamförum. Lengi hefur verið talið
að E1 Nino einskorðaðist við Kyrra-
hafið, en áströlsku vfsindamennim-
ir segja að tengslin við Indlandshaf
séu það nýjasta sem rannsóknir á
veðurkerfinu hafa leitt f ljós.
í ár olli E1 Nino því að engin úr-
koma varð á Kyrrahafi vestan-
verðu, og þurrkar herjuðu á
Indónesfu og Nýju Gíneu með til-
heyrandi skógareldum. Á sama
tíma barst hver skýjabakkinn á
fætur öðmm af Indlandshafi inn
yfir Ástralíu og regnið sem féll úr
þeim bjargaði uppskemnni vfða.
Nú ætla Ástralir, Bandaríkja-
menn og Frakkar að hefjast handa
við að fletta ofan af leyndardómum
Indlandshafs, sem hefur verið
minnst rannsakað af öllum heims-
höfunum. Um er að ræða sam-
starfsverkefni sem Ástralinn
Neville Smith stýrir og er mark-
miðið að koma á fót fyrstu rann-
sóknarstofnuninni er sinnir athug-
unum á hafinu á hnattrænum
grundvelli.
Upplýsingar frá
gervihnöttum
Nýttar verða upplýsingar frá
gervihnöttum auk mælinga á hita-
stigi yfirborðs sjávar, hafvindum
JIANG Zemin, forseti Kína, gaf til
kynna eftir ræðu sem hann flutti í
Harvard-háskóla í Bandaríkjunum
á laugardag að kínverskum stjóm-
völdum kynnu að hafa orðið á mis-
tök með því að fyrirskipa blóðuga
árás á lýðræðissinna á Torgi hins
himneska friðar í Peking 1989.
.Auðvitað má segja að við séum
ekki gallalausir og að okkur hafi
jafnvel orðið á ýmis mistök í starfi
okkar, en við erum þó alltaf að
reyna að bæta það,“ sagði Jiang
þegar hann var spurður um blóðsút-
hellingarnar á Torgi hins himneska
friðar.
Jiang gekk þó ekki svo langt að
biðjast afsökunar á blóðsúthelling-
unum og ekkert bendir til þess að
kínversk stjómvöld hyggist endur-
skoða afstöðu sína til atburðanna á
Torgi hins himneska friðar. Qian
Qichen, aðstoðarforsætisráðherra
og utanríkisráðherra Kína, sagði
daginn eftir að ummæli forsetans
hefðu verið „almenns eðlis“ og hann
hefði ekki verið að vísa sérstaklega
og hæð yfirborðs. Notuð verður
tækni til beinna athugana um allan
heim. Smith segir að bandaríska
geimvfsindastofnunin, NASA, hafi
sýnt málinu mikinn áhuga og heitið
því að leggja sitt að mörkum.
Ástralir hyggjast koma fyrir
fjölda sjálfvirkra mælitækja á Ind-
landshafi og mæla í fyrsta sinn hita
og hafstrauma, segir Smith. Hing-
að til hafa mælingar svo að segja
einvörðungu verið gei;ðar á sigl-
ingaleiðinni um hafið milli Ástralfu
og Indónesfu.
Það er í þessari gátt í hafkerfi
jarðarinnar sem Ástralarnir hafa
fundið tenginguna milli E1 Nino og
Indlandshafs. Sum ár dregur Ind-
landshafið úr áhrifum E1 Ninos, en
önnur eykur það þau til muna, að
sögn ástralska haffræðingsins Gar-
ys Meyers.
Kyrrahafið og Indlandshaf lögð-
ust á eitt 1982-83 við að skapa ein-
hveija verstu þurrka sem orðið
til atburðanna á Torgi hins
himneska friðar.
Viðræðum við
Dalai Lama hafnað
Um 5.000 manns komu saman við
Harvard-háskóla til að mótmæla
mannréttindabrotum kínversku
kommúnistastjómarinnar og stefnu
hennar í málefnum Tíbets þegar Ji-
ang flutti ávarp sitt. Þetta eru fjöl-
mennustu mótmæli sem efnt hefur
verið til við háskólann frá tímum Ví-
etnamstríðsins.
Kínverski forsetinn komst ekki
hjá því að heyra hróp mótmælend-
anna. „Þótt ég sé orðinn 71 árs held
ég enn fullri heym, þannig að ég
heyrði hljóðin úr hátölurunum fyrir
utan,“ sagði hann. „Samt tel ég að
það eina sem ég get gert sé að tala
enn hærra.“
Jiang svaraði þremur spurning-
um eftir ávarpið, m.a. um hvers
vegna hann vildi ekki ræða við
Dalai Lama, andlegan leiðtoga Tí-
beta. „Stefna okkar gagnvart 14.
hafa í Ástralíu, og aftur 1994, en
ekkert samspil varð milli þeirra E1
Nino árið 1992, er úrkoma var í
meðallagi og þar yfir í suðurhluta
Ástralíu. í ár kom Indlandshafið
Ástralíu til bjargar og forðaði
henni frá verstu áhrifunum af E1
Nino.
Það var ekki síst vegna Indlands-
hafsáhrifanna sem ástralskir vís-
indamenn tóku ekki undir fullyrð-
ingar á veðurfarsráðstefnu er hald-
in var í Genf í ágúst um að útlit
væri fyrir að E1 Nino-áhrifin nú
kynnu að valda mestu loftslags-
hamfórum á þessari öld.
Ástralir hófu rannsóknir í kjöl-
far þurrkanna 1982-83 og segir
Meyers að mikið hafi áunnist. „Við
höfum fengið mikilvægar upplýs-
ingar um virkni Indlandshafsins og
fengið vísbendingar um hversu
mikið vatn og hiti berst frá Kyrra-
hafi í Indlandshaf."
Mælingar á yfírborði sjávar við
Dalai Lama er mjög mikilvæg,"
sagði hann. „Hann verður að viður-
kenna opinberlega að Tíbet sé óað-
skiljanlegur hluti Alþýðulýðveldis-
ins Kína, lýsa því opinberlega yfir
að hann falli frá kröfunni um sjálf-
stæði Tíbets og hætta öllum tilraun-
um til að kljúfa foðurlandið."
Kveikt í kínverskum fánum
Jiang hélt aftur til Kína í gær eft-
ir að hafa heimsótt Los Angeles á
sunnudag. Þar fór hann m.a. á sýn-
ingu á bílum framtíðarinnar og
ræddi við bandaríska predikarann
BiUy Graham.
Um 1.500 manns efndu til mót-
mæla við hótel í Beverly Hills þar
sem Jiang ávarpaði 1.000 gesti í
veislu til heiðurs kínverska forset-
anum. Mótmælendumir kröfðust
þess að Kínverjar færu frá Tíbet og
létu af mannréttindabrotum sínum.
Hópur tíbetskra munka sönglaði
bænir og nokkrir mótmælendanna
kveiktu í tveimur kínverskum fán-
um við mikinn fógnuð viðstaddra.
Jövu, Súmötru og í innhöfum
Indónesfu hafa leitt í ljós að haf-
straumar hafa gífurleg áhrif á
loftslag bæði í Indónesíu og Ástral-
íu. Meyers hefur komist að því að
hinir miklu skógareldar á
Indónesfu í ár eru líkir þeim er
urðu 1994 og 1991 þegar sjávarhiti
var Iágur umhverfis indónesíska
eyjaklasann.
Kúvending í veðurfari
Ekki er Ijóst hver eru upptök E1
Nino. Hvort þau eru í lofti eða í
hafinu er enn rökrætt meðal vís-
indamanna, segir Meyers. En þeg-
ar E1 Nino brestur á verður
kúvending í veðurfari á Kyrrahafi.
Kaldir hafstraumar snúast í vestur,
þar sem heitir straumar eru venju-
lega, og þeir heitu fara í austur þar
sem þeir köldu ríkja yfirleitt.
Staðvindar á Kyrrahafi þjappast
og snúast við og sterkari vindar
blása úr vestri, sem eykur áhrifin í
hafinu. Ástralía, Nýja Gfnea,
Indónesfa, Malaysía, Filippseyjar,
Suðaustur-Afríka, Madagaskar og
norðausturströnd Suður-Ameríku
fá ekki þá úrkomu sem venjulega
berst frá hlýjum sjó.
Hins vegar verða flóð í Ekvador,
Perú, á vesturströnd Argentínu og
suðvesturströnd Bandarfkjanna.
Hiti hækkar f Japan, Kóreu og
einnig í vestur og austur Kanada.
En E1 Nino er aldrei alveg eins, og
áhrifin frá Indlandshafi eru óút-
skýrð.
Mannskaði
í fellibyl
ÍBÚAR í suðurhluta Tælands
voru í gær hvattir til að fara af
strandsvæðum þar sem hætta
var á flóðum vegna fellibylsins
Lindu, sem stefndi að landinu
eftir að hafa valdið miklu tjóni í
Víetnam um helgina. Allt að
200 sjómanna var saknað í Ví-
etnam vegna fellibylsins, sem
sökkti að minnsta kosti 1.000
bátum og eyðilagði rúmlega
2.000 hús í héraðinu Kien Gi-
ang.
Vaclav Havel
á batavegi
VACLAV Havel, forseti Tékk-
lands, var fluttur á sjúkrahús
með háan hita og lungnabólgu
á sunnudag en læknar hans
sögðu í gær að hann væri á
batavegi. Havel gekkst undir
aðgerð vegna lungnakrabba-
meins fyrir tíu mánuðum.
Mikill munur
á dánartíðni
TÍÐNI dauðsfalla af völdum
krabbameins er allt að helm-
ingi minni í Bandaríkjunum en
í Þýskalandi, Frakklandi og
Bretlandi, að sögn ráðgjafar-
fyrirtækisins Datamonitor í
gær. Skýrsluhöfundarnir segja
að skorður, sem settar hafa
verið við lyfjakostnaði í Evr-
ópulöndunum, sé mikilvægur
þáttur í þessum mikla mun.
Ósáttir við
bók um Díönu
SJÖ franskir ljósmyndarar,
sem eru grunaðir um að hafa
stuðlað að dauða Díönu
prinsessu, fóru þess á leit við
dómstól í París í gær að nokkr-
ir kaflar yrðu teknir úr nýrri
bók, „Þeir drápu hana“, eftir
rithöfundinn Madeleine Chap-
sal. Franskir saksóknarar eru
andvígir því að orðið verði við
beiðninni og ákvörðun dóm-
stólsins verður tilkynnt á fóstu-
dag.
Fjarvistar-
sönnun rengd
SÆNSKA lögreglan telur að
nafnlaust bréf sem henni barst
fyrir átta árum, kunni að leiða
til þess að leysa megi gátuna
um hver myrti Olof Palme for-
sætisráðherra. Bréfið var frá
vændiskonu, sem sagðist hafa
séð Christer Petterson nærri
morðstaðnum, nokkrum mínút-
um eftir að Palme var skotinn.
Höfðað var mál á hendur Pett-
erson fyrir morðið fyrir átta ár-
um, en það látið niður falla
vegna skorts á sönnunargögn-
um en ekki tókst að hrekja
fjarvistarsönnun hans. Vill lög-
reglan nú ná tali af vændiskon-
unni.
Ákvörðun
frestað um
bein keisara
RÚSSNESKA stjómin
frestaði því í gær fram í janúar
að taka ákvörðun um hvað gera
skuli við bein rússnesku keis-
arafjölskyldunnar, sem tekin
var af lífi árið 1918. Jarðneskar
leifar Nikulásar II keisara og
fjölskyldu hans voru grafnar
upp fyrir sex árum.
Reuters
JIANG Zemin, forseti Kína (fyrir miðju), f veislu sem samtök kínverskra íbúa suðurhluta Kalifornfu buðu
honum til í Los Angeles á sunnudag. Með honum eru Qian Quichen, utanríkisráðherra Kína (t.v.), og Zeng
Qing Hong, ráðgjafi forsetans.
Rannsaka sam-
spil Indlands-
hafs og E1 Nino