Morgunblaðið - 04.11.1997, Qupperneq 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1997 31
3H*fgunÞ(afeifr
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÍÞRÓTTIR OG
JAFNRÉTTI
NIÐURSTÖÐUR starfs nefndar menntamálaráðherra
um stefnumótun í íþróttum stúlkna og kvenna hljóta
að vekja bæði stjórnvöld og forystufólk í íþróttahreyfing-
unni, svo og fjölmiðla, til umhugsunar um það hvernig
jafnréttismálum er skipað í íþróttastarfi hér á landi.
í fyrsta lagi kemur fram að aðeins um 36% íþróttaiðk-
enda, sem skráðir eru í íþróttafélög, eru konur. Meiri-
hluti þeirra er undir 15 ára aldri, en því er öfugt farið
hjá körlum. í öðru lagi eru konur í minnihluta í stjórnum
íþróttafélaganna og aðeins fimmtungur formanna
íþróttafélaga eru konur. í þriðja lagi eru sterkar vísbend-
ingar um, að hlutdeild kvenna sé mun minni í tekjum
íþróttahreyfingarinnar en karla. Loks er blaðaumfjöllun
um íþróttir kvenna nú um 10-12% af heildarumfjöllun
um íþróttir og hefur aðeins vaxið um 1-5% hjá blöðunum
frá árinu 1990. Þetta er ekki í neinu samræmi við þátt-
töku kvenna í íþróttum.
Við þetta er engan veginn hægt að una. Markmið
íþróttahreyfingarinnar eru göfug. Samkvæmt íþróttalög-
unum er tilgangur íþrótta að „efla heilbrigði og hreysti,
líkamsfegurð, vinnuþrek og táp“. í því ljósi geta hvorki
ríki og sveitarstjórnir né forystumenn íþróttahreyfingar-
innar varið það að öðru kyninu sé veittur forgangur í
íþróttastarfi og að karlar fái hvatningu, fjárstuðning og
aðstöðu til íþróttaiðkunar fremur en konur. Þetta á jafnt
við um almenningsíþróttir og keppnisíþróttir.
Árangur íþróttastarfs fer heldur ekki á milli mála.
Niðurstöður nýlegra rannsókna sýna bein tengsl á milli
þátttöku unglinga í íþróttum, ekki sízt keppnisíþróttum,
og ýmissa jákvæðra félagslegra og sálrænna þátta.
íþróttaiðkendur fá að meðaltali hærri einkunnir en aðr-
ir, líður betur í skólanum, hafa meira sjálfstraust, þjást
síður af þunglyndi og kvíða og ánetjast síður fíkniefnum.
Með þetta í huga er ekki hægt að verja það af neinni
skynsemi að fremur eigi að beina piltum í keppnisíþrótt-
ir en stúlkum.
Þau rök, sem stundum eru færð fram, að kvennaíþrótt-
ir séu síður „spennandi“, til dæmis sem fjölmiðlaefni,
en karlaíþróttir eiga sennilega fyrst og fremst rót að
rekja til gamaldags fordóma. Sé hins vegar eitthvað til
í því að kvennaíþróttir standist ekki samjöfnuð við íþrótt-
ir karla, má spyija hvort það sé ekki einmitt vegna þess
að hvatningu, stuðning og aðstöðu hefur skort.
Aðgerða er því þörf í þessu máli. Þar þurfa yfirvöld,
íþróttahreyfingin og fjölmiðlar öll að líta í eigin barm.
ÍÞRÓTTIR OG
SVEITARFÉLÖG
IRÆÐU, sem Ellert B. Schram, forseti Iþrótta- og
ólympíusambands íslands, flutti við setningu fyrsta
þings hinna sameinuðu samtaka fyrir helgi sagði hann
m.a.: „íþróttastarfsemi, íþróttafélögin og ekki síður sér-
samböndin, eru að bugast undan því oki, sem peninga-
leysið og stundum skilningsleysið leggur á herðar okk-
ur. Við ráðum ekki lengur við verkefnin og vandamálin,
nema til komi nýr hugsunarháttur, ný vinnubrögð, ný
liðveizla frá þeim, sem við erum að starfa fyrir, fólkinu
í landinu, ríkisvaldi og sveitarfélögum.
Bæjarfélögin vítt og breitt um landið hafa á undanförn-
um árum staðið myndarlega að byggingu fjölmargra
glæsilegra íþróttahúsa. Þetta er að sjálfsögðu vel þegið.
En næst legg ég til, að sveitarfélögin og sveitarstjórnir
hlúi að innra starfi, veiti stuðning gagnvart þjónustu og
rekstri. Það er ekki nóg að byggja steinsteypt hús, ef
ekki er gáð að því, sem innan veggja húsanna fer fram.“
Það er ástæða til að vekja athygli á þessum orðum
Ellerts B. Schram. Þar er áreiðanlega ekkert ofmælt um
fjárhagsvanda íþróttahreyfingarinnar. Hitt fer ekki á
milli mála, að það starf, sem fram fer á vettvangi henn-
ar, er eitthvert áhrifaríkasta starf, sem unnið er til þess
að halda börnum, unglingum og ungu fólki frá fíkniefna-
neyzlu og öðrum vímuefnum. Á þeim forsendum ekki
sízt er ástæða til að opinberir aðilar komi hér til skjal-
anna.
Pétur Reimarsson, stjórnarformaður P&S
Kemur fram
sem hroki að
neita um upp-
lýsingar
Póstur og sími hf. hefur verið harðlega gagn-
rýndur að undanfömu vegna gjaldskrárbreyt-
inga nú um mánaðamótin. í samtali við Hjálm-
ar Jónsson segir stjómarformaður fyrirtækis-
ins að mikil áhersla hafi verið lögð á það af
hálfu stjómar þess að breytingamar yrðu vel
kynntar meðal almennings.
BREYTING á gjaldskrá Póst
og síma hf., sem gekk í gildi
um mánaðamótin og valdið
hefur miklum titringi í sam-
félaginu, var mjög rækilega undirbúin
af stjóm fyrirtækisins, að sögn Péturs
Reimarssonar, stjórnarformanns Pósts
og síma hf. Hún var rædd á þremur
fundum í stjóminni og fyrir lágu alls
kyns útreikningar og forsendur sem
byggt var á við ákvarðanatökuna.
„Síðan, eftir að menn voru búnir að
fara í gegnum alla hugmyndafræðinga
í kringum þetta, var það sameiginleg
niðurstaða stjórnarinnar að þetta væri
sú leið sem við vildum fara,“ sagði
Pétur.
Hann sagðist hins vegar telja að
kynning málsins hefði gjörsamlega
bmgðist. í umfjölluninni í stjórninni
hefði verið lögð á það mikil áhersla
að breytingin yrði kynnt rækilega og
fólk fengi dæmi um það hvemig breyt-
ingin kæmi út, farið yrði yfír forsend-
umar varðandi breytingar á símtölum
til útlanda og svo framvegis. Breyting-
in væri ekki slæm að hans mati, en
hefði farið forgörðum vegna þess að
málið hefði ekki verið kynnt með eðli-
legum hætti.
Aðspurður hveiju það sætti að fjöl-
miðlar hefðu komið að iokuðum dyrum
er þeir óskuðu eftir upplýsingum um
forsendur gjaldskrárbreytinganna og
hvort það hefði þá verið í trássi við
vilja stjórnarinnar, sagði Pétur: „Stjóm
Pósts og síma lagði í umfjöllun sinni
um málið áherslu á að þetta yrði vel
kynnt þannig að menn vissu út af
hveiju þetta væri, hvert væri markmið-
ið og hvað væri í raun og veru á seyði.“
Aðspurður játti hann því að misjafnt
mat hefði augljóslega verið lagt á það
hvað nauðsynlegt væri að upplýsa
varðandi gjaldskrárbreytinguna. Pjöldi
manns væri að undirbúa breytingu sem
þessa og stjórn fyrirtækisins gripi ekki
fram fyrir hendurnar á þeim í miðjum
klíðum.
í stjóminni eiga sæti sjö manns
skipaðir af samgönguráð- ____________
herra og tilheyra þeir flest-
um stjómmálaflokkanna.
Auk Péturs eru í stjóminni
Jenný Jensdóttir, Gunnar
Ragnars, Magnús Stefáns-
son, Þorsteinn Ólafsson, Sigrún Bene-
diktsdóttir og Elín Björg Jónsdóttir.
Ekki séríslenskt vandamál
Pétur sagði að fyrir hefðu legið
upplýsingar um meðaltalssímareikn-
inga heimilanna og hvemig hinir ýmsu
símareikningar gætu breyst til hækk-
unar og lækkunar við gildistöku gjald-
skrárbreytingarinnar. Það væri sífellt
að koma betur í ljós að staðarsímtöl
væm of ódýr miðað við tilkostnað,
þ.e.a.s. kostnaðurinn við að reka bæ-
jarlínukerfin, halda þeim við og byggja
upp væri meiri en næmi tekjunum af
þessum lægstu símgjöldum í kerfínu.
Þarna væri ekki um séríslenskt vanda-
mál að ræða heldur mætti fínna dæmi
um þetta sama vandamál úti um alla
Misjafnt mat á
nauðsynlegum
upplýsingum
Evrópu. Símafyrirtækin hefðu verið
að reyna að leiðrétta þetta og það sem
Póstur og sími hf. hefði verið að gera
með gjaldskrárbreytingunni hefði verið
fyrsti áfanginn í þeirri þróun að breyta
þessu. Það væri engin spurning að
vænta mætti þessarar þróunar á næstu
áram, hvort sem af því yrði nú eða
síðar.
Pétur vísaði í þessu sambandi til
skýrslu alþjóðafyrirtækisins JP Morg-
an um sænska símafyrirtækið Telia.
Þar væri settur upp viðmiðunartaxti
sem miðaðist við 5 bandarísk sent á
mínútuna fyrir staðarsímtöl. Tveir
taxtar væru settir upp vegna langlínu-
símtala, 8 sent annars vegar og 10
sent hins vegar eftir þeirri vegalengd
um sem væri að ræða. Taxtinn vegna
utanlandssímtala væri 15 sent fyrir
mínútuna eða þrefaldur kostnaður við
innanlandssímtalið og teldi JP Morgan
að það gjald endurspeglaði tilkostnað-
inn við þjónustuna vegna utanlands-
símtala.
Samkvæmt þessum töxtum kostar
mínútan í staðarsímtalinu í kringum
3,50 kr. og mínútan til útlanda tæp-
lega 11 krónur. Til samanburðar kost-
ar staðarsímtalið 4 sent hjá Tele í
Danmörku, Ianglínutaxtarnir eru
tveir, 6 og 9 sent, og utanlandstaxtinn
63 sent. Svipaða niðurstöðu má sjá
hjá Franc Telecom þar sem staðarsím-
talið kostar 4 sent, langlínusímtalið
14 sent og alþjóðlegt samtal 72 sent
mínútan eða nær fímmfalt það sem
JP Morgan telur eðlilegan tilkostnað
vera.
Pétur sagði að með gjaldskrár-
breytingunni hefði stjórnin viljað taka
skref í að leiðrétta þetta misvægi og
einnig bregðast við þeim lagafyrir-
mælum að gera landið að einu gjald-
svæði. Ein meginforsendan fyrir
gjaldskrárbreytingunni og útreikning-
unum sem lægju henni til grundvallar
væri sú að samkvæmt tölum Pósts
og síma væri um þriðjungur af skrefa-
notkun heimilanna í símkerfinu að
--------- meðaltali vegna staðarsím-
tala. Hins vegar væri 28%.
af skrefanotkun heimilanna
vegna símtala til útlanda.
„Við sjáum fram á það
““““ að til þess að ná þessum
markmiðum og þeirri þróun sem er í
gangi munu útlandasímtölin lækka
gríðarlega í verði. Það er alveg rétt
sem Morgunblaðið hefur verið að
halda fram að símafyrirtækin hafa
hagnast óeðlilega mikið á útlandasím-
tölunum og þau í raun og veru halda
þá niðri kostnaðinum við staðarsímtöl-
in. Síðan er annað sem menn átta sig
ekki á og það er það að næstum því
15% af skrefanotkun heimilanna eru
hringingar í farsíma, en gjaldið fyrir
að hringja úr heimili í farsíma er
miklu mun hærra heldur en fyrir stað-
arsímtöl. Til viðbótar eru næstum því
9% skrefanotkunar heimilanna vegna
hringinga í símatorgið, 118 og önnur
slík númer, sem eru dýrari en venju-
leg símtöl," sagði Pétur.
Skipting tegunda símtala milli heimila og fyrirtækja
Tegund símtala HEIMILI FYRIRTÆKI
Staðarsímtöl
Langlínusímtöl
Útlandasímtöl
GSM-farsímasímtöl
NMT-farsímasímtöl
Símtöl í símatorg
Símtölí118
Önnur símtöl
80 %

Símareikningur meðalheimila fyrir og eftir breytingu
A höfuðborgar- svæðinu Fyrir breytingu Núverandi gjaldskrá Væntanleg gjaldskrá
j Gjald f. umferð 7.505 kr. 7.814 kr. 7.198 kr. |
Fast afnotagjald 1.600 kr. 1.600 kr. 1.600 kr.
| - innifalin skref -664 kr. -664 kr. -664 kr. 1
SAMTALS: 8.441 kr. 8.750 kr. 8.134 kr.

Utan hofuð- borgarsvæðis Fyrir breytingu Núverandi gjaldskrá Væntanleg gjaldskrá
Gjald f. umferð 7.012 kr. 6.537 kr. 6.008 kr. j
Fast afnotagjald 1.600 kr. 1.600 kr. 1.600 kr.
! - innifalin skref -1.328 kr. -664 kr. -664 kr. 1
SAMTALS: 7.284 kr. 7.473 kr. 6.944 kr.
Hann sagði að miðað við þessar
forsendur og óbreytta notkun hefði
verið reiknað með að meðalhækkun
vegna breytinganna yrði 3%. Stjórnin
hefði farið ítarlega yfir þetta og áhrif
gjaldskrárbreytingarinnar á vísitölu
neysluverðs, því stjórnin hafi ekki
ætlað sér að láta Póst og síma kynda
undir verðbólgunni og skuldum heim-
ilanna í landinu.
Hagkvæmt að nota alnetið
Hann sagði að samkvæmt þessari
gjaldskrárbreytingu sem tekið hefði
gildi um mánaðamótin og tillaga væri
um að breyta á fundi stjórnarinnar í
lok vikunnar, eins og tilkynnt hefði
verið, væri um tuttugu sinnum dýrara
að hringja til Danmerkur heldur en
innanbæjar. Það þýði að svipaður
kostnaður væri samfara því að hringa
í 10 mínútur til Danmerkur og eiga
rúmlega þriggja klukkustunda samtal
innanbæjar. I því samhengi mætti
benda á hversu mikið ójafnvægi væri
á milli notenda alnetsins annars vegar
og almennra símnotenda hins vegar.
Þeir sem notuðu alnetið væru að fá
þessi sambönd með mjög hagkvæmum
hætti miðað við aðra símnotendur.
Aðspurður hvort ekki sé eðlilegt að
einhver munur sé á gjaldskrá eftir því
hvort hringt er innanbæjar eða milli
landshluta, segir Pétur að stjórn Pósts
og síma hefði sennilega ekki farið út
í það að hafa einn og sama taxtann í
öllu landinu ef Alþingi hefði ekki tekið
ákvörðun þar að lútandi. Þar sem hins
vegar sú ákvörðun hafi legið fyrir að
það ætti að gera landið að einu gjald-
svæði hefði stjórnin viljað gera það nú
í tengslum við þá breytingu sem gera
átti á gjaldskránni. Miðað við það viðm-
iðunarverð sem JP Morgan setji fram
í fyrrgreindum alþjóðlegum saman-
burði, þar sem munurinn á staðarsím-
tölum og langlínusímtölum sé á bilinu
60-100% eftir því hversu fjarlægðir
eru miklar, sé hægt að ímynda sér að
ekki sé óeðlilegt að vera með einhvem
slíkan mun á símtölum innanlands,
þ.e.a.s. að það sé tvöfalt dýrara að
hringja þar sem íjarlægðir era mestar
en þar sem þær era stystar.
Munurinn á staðarsímtölum og
langlínusímtölum innanlands fyrir
gjaldskrárbreytinguna var rúmlega
fjórfaldur. Pétur sagði að hvort sem
mönnum líkaði betur eða verr myndu
staðarsímtölin hækka í framtíðinni,
það væri þróun sem ekki yrði umflú-
in. Það væri hins vegar markmið
stjórnar Pósts og síma að símkostnað-
ur hér yrði eftir sem áður með því
lægsta sem þekktist.
Pétur sagði aðspurður að þrátt fyr-
ir gjaldskrárbreytinguna og lækkun
símtala til útlanda um 22% væru tekj-
urnar af símtölum til útlanda ennþá
að greiða niður kostnaðinum við stað-
arsímtölin. Það megi hins vegar alveg
reikna með því að það verði hluti af
alþjóðlegum kröfum, Evrópusam-
bandsins meðal annars, að taxtar fyr-
ir símtöl til útlanda verði færðir nær
raunkostnaði og hætt verði að greiða
niður staðarsímtöl með þessum hætti.
Hann telji að þetta muni gerast mjög
hratt á næstu 2-3 árum og verðið
muni lækka gríðarlega mikið í átt að
fyrrnefndu viðmiðunarverði. Hins
vegar muni kostnaður Pósts og síma
ekki minnka mjög mikið frá því sem
nú er, þótt notkunin muni eitthvað
aukast. Miðað við mikla aukningu í
notkun alnetsins eins og reiknað sé
með og meiri símaumferð til útlanda
komi fljótlega að því að bæta þurfi
við sæstreng eða huga að nýjum teng-
ingum tii útlanda. Það þurfi góða af-
komu fyrirtækisins í heildina til þess
að halda kerfinu við og það þurfi að
vera hægt að fjárfesta og byggja upp
til framtíðar þannig að aðgangur sé
tryggður að þeim fjarskiptum sem
menn séu orðnir vanir hér á landi.
Hann segir til dæmis að meðalsím-
talið í bæjarlínukerfínu sé nú í kring-
um 3 mínútur. Ef alnetsnotkunin haldi
áfram að aukast og samtölin að lengj-
ast þurfí að grípa til sérstakra ráðstaf-
ana í símkerfinu til þess að ráða við
það. Það sé að vísu ekki alveg komið
að þessu, en menn séu byijaðir að
huga að því, þar sem kerfið miðist
við það að símtöl séu að meðaltali 3
mínútur að lengd.
Mikill hagnaður
Pétur sagði að það væri alveg rétt
að það væri mjög mikill hagnaður af
fyrirtækinu. Hins vegar væri því spáð
að hann myndi minnka verulega á
næstu mánuðum, bæði vegna aðlög-
unar gjaldskrárinnar að raunkostnaði,
lækkunar á símgjöldum til útlanda og
einnig vegna lækkunar símgjalda í
farsímakerfunum. Þessi gullnu ár
símafyrirtækjanna sem talað sé um,
séu því ekki til frambúðar.
Hann sagði að rætt væri um að
eðlileg arðsemiskrafa eiganda fyrir-
tækisins miðað við eigið fé væri {
kringum 15%. Eigið fé Pósts og síma
um síðustu áramót hefði verið um 10
milljarðar króna. Þar sem
efnahagsreikningurinn og
eigið fé fyrirtækisins væri
mjög hátt miðað við tekjur
þyrfti hagnaður sem hlut-
fall af tekjum að vera meira
en hjá flestum öðrum fyrirtækjum til
að geta staðið undir þessari arðsemis-
körfu. Það jafngilti því að fyrirtækið
þyrfti að skila af sér 1.500 milljónum
króna til eigenda sinna, íslenska ríkis-
ins, eftir skatta. Út frá þessu hafi
verið gengið og við það hafi vinna
stjórnarinnar miðast. Á föstudaginn
var hefði hins vegar komið í ljós að
eigandi fyrirtækisins væri til með að
minnka ávöxtunarkröfuna og í stað
þess að gjaldkerfisbreytingin kostaði
fyrirtækið 100 milljónir króna væru
tekjurnar að minnka um 400 milljón-
ir. Þetta væru nýjar forsendur í mál-
inu og stjórn fyrirtækisins myndi taka
málið fyrir út frá þeim forsendum á
fundi sínum á föstudaginn kemur.
Samkvæmt þeim tillögum sem fyrir
lægju myndu símgjöld að meðaltali
lækka töluvert mikið og hækkun
þeirra sem hringdu innanbæjar yrði
mun minni en ella.
Eins og hroki
Hann sagðist ekki taka afskipti rík-
isvaldsins af gjaldskrárbreytingunni á
þann hátt að stjórn Pósts og síma
hefði verið að móta ranga stefnu fyr-
ir fyrirtækið. Þarna væri ekki um að
ræða vantraust á hana. Hins vegar
þyrfti stjórn fyrirtækisins að fjalla um
ímynd þess út á við. Þegar neitað
væri að gefa upplýsingar vegna þess
að mál hefðu alltaf verið afgreidd
með tilteknum hætti kæmi- það fram
eins og hroki gagnvart viðskiptavin-
unum. „Póstur og sími á að vera fyrir-
tæki sem viðskiptavinirnir vilja eiga
viðskipti við. Fyrirtæki sem er að
bjóða góða þjónustu á verði sem er
samkeppnishæft og forsvarsmenn fyr-
irtækisins þurfa þess vegna að um-
gangast þessa viðskiptavini sína, sem
er reyndar öll þjóðin, með virðingu.
Póstur og sími þarf um ókomin ár að
eiga viðskipti við allt þetta fólk og
það er einfaldlega ekki hægt að reka
fyrirtæki eins og þetta í ósátt við við-
skiptavinina," sagði Pétur.
Áðspurður sagðist hann ekki telja
að 15% arðsemiskrafa væri óeðlileg
miðað við þá ávöxtunarkröfu sem al-
mennt gerist og miðað við það að
fyrirtækið væri að fara út i rekstur
sem væri í raun og veru áhætturekst-
ur. Hvaða aðili sem væri myndi geta
sett upp fjarskiptafyrirtæki á næst-
unni hefði hann til þess tilskilin leyfi.
Þetta myndi sjást varðandi farsíma-
kerfíð á næsta ári og hann reiknaði
með að fljótlega yði farið að bjóða
símtöl til útlanda í samkeppni við
Póst og síma. Virk samkeppni væri
hafin eða væri væntanleg í flestum
löndunum í kringum okkur og það
myndi einnig gerast hér. Þannig
mætti búast við því að stórum fyrir-
tækjum sem notuðu síma mikið yrði
boðið fljótlega upp á sérsamninga.
Hins vegar væri bókhaldskerfi Pósts
og síma og einnig það kerfi sem út-
búi símareikningana orðið gamalt og
úrelt og unnið væri að endurnýjun
þess. Það ætti að komast í gagnið
seint á næsta ári og þá yrði hægt að
bjóða aðilum ýmsa möguleika varð-
andi kaup á þjónustu og kostnað
vegna hennar.
Pétur sagði að það væri mjög nauð-
synlegt að fjarskiptakerfið væri eins
fullkomið og mögulegt væri. Það væri
hluti af því að jafna samkeppnisstöð-
una milli íslands og útlanda að menn
hefðu fullan aðgang að fullkomnustu
fjarskiptaþjónustu sem völ væri á á
hveijum tíma. Breiðbandsvæðingin
væri hluti af þessari framtíðarsýn og
hann teldi hana skynsamlega. Nú
væru menn að velta því fyrir sér hvort
nauðsynlegt væri að hraða þeirri þró-
un. Stjórnin hefði haft það í huga,
en hann teldi að menn myndu aðeins
staldra við og sjá hvernig nýting á
breiðbandinu yrði áður en ákvörðun
yrði tekin þar að lútandi.
Hann segir að mjög erfitt sé að
tilgreina kostnað vegna breiðbands-
ins sérstaklega aðskilið frá kostnaði
af endurnýjun dreifikerfisins að öðru
leyti. Þá séu sífellt gerðar meiri kröf-
ur vegna alnetsins varðandi hraða
gagnaflutninga og því sé einnig
þarna um að ræða uppbyggingu á
því sem menn gætu kallað háhraðaal-
net. í framtíðinni yrðu ekki bara sjón-
varpsrásir á þessum köplum heldur
einnig framtíðarfjarskipti af öllu
mögulegu tagi sem erfitt
væri að sjá fyrir í dag.
Hins vegar sé allur kostn-
aður vegna sjónvarpsleyfa
og annars slíks haldið að-
skildum og reyndar telji
hann vel koma til greina að stofna
sérstakt fyrirtæki um þessa breið-
bandsþjónustu. Það fyrirtæki myndi
þá kaupa aðgang að dreifikerfi Pósts
og síma með sama hætti og aðrir
aðilar þyrftu að gera.
Pétur sagði að það væri engin
ástæða til þess fyrir ríkisvaldið að
standa í því að reka Póst og síma
eftir að samkeppni væri komin á. Það
kallaði á tortryggni og vantrú sem
gæti ekki gert fyrirtækinu neitt gott
til lengri tíma litið. Hann teldi því að
það væri ekki spurning um hvort held-
ur hvenær ríkið seldi fyrirtækið og
hann teldi vel koma til greina að gera
það í áföngum. Það væri ekki ótrúlegt
að verðmæti fyrirtækisins alls gæti
verið á bilinu 15-25 milljarðar króna.
15% arð-
semiskrafa
ekki óeðlileg
Mál Louise Woodward vekur umræður um kviðdóma
Bretar binda vonir við
Hiller Zobel dómara
Dómarinn í máli bresku bamfóstrunnar
er þekktur fyrir að fara eigin leiðir í laga-
túlkunum og hefur látið í ljósi efasemdir um
ágæti þess fyrirkomulags að kviðdómur
ákvarði um sekt eða sakleysi.
HILLER B. Zobel, dómari í
máli bresku barnfóstrunn-
ar Loise Woodward, hefur
ekkert látið uppi um hvort
hann muni í einhverju breyta úrskurði
kviðdóms og dómi sínum í málinu
eftir að hann hlýðir á málflutning
verjenda og saksóknara í málinu í
dag. Woodward var á fimmtudag
fundin sek um annarrar gráðu morð
á Matthew Eappen, átta mánaða
dreng er hún gætti, og á föstudag
var hún dæmd í ævilangt fangelsi.
Woodward ákvað sjálf, að höfðu
samráði við veijendur sína, að verða
dæmd á grandvelli ákæru um morð
að yfirlögðu ráði, fyrstu eða annarrar
gráðu. Kviðdómur fann hana seka og
því átti Zobel ekki annara kosta völ,
lögum samkvæmt, en dæma hana í
lífstíðarfangelsi.
En Zobel dómari hefur látið í ljósi
þá skoðun sína, að ef til vill sé kvið-
dómur ekki besta form dómfyrirkomu-
lags. í grein sem hann ritaði í banda-
ríska tímaritið American Heritage
fyrir tveimur árum sagði hann m.a.
að með því að setja upp kviðdóm
væri verið að „biðja þá óupplýstu að
byggja ákvörðun um það, sem ekki
væri hægt að vita, á því sem væri
óskiljanlegt."
„Skortir sanngirni"
Zobel lætur skoðanir sínar hiklaust
í ljós og hafa lögfræðingar í Massachu-
settsríki því stundum kallað hann „Hill-
er the Killer", eða Hiller bani. Hann
skrifaði greinina eftir að O.J. Simpson
var sýknaður af ákæru um fyrstu
gráðu morð 1995 og sagði m.a.: „Sí-
fellt fleiri virðast vera að átta sig á
því að réttlæti kviðdómsins er sein-
virkt, óhagkvæmt og skortir sann-
gimi.“
Dómarar, sagði Zobel, „gera sér
grein fyrir þeim vanda sem óhjákvæmi-
lega fylgir því, að vænta skynsamlegra,
yfirvegaðra niðurstaðna frá tilviljunar-
kenndum hópi 12 manna sem ekki
þekkjast en neyðast til að rífast harka-
lega, óundirbúnir og án reynslu í að
íhuga vísbendingar að ekki sé minnst
á að skilja lagalegar forsendur."
Á undanförnum 17 áram hefur
Zobel ómerkt úrskurð kviðdóms eða
mildað ákæra í þrem dpmsmálum, þar
af tveim morðmálum. í greininni velti
hann því fyrir sér hvort kviðdómsfyrir-
komulagið væri úr sér gengið og hvort
leggja ætti það niður. Lögmenn sem
flutt hafa mál fyrir Zobel vara þó við
því að orð hans verði tekin of bókstaf-
lega.
„Eg held að hann muni taka ákvörð-
un sína alveg án tillits til þess hvað
almenningi sýnist, og án tillits til sinna
eigin grundvallarhugmynda, og einung-
is byggja á vísbendingum í málinu,“
segir lögmaðurinn Roderick MacLeish
í viðtali við The Boston Globe í gær.
Annar lögmaður í Boston, Charles
W. Rankin, tjáði blaðinu að ef Zobel
ómerkti úrskurðinn væri það til marks
um að Zobel færi eigin leiðir, en ekki
til marks um að hann virti ekki kvið-
dómsfyrirkomulagið. Enn einn lög-
fræðingur benti á að skoðun Zobels á
kviðdómi væri fráleitt einsdæmi meðal
lögfræðinga. „Hann er alls ekki sá
eini sem hefur látið í ljósi efasemdir
um hefðbundið kviðdómsfyrirkomu-
lag.“
Kviðdómur fyrir rétti
Grein Zobels ber titilinn Kviðdómur
fyrir rétti og í henni rekur hann sögu
kviðdóms frá því að fyrirkomulagið
varð til á 14. öld og fjallar um það
með gagnrýnum hætti fram á þessa
öld er hinn „hörmulegi“ úrskurður
féll í máli O.J. Simpsons. Spyr Zobel
að lokum hvort fyrirkomulagið sé svo
óáreiðanlegt að leggja beri það niður.
Látin hefur verið í ljósi sú skoðun,
að kviðdómur í máli Woodward hafi
að engu haft mikilvægar vísbendingar
sem veijendur hennar sýndu fram á.
Fjórir varamenn, sem áttu sæti í
dómnum þar til málflutningi lauk og
dómurinn hóf vangaveltur sínar, hafa
tekið undir þetta. Kvaðst einn vera
„þrumu lostinn" vegna úrskurðarins,
og annar sagði að ef hann hefði tekið
þátt í vangaveltum kviðdómsins væri
niðurstaðan enn ókomin.
Einn kviðdómarinn, Stephen Col-
HILLER B. Zobel ávarpar kvið-
dóm í máli Louise Woodward.
well, sagði í viðtali við bandarísku
sjónvarpsstöðina ABC sl. sunnudag
að hefði kviðdómur átt þess kost að
úrskurða Woodward seka um mann-
dráp af gáleysi hefði það að öllum
líkindum orðið niðurstaðan. Coiwell
sagði að kviðdómurinn hefði ekki átt
annarra kosta völ.
„Það var með öllu útilokað að við
gætum horfst í augu við [foreldra
drengsins] og [íbúa Massachusetts]
og sagt, við teljum að hún hafí gert
það, en ætlum að láta hana sleppa,"
sagði Colwell. „Við áttum einskis úr-
kosti. Ég held að ef við hefðum átt
kost á úrskurði um manndráp þá hefði
það komið til greina." Tveir aðrir
kviðdómarar í málinu höfðu látið sömu
skoðun í ljósi áður.
Saksóknarar segja að þeir muni
andmæla harkalega beiðni veijenda
um að úrskurði eða dómi í málinu
verði breytt. „Okkar afstaða er sú,
að úrskurður liggi fyrir. Kviðdómur
hefur tekið ákvörðun og úrskurðurinn
er sanngjarn í ljósi fyrirliggjandi sann-
ana,“ sagði Martha Coakley, aðstoð-
arsaksóknari, í viðtali við The Boston
Globe. Aðalsaksóknari í málinu, Ger-
ard Leone, sagði þó, að saksóknarar
myndu „sýna skilning" ef dómari
hafnaði rökum þeirra og mildaði
ákærana í manndráp af gáleysi.
Woodward er gefið að sök að hafa
í bræði hrist og skekið Matthew
Eappen 4. febrúar sl. og á endanum
slegið drengnum við harðan flöt, með
þeim afleiðingum að hann lést af völd-
um áverka fimm dögum síðar. Veij-
endur hennar töldu sig hafa sannað
að drengurinn hefði hlotið áverkana
mun fyrr en saksóknari hélt fram.
Coakley sagði i gær að hún myndi
halda því fram við Zobel að það væri
rangt að annaðhvort ómerkja úrskurð
kviðdómsins eða boða til nýrra réttar-
halda í ljósi „óvéfengjanlegra sannana
um að barninu hafí verið misþyrmt".
Við réttarhöldin fullyrti Coakley að
blæðing á bak við augu Matthews
væri skýr vísbending um misþyrm-
ingu, og bæði læknar á bráðavakt og
móðir drengsins, sem er sjálf augn-
læknir, hafi tekið eftir því.
Coakley sagði ennfremur að sjö
sentimetra spranga í höfuðkúpu
drengsins segði sína sögu. Sprungan
hafi verið á hnakkanum, en flest höf-
uðkúpubrot er hljótist af slysum séu
á höfðinu framanverðu. „Og þetta var
ekki bara lítil kúla, eða eitthvað sem
var þarna í nokkrar vikur og sprakk
svo,“ sagði hún og andmælti þannig
þeirri fullyrðingu veijenda Woodw-
ards að drengurinn hafi hlotið áverk-
ana um hálfum mánuði fyrr en sak-
sóknari hélt fram.
Fluttu málið þrisvar fyrir
sýndarkviðdómi
Woodward og veijendur hennar
ákváðu að gefa ekki kost á dómi á
grundvelli ákæru um manndráp af
gáleysi. Að sögn fréttastofu Associ-
ated Press fluttu veijendur Wood-
wards mál sitt fyrir þrem sýndarkvið-
dómum, að minnsta kosti einum þeirra
í sömu borg og réttarhöldin fóra fram
í, og allir komust að þeirri niðurstöðu
að Woodward væri ekki sek.
LOUISE Woodward í réttarsal
í Massachusetts.
Margir Bretar hafa látið í ljósi reiði
sína vegna niðurstöðu réttarins, en
ítreka að þeim sé ekki illa við Banda-
ríkin eða Bandaríkjamenn, heldur séu
hneykslaðir á bandaríska dómskerf-
inu. Philip Holland, sem búsettur er
í London, sagði að Bretar litu á rétta-
höldin yfir Woodward sem „grínleik"
um réttarhöld.
Hann sagði viðhorf sitt ekki vera
„andúð á Bandaríkjunum“, heldur
snúast um „réttarbrot. Ég vona bara
að dómskerfið í Massachusetts geti
séð villu síns vegar og leyst þetta
mál sem fyrst.“
Breskir fjölmiðlar hafa gagnrýnt
bandaríska dómskerfið harkalega, en
einnig velt því fyrir sér hvort Woodw-
ard hafí orðið fórnarlamb menningar-
legra árekstra. Framkoma hennar í
réttarsalnum hafi einkennst af ró-
semi, sem væri mikils metin í Bret-
landi, en í Bandaríkjunum, þar sem
tilfinningar væru jafnan bornar á borð
og ræddar í sjónvarpsþáttum, væri
rósemi einskis verð.
Dæmd fyrir að vera bresk? *
„Var hún dæmd fyrir að vera
bresk?“ spurði blaðið The Express.
„Væri Louise fijáls ef henni hefði
verið kennt hvernig á að haga sér
fyrir rétti?" sagði The Mail. Hazel
Parker, sem var í hópi fólks er mót-
mælti úrskurðinum við bandaríska
sendiráðið í London á sunnudag, sagði
við The Boston Globe að kviðdómurinn
hefði „refsað [Woodward] fyrir að
vera fálát, róleg, og yfirveguð. Á
Englandi túlkum við þetta sem sak-
leysi. Að tala of mikið um eigið sak-
leysi bendir til sektar." v
Dálkahöfundur The Mail benti les-
endum sínum á, að það væri algengt
í bandarískum kvikmyndum, allt frá
Lömbin þagna til Konungur ljónanna
að illmennið væri Englendingur. „Og
í Bandaríkjunum fer það jafnan svo,
að raunveruleikinn verður eins og
Hollywood-kvikmynd.“